Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zapobieganie alergiom

Informacje ogólne

Definicja

  • Do istotnych chorób atopowych należą:
  • Schorzenia alergiczne mają wysoki współczynnik chorobowości w  zachodnich krajach uprzemysłowionych.
    • Przyczyny rozwoju i  wzrostu ilościowego są nadal w  dużej mierze niewyjaśnione.
    • Ponieważ metody leczenia przyczynowego są ograniczone, szczególne znaczenie ma profilaktyka.
    • Szacuje się, że do 2050 roku na świecie już 4 miliardy ludzi będzie chorować na atopie.
  • Profilaktyka pierwotna
    • unikanie uczulenia immunologicznego
    • unikanie lub eliminacja przyczyn rozwoju schorzeń alergicznych u osób zdrowych i  zagrożonych alergią1
    • zwiększenie tolerancji u osób predysponowanych
  • Profilaktyka wtórna
    • zapobieganie objawowym schorzeniom alergicznym u osób z  wczesnymi objawami choroby lub bezobjawowym uczuleniem
  • Profilaktyka trzeciego rzędu
    • zapobieganie zaostrzeniom i  rozwojowi chorób wtórnych, a także poprawa objawów schorzenia alergicznego

Częstość występowania

  • Alergie są najczęstszą chorobą przewlekłą w  dzieciństwie.
  • Współczynnik chorobowości zaburzeń atopowych na świecie szacuje się na ponad 1 milion dzieci2.
  • U  dorosłych:
    • astma: ryzyko zachorowania w  ciągu całego życia u dorosłych ok. 9 %
      • kobiety: ok. 10%, mężczyźni ok. 7 %
    • katar sienny: ryzyko zachorowania w  ciągu całego życia u dorosłych ok. 15 %
      • kobiety: ok. 17%, mężczyźni ok. 13 %
    • wyprysk alergiczny: ryzyko zachorowania w  ciągu całego życia u dorosłych ok. 8 %
      • kobiety: ok. 13%, mężczyźni ok. 3 %
  • Badanie ECAP - Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce wykazało, że w zależności od regionu i płci cechy alergii deklaruje do 40% respondentów, alergiczny nieżyt nosa 22% populacji, a rozpowszechnienie rozpoznanej astmy oskrzelowej to 10% (przy wyższych wartościach w wielkich miastach)3; dane te wskazują, że Polacy należą do najbardziej zalergizowanych społeczeństw na świecie.4

Uczulenie alergicznei alergia

  • Rozwój specyficznej odpowiedzi immunologicznej po kontakcie z  obcą substancją
  • Może poprzedzać rozwój schorzenia alergicznego.
  • Może być zjawiskiem normalnym i  przejściowym, zwłaszcza w  pierwszych latach życia (najczęściej w pierwszych 2 latach życia)5
  • Nie każde uczulenie alergiczne (rozpoznane za pomocą procedur testowych, obecne przeciwciała i brak objawów) rozwija się w  objawowe schorzenie alergiczne (obecne przeciwciała i objawy).

Przebieg naturalny

Patogeneza

  • Alergie są wywoływane przez nadmierne reakcje układu immunologicznego organizmu na obecne w  środowisku substancje (alergeny), które same w  sobie są nieszkodliwe.
  • Reakcje alergiczne występują w  różnych układach narządów.
  • W przypadku nadwrażliwości typu I („typu natychmiastowego”), takich jak katar sienny i  neurodermit, charakterystyczne jest wytwarzanie swoistych dla alergenu przeciwciał immunoglobuliny E.
    • Jeśli te sIgE są wykrywalne we krwi, nazywa się to uczuleniem alergicznym (atopią).
  • W przypadku innych schorzeń alergicznych, np. alergicznego wyprysku kontaktowego, w  reakcjach alergicznych pośredniczą swoiste białe krwinki (limfocyty T), a reakcje są opóźnione (reakcje nadwrażliwości typu IV).
  • Rozwój i  objawy schorzeń alergicznych opierają się na złożonej interakcji między czynnikami genetycznymi i  różnymi czynnikami sprzyjającymi.
  • Następujące czynniki ryzyka prawdopodobnie sprzyjają wystąpieniu astmy:
    • obecność innych chorób ze spektrum atopowego (np. wyprysk, nieżyt nosa)
    • dodatni wywiad rodzinny (alergia, astma)
    • czynniki psychospołeczne

