Informacje ogólne
Definicja
- Alergia kontaktowa w jamie ustnej jest procesem chorobowym obejmującym śluzówki jamy ustnej w kontakcie z alergenem.1
- Błona śluzowa jamy ustnej wydaje się bardziej odporna na alergie kontaktowe niż skóra.
12. - Alergie kontaktowe w
23:- alergia wywołana przez biomateriały stomatologiczne
- alergia wywołana przez żywność
- alergia wywołana przez produkty do higieny jamy ustnej
- Objawami klinicznymi alergii kontaktowej mogą być liszajowate zmiany kontaktowe, uogólnione zapalenie jamy ustnej, układowe kontaktowe zapalenie skóry lub wyłącznie subiektywne objawy, takie jak nadmierne wydzielanie śliny i
Częstość występowania
- Kontaktowe reakcje alergiczne błony śluzowej jamy ustnej występują stosunkowo rzadko.
- Kontaktową reakcję alergiczną na metale dentystyczne potwierdzono dodatnim wynikiem naskórkowych testów płatkowych u ok. 7–70% pacjentów, u których podejrzewano taką alergię.4
Etiologia i patogeneza
- Błona śluzowa jamy ustnej jest stosunkowo odporna na działanie czynników drażniących i
35:- obfite unaczynienie, zapewniające szybkie wchłanianie i
- niska gęstość komórek Langerhansa i
- rozcieńczanie substancji drażniących i
- obfite unaczynienie, zapewniające szybkie wchłanianie i
Alergia kontaktowa
PowodujeWywołana reakcjęą nadwrażliwości na małocząsteczkową substancję (hapten), która przenika przez skórę lub błonę śluzową.- Hapten tworzy kompleks z
- Limfocyty T namnażają się i
- Rzadziej występują reakcje typu I (natychmiastowego) i typu III (kompleksów immunologicznych - mogące powodować zmiany naczyniowe).6
ChorobaZespół alergicznaalergii jamy ustnej7-9
- U osób
uczulonychz alergią na pyłkiw jamie ustnej występuje reakcja w postaci swędzenia,opuchnięcia, a czasami obrzęku naczynioruchowegopo spożyciu pokarmów reagujących krzyżowo zpyłkami(zwłaszczaalergenamipyłkiempowietrznopochodnymi,brzozy)w jamie ustnej może wystąpić reakcja w postaci świądu, a czasami obrzęku naczynioruchowego. NiektAlergeny zawarte w niektórerychowoceowocach iwarzywawarzywachswykazująspokrewnionepodobieństwo strukturalne zróżnymirodzajamialergenami zawartymi w pyłkówkach.- Często pokarmy te są lepiej tolerowane w
- Objawy reakcji krzyżowych układają się w charakterystyczne zespoły, np. brzozowo-jabłkowo-orzechowy, selerowo-marchewkowo-byliczo-przyprawowy oraz typu banan-lateks czy roztocze-ślimaki. Najbardziej charakterystyczną reakcją jest występowanie nawet u ponad 70% pacjentów uczulonych na pyłek brzozy objawów po zjedzeniu jabłek, gruszek, brzoskwiń, pomidorów, marchwi.
- W celu potwierdzenia rozpoznania
rzadkoprzeprowadzaneprzeprowadzamogąsiębyć testy skórne.
Skóra luba błona śluzowa
- Rzadsze występowanie alergii kontaktowej w
- W błonie śluzowej jamy ustnej (poza dziąsłami i
- Nie
wiadomojest jasne, czy różnice te można uznać za właściwe wyjaśnienie rzadkiego występowania kontaktowych reakcji alergicznych błony śluzowej. - Składnik komórkowy niezbędny do wystąpienia reakcji nadwrażliwości typu IV (typ późny) występuje również w
- Indukcja tolerancji (u osób nieuczulonych) może prawdopodobnie nastąpić przez błonę śluzową jamy ustnej.
410.
Czynniki predysponujące
- Alergie kontaktowe na biomateriały stomatologiczne
- Zostały opisane dla różnych materiałów: rtęci w
511 i TakieReakcjereakcjetakie mogą powodować również tworzywa sztuczne.
- Zostały opisane dla różnych materiałów: rtęci w
- Żywność i
- Do typowych alergenów kontaktowych w
- Zgłaszano kontaktowe reakcje alergiczne w
- Do typowych alergenów kontaktowych w
Nikiel i chrom
- Należą do najczęstszych alergenów kontaktowych.