Środki zapobiegania alergii

Zalecenia

  • Populacją docelową wytycznych są osoby, zwłaszcza dzieci, z  genetycznymi predyspozycjami do zaburzeń atopowych i  bez nich.
  • Dzieci z  predyspozycjami genetycznymi (tzw. dzieci ryzyka) określane są w  ten sposób na podstawie informacji, że przynajmniej jedno z  rodziców lub rodzeństwa cierpi na jedno z  wyżej wymienionych zaburzeń atopowych.
  • Zatem oprócz ogólnej populacji grupa docelowa obejmuje w  szczególności młode rodziny, pary, które chcą mieć dziecko lub kobiety w  ciąży i  osoby z  rodzinnym obciążeniem.
  • Odżywianie
    • zbilansowane i  pokrywające zapotrzebowanie na składniki odżywcze żywienie niemowląt, małych dzieci, kobiet w  ciąży i  matek karmiących piersią
  • Karmienie piersią
    • Karmienie piersią ma wiele zalet dla matki i  dziecka.
    • Aktualne dane potwierdzają zalecenie, że przez pierwsze 4 miesiące należy karmić wyłącznie piersią.
  • Odżywianie matki podczas ciąży i/lub karmienia piersią
    • Podczas ciąży i  karmienia piersią zalecana jest dieta zbilansowana i  pokrywająca zapotrzebowanie na składniki odżywcze.
    • Nie należy wprowadzać ograniczeń dietetycznych (unikania silnych alergenów pokarmowych) w  okresie ciąży lub karmienia piersią w  ramach pierwotnej profilaktyki.
    • Istnieją dowody na to, że ryby w  diecie matki podczas ciąży i  karmienia piersią mają ochronny wpływ na rozwój zaburzeń atopowych u dziecka. Ryby powinny stanowić część diety matki w  czasie ciąży i  karmienia piersią.
  • Substytuty mleka matki w  przypadku niemowląt wysokiego ryzyka
    • Jeśli karmienie piersią nie jest praktykowane lub jest niewystarczające, niemowlętom z  grupy ryzyka należy podawać hydrolizowaną mieszankę dla niemowląt.
      • Aktualne dane potwierdzają to zalecenie dla pierwszych 4-6 miesięcy życia. 5
    • Mieszanki dla niemowląt na bazie soi nie są zalecane w  celu zapobiegania alergiom.
  • Rozszerzanie diety i  żywienie dziecka w  pierwszym roku życia
    • Po 4. miesiącu życia wprowadzenie pokarmu uzupełniającego ma sens ze względu na rosnące zapotrzebowanie na składniki odżywcze.
    • Nie należy opóźniać wprowadzenia karmienia uzupełniającego ze względu na zapobieganie alergii.
    • Nie ma dowodów na prewencyjne działanie ograniczeń dietetycznych poprzez unikanie silnych alergenów pokarmowych w  pierwszym roku życia. Dlatego nie należy tego robić.
    • Obecnie nie ma mocnych dowodów na działanie zapobiegawcze poprzez wprowadzenie silnych alergenów pokarmowych przed ukończeniem 4. miesiąca życia.
    • Istnieją dowody na to, że spożywanie ryb przez dziecko w  pierwszym roku życia ma ochronny wpływ na rozwój zaburzeń atopowych. Przy rozszerzaniu diety należy wprowadzać ryby.
  • Masa ciała
  • Posiadanie zwierząt domowych
    • Osoby bez zwiększonego ryzyka wystąpienia alergii nie powinny wprowadzać ograniczeń związanych z  posiadaniem zwierząt domowych.
    • W  przypadku dzieci z  grupy ryzyka:   
      • Rodziny ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia alergii nie powinny nabywać kotów.
      • Posiadanie psa nie jest związane z  większym ryzykiem wystąpienia alergii.
  • Roztocze kurzu domowego
    • W przypadku profilaktyki pierwotnej nie zaleca się swoistych środków, np. pokrowców na materace odpornych na alergeny roztoczy, aby zmniejszyć narażenie na alergeny roztoczy kurzu domowego.
  • Pleśń i  wilgoć
    • Należy unikać warunków w  pomieszczeniach, które sprzyjają rozwojowi pleśni (wysoka wilgotność, brak wentylacji).
  • Narażenie na dym tytoniowy
    • Aktywne i  bierne narażenie na dym tytoniowy zwiększa ryzyko alergii (zwłaszcza astmy) i  należy go unikać. Ta zasada obowiązuje już w  okresie ciąży.
  • Zanieczyszczenia powietrza w  pomieszczeniach
    • Istnieją dowody na to, że zanieczyszczenia powietrza w  pomieszczeniach mogą zwiększać ryzyko zaburzeń atopowych, a w  szczególności astmy (np. formaldehyd, lotne składniki organiczne, które mogą być uwalniane zwłaszcza przez nowe meble oraz podczas prac malarskich i  renowacyjnych).
    • Narażenie na zanieczyszczenia powietrza w  pomieszczeniach powinno być utrzymywane na niskim poziomie.
  • Emisje z  pojazdów
    • Narażenie na tlenki azotu i  mniejsze cząstki (PM 2,5) wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, szczególnie w  przypadku astmy.
    • Narażenie na emisje związane z  pojazdami mechanicznymi powinno być utrzymywane na niskim poziomie.
  • Szczepienia
    • Nie ma dowodów na to, że szczepienia zwiększają ryzyko wystąpienia alergii, ale są dowody na to, że szczepienia mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia alergii.
  • Cesarskie cięcie
    • Istnieją dowody na to, że dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie dotyczy zwiększone ryzyko wystąpienia alergii.
    • Fakt ten należy wziąć pod uwagę przy wyborze procedury porodowej, chyba że istnieją medyczne wskazania do cesarskiego cięcia.