- Są składnikiem materiałów korygujących
nieprawidłowościstosowanychzębów(ortodoncja)ortodoncji. - Nikiel i
Amalgamat
- Jest to materiał do wypełniania zębów, stosowany coraz rzadziej; wypełnienia amalgamatowe
wytrzymujsąjednakbardzodtrwaługoe, dlatego nadal są powszechnie spotykane. - Miejscowe reakcje na wypełnienia amalgamatowe należą do najczęstszych reakcji błony śluzowej jamy ustnej, mających związek z
OMogąliszajowatych zmianach kontaktowych w jamie ustnej mówi się, gdy przy odbudowie zęba pojawiająpojawić się miejscowe zmiany liszajowate, przypominające liszaj płaski.- Jednym z
- U osób z
testunaskórkowegorkowych testów skórnych, przyczyną liszajowatych zmian kontaktowych woddziaływaniareakcje immunologiczne, inne niż alergia kontaktowa.612.
Złoto
- Alergia na złoto jest częstą alergią kontaktową.
713. Badania wykazują, że alergia kontaktowa na złoto koreluje z obecnością złota dentystycznego.- Istnieją podstawy do przypuszczenia, że w
814. Znaczenie kliniczne stwierdzonej alergii kontaktowej na złoto jest jednak ogólnie niskie.
Tworzywa sztuczne
- W nieprzetworzonej formie wiele z
915. - Utwardzone metakrylany nie mają jednak silnych właściwości alergizujących, które mogłyby wywoływać kontaktowe reakcje alergiczne
wewnątrzwustjamie ustnej. Na razieDotychczas niemastwierdzono alarmującego wzrostu liczby zgłoszeń reakcjipacjentówalergicznych na materiały do wypełnień stomatologicznych na bazie tworzyw sztucznych, ale istnieje potrzeba monitorowania rozwoju sytuacji.1016.- Właściwości alergizujące nieutwardzonych tworzyw sztucznych stanowią natomiast zagrożenie dla personelu stomatologicznego.
1117. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry pod wpływem metakrylanu zwykle objawia się w postaci wyprysku na opuszkach palców, który może znacząco wpływać na wykonywanie czynności zawodowych.
ICD-10
- K12 Zapalenie jamy ustnej i
- K12.1 Inne postacie zapalenia jamy ustnej
- K13 Inne choroby śluzówki warg i
- K13.0 Choroby warg
- K13.2 Rogowacenie białe i
- K13.6 Rozrost z
- K13.7 Inne i
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Nie maBrak jednoznacznych kryteriów.- Same pokarmy rzadko są przyczyną kontaktowych reakcji alergicznych w
35. - W niektórych przypadkach
pomocnypomocnemożemogą byćtestnaskórkowyrkowe testy płatkowe.
Diagnostyka różnicowa
- Zespół pieczenia jamy ustnej
- Może mieć komponent alergiczny, ale
ogólniezwiązkiw takichprzyczynowedolegliwościach występujsą złożone, niejasne izwiązki przyczynowe.1218.
- Może mieć komponent alergiczny, ale
- Liszaj płaski jamy ustnej
- Występuje głównie w
- Objawy kliniczne i
,związane z,są bardzo podobne. - Nie ma pewnej metody rozróżnienia tych chorób.
- Występuje głównie w
- Aftowe zapalenie jamy ustnej
- Choroba Behçeta
- Kandydoza jamy ustnej
- Zakażenie wirusowe w
- Układowe kontaktowe zapalenie skóry
- Metale pochodzące z
czasami,zeleczwspółwystępującymi lub niezawsze z jednoczesnymizmianami w1319-1420. - Rozpoznanie jest trudne.
- Metale pochodzące z
Wywiad lekarski
- Nie ma swoistego obrazu klinicznego alergii kontaktowej w
, ale reakcje liszajowate wydają się najczęstszym objawem.1521. - Objawy kontaktowych reakcji alergicznych w
1622. - Alergia kontaktowa może występować epizodycznie, ale postać przewlekła wydaje się częstsza.
35. - Trudno jest zidentyfikować czynniki wyzwalające.
- Objawami mogą być uczucie pieczenia, ból, parestezja, odrętwienie, nieprzyjemny smak, zwiększone wydzielanie śliny,
swędzenieświąd wokół ust. - U dzieci z
Badanie przedmiotowe
- Możliwe objawy kliniczne
mogą obejmować: zmiany rumieniowe, nadżerki, owrzodzenia, rogowacenie białe,reakcjezmiany liszajowatew jamieoustnej,charakterzepokrzywkpokrzywki kontaktowej- Reakcje liszajowate wydają się
kontaktowąbyći zespółnajczęstszympieczenia jamy ustnejobjawem.
- Reakcje liszajowate wydają się
- Alergia na złoto
?- Możliwe objawy kliniczne
obejmują: kontaktowe zmiany liszajowate w - W przypadku zapalenia jamy ustnej bez wyraźnego związku topograficznego lub z
jestmaistotnaznaczeniekliniczniekliniczne, jest znacznie niższe.1723.
- Możliwe objawy kliniczne
Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego
- Swoiste IgE w
?- Czułość i
- Czułość i
Diagnostyka specjalistyczna
testNaskórkowe naskórkowytesty płatkowe
Jako wskaźnikWażne,czyabywymianazdawaćwypełniesobie sprawę z ograniczeńamalgamatowychnaskórkowegoprzyniesietestupoprawpłatkowego jako narzędzia diagnostycznego. Sam test może wykazać jedynie występowanie alergii kontaktowej,maaograniczonnie jej związek z objawami pacjenta.- Diagnostyce kontaktowej reakcji alergicznej za pomocą
wartonaskórkowego testu płatkowego, powinna zawsze towarzyszyć wcześćeniejsza ocena kliniczna, najlepiej w ramach współpracy między lekarzem rodzinnym, stomatologiem, alergologiem i dermatologiem. - U 90% pacjentów z
Ważne, aby znać ograniczenia testu naskórkowego jako narzędzia diagnostycznego. Sam test wykaże jedynie, czy występuje alergia kontaktowa, a nie czy jest ona związana z objawami pacjenta.W związku z tym wykryciu kontaktowej reakcji alergicznej za pomocą testu naskórkowego powinna zawsze towarzyszyć ocena znaczenia klinicznego.Ta ocena kliniczna powinna być przeprowadzona przed ewentualnym testem naskórkowym, najlepiej w ramach współpracy między lekarzem rodzinnym, dentystą i dermatologiem.
Wskazania do wykonania testu naskórkowego testu płatkowego w przypadku podejrzenia alergii kontaktowej na materiały stomatologiczne
- Obiektywne zmiany w
- Wyprysk związany z
- Klinicznie uzasadnione podejrzenie alergii kontaktowej (alergiczny wyprysk kontaktowy) na substancję stosowaną w
Wskazania do skierowania do specjalisty
- W celu pogłębienia diagnostyki
- W przypadku wyraźnych dolegliwości, które nie reagują na
środki leczniczeleczenie.
Leczenie
Cel leczenia
- Złagodzenie lub wyeliminowanie objawów
Ogólne informacje o leczeniu
- Jeśli to możliwe, należy
wyeliminowausunąćprzyczynyczynniki wyzwalające. SteroidyGlikokortykosteroidy orzadko potrzebnekonieczne.- Można
zastosowapodjąćnapróbędoustnezastosowaniasteroidydoustnych glikokortykosteroidów o - Ssanie kostek lodu może
przynieśczasowo łagodzićchwilową ulgędolegliwości.
Zalecenia dla pacjentów
- Eliminacja czynników wyzwalających
- Należy zwrócić pacjentowi uwagę na to, że mieszanki przypraw mogą mieć różny skład w
- Pacjent powinien zrezygnować z
- Pacjent powinien zrezygnować z
- Należy zwrócić pacjentowi uwagę na to, że mieszanki przypraw mogą mieć różny skład w
- Ponowne wprowadzenie
- W przypadku poprawy można wprowadzać z
,dopókii obserwować czy nie nastąpi pogorszenie.
- W przypadku poprawy można wprowadzać z
Dalsze leczenie
- Wymiana starych wypełnień zębów
? AmalgamatMoże powodować kontaktowe zmiany liszajowate w jamie ustnej.- Wymiana wypełnień amalgamatowych może w
takichzmian.612.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Rokowanie
- Rokowanie jest bardzo dobre, jeśli
przyczynaczynnik wyzwalającacy zostaniewykrytawykryty itaty.
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
QuellenŹródła
LiteraturPiśmiennictwo
- Wang D, Woo SB. Histopathologic Spectrum of Intraoral Irritant and Contact Hypersensitivity Reactions: A Series of 12 cases. Head Neck Pathol 2021:15(4):1172-1184 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Fisher AA. Allergic reactions due to metals used in dentistry. Cutis 1974; 14: 797-800. PubMed
- De Rossi SS, Greenberg MS. Intraoral contact allergy: a literature review and case reports. J Am Dent Assoc 1998; 129: 1435-41. PubMed
- Jutel M. Alergia na materiały stomatologiczne. (dostęp 16.01.2024) www.mp.pl
- Tosti A, Piraccini BA. Contact Stomatitis. eMedicine, November 23, 2005. www.emedicine.com.
- Świder K, Dąbrowa T, Więckiewicz W. Reakcje alergiczne na biomateriały stosowane w protetyce stomatologicznej – przegląd piśmiennictwa. Protet Stomatol, 2020; 70(2): 210-219. (dostęp 16.01.2024) www.protetstomatol.pl
- Rasławska-Socha J. Objawy alergii w jamie ustnej. Magazyn stomatologiczny. 2022; 12: 74-76. (dostęp 16.01.2024) www.magazyn-stomatologiczny.pl
- Jutel M. Zespół alergii jamy ustnej. (dostęp 16.01.2024) www.mp.pl
- Bartuzi Z, Horvath A. Nadwrażliwość pokarmowa. Interna – mały podręcznik. (dostęp 16.01.2024) www.mp.pl
- Wilkinson JD, Shaw S. Contact dermatitis: Allergic. I: Champion RH, Burton JL, Burns DA et al, red. Textbook of dermatology. Oxford: Blackwell, 1998: 802-12.
- Hensten-Pettersen A. Casting alloys: side effects. Adv Dent Res 1992; 6: 38-43. PubMed
- Issa Y, Brunton PA, Glenny AM et al. Healing of oral lichenoid lesions after replacing amalgam restorations: a systematic review. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2004; 98: 553-65. PubMed
- Björkner B, Bruze M, Möller H. High frequency of contact allergy to gold sodium thiosulfate. An indication of gold allergy? Contact Dermatitis 1994; 30: 144-51. PubMed
- Begerow J, Neuendorf J, Turfeld M et al. Long-term urinary platinum, palladium, and gold excretion of patients after insertion of noble-metal dental alloys. Biomarkers 1999; 4: 27-36. PubMed
- Geurtsen W. Biocompatibility of resin-modified filling materials. Crit Rev Oral Biol 2000; 11: 333-55. PubMed
- van Noort R, Gjerdet NR, Schedle A et al. An overview of the current status of national reporting systems for adverse reactions to dental materials. J Dent 2004; 32: 351-8. PubMed
- Kanerva L, Lahtinen A, Toikkanen J et al. Increase in occupational skin diseases of dental personnel. Contact Dermatitis 1999; 40: 104-8. PubMed
- Pedersen AML, Smidt D, Nauntofte B et al. Burning mouth syndrome. Ætiopatogenetiske mekanismer, symptomatologi, diagnostik og behandling. Tandlægebladet 2004; 108: 418-31. PubMed
- Vamnes JS, Morken T, Helland S et al. Dental gold alloys and contact hypersensitivity. Contact Dermatitis 2000; 42: 128-33. PubMed
- Pigatto PD, Guzzi G. Systemic contact dermatitis from nickel associated with orthodontic appliances. Contact Dermatitis 2004; 50: 100-1. PubMed
- Mallo Perez L, Diaz Donado C. Intraoral contact allergy to materials used in dental practice. A critical review. Med Oral 2003; 8: 334-47. PubMed
- De Rossi SS, Greenberg MS. Intraoral contact allergy: a literature review and case reports. J Am Dent Assoc 1998; 129: 1435-41. PubMed
- Möller H. Dental gold alloys and contact allergy. Contact Dermatitis 2002; 47: 63-6. PubMed
- Dal Sacco D, Gibelli D, Gallo R. Contact allergy in the burning mouth syndrome: a retrospective study on 38 patients. Acta Derm Venereol 2005; 85: 63-4. PubMed
- Kallus T, Mjör IA. Incidence of adverse effects of dental materials. Scand J Dent Res 1991; 99: 236-40. PubMed
- Axéll T. Hypersensitivity of the oral mucosa: clinics and pathology. Acta Odontol Scand 2001; 59: 315-9. PubMed
- Blomgren J, Axell T, Sandahl O et al. Adverse reactions in the oral mucosa associated with anterior composite restorations. J Oral Pathol Med 1996; 25: 311-3. PubMed
- Björkner B, Niklasson B. Contact allergy to the UV absorber Tinuvin P in a dental restorative material. Am J Contact Dermat 1997; 8: 6-7. PubMed
- Jones DH, Beltrani VS. Oral mucous membrane contact dermatitis. Immunol Allergy Clin North Am 1997; 17: 471-85. PubMed
- Francalanci S, Sertoli A, Giorgini S et al. Multicentre study of allergic contact cheilitis from toothpastes. Contact Dermatitis 2000; 43: 216-22. PubMed
- Alanko K, Kanerva L, Jolanki R et al. Oral mucosal diseases investigated by patch testing with a dental screening series. Contact Dermatitis 1996; 34: 263-7. PubMed
- Laeijendecker R, Dekker SK, Burger PM et al. Oral lichen planus and allergy to dental amalgam restorations. Arch Dermatol 2004; 140: 1434-8. PubMed
AutorenAutorzy
- Piotr Piechocki, lekarz, w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, Przychodnia Lekarzy Rodzinnych MEDIMED w Białymstoku (recenzent)
- Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
- Terje Johannessen, professor i allmennmedisin, Institutt for samfunnsmedisinske fag, Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet, Trondheim