Wskazówki

  • Wpływ probiotyków
    • Zapobiegawcze działanie probiotyków wykazano dotychczas jedynie w  przypadku wyprysku atopowego.
    • Ze względu na heterogeniczność szczepów bakterii oraz projekty badań nie ma możliwości podania zaleceń dotyczących konkretnych preparatów, form stosowania oraz czasu i  pory ich podawania.
  • Ogólne odżywianie i  witamina D
    • Istnieją dowody na to, że spożywanie warzyw i  owoców — tzw. dieta śródziemnomorska, zawierająca kwasy tłuszczowe omega-3 (lub korzystny stosunek kwasów omega-3 do omega-6) — a także tłuszczu mlecznego ma działanie zapobiegawcze w  przypadku zaburzeń atopowych.
    • Jeśli chodzi o  znaczenie witaminy D dla rozwoju schorzeń alergicznych, wyniki badań są obecnie sprzeczne.
    • Ogólnie rzecz biorąc, dane są obecnie niewystarczające do sformułowania zaleceń.
  • Nieswoista immunomodulacja
    • Istnieją dowody na to, że wczesna nieswoista stymulacja immunologiczna chroni przed rozwojem schorzeń alergicznych.
    • Obejmuje ona np. dorastanie w  gospodarstwie rolnym, uczęszczanie do placówki opieki dziennej w  pierwszych 2 latach życia i  większą liczbę starszego rodzeństwa.
  • Leki
    • Opisane związki między stosowaniem antybiotyków, paracetamolu a zaburzeniami atopowymi nie mogą być wiarygodnie interpretowane ze względu na potencjalnie zniekształcające czynniki wpływające.
    • Jak dotąd nie ma dowodów na związek przyczynowy między stosowaniem konkretnych leków a rozwojem zaburzeń atopowych.
  • Czynniki psychospołeczne
    • Istnieją dowody na to, że niekorzystne czynniki psychospołeczne (np. poważne wydarzenia życiowe) w  okresie ciąży i  dzieciństwa mogą przyczynić się do ujawnienia zaburzeń atopowych.

Zapobieganie astmie

Zalecenia

  • Największe możliwości rozwoju astmy występują w  okresie płodowym i  w bardzo wczesnym dzieciństwie.  
  • Dlatego, aby działania interwencyjne w  ramach profilaktyki pierwotnej miały szansę powodzenia, powinny być rozpoczęte możliwie jak najwcześniej, najlepiej jeszcze w  czasie ciąży.  
  • Zasadniczo działania te obejmują ograniczenie biernego narażenia na dym tytoniowy oraz wzmocnienie naturalnych czynników ochronnych, które w  wyniku rozwoju cywilizacyjnego uległy osłabieniu na rzecz czynników ryzyka.
  • Noworodki powinny być karmione wyłącznie piersią przez 4 miesiące.
  • Po 4 miesiącu życia należy wprowadzić pokarmy uzupełniające; nie należy opóźniać wprowadzania pokarmów uzupełniających.
  • Dzieci zagrożone alergią nie powinny mieć zwierząt futerkowych ani pierzastych. Posiadanie kota jest generalnie niewskazane w przypadku tych dzieci.
  • Należy unikać wysokiej wilgotności powietrza i  braku wentylacji w  pomieszczeniach, lotnych związków organicznych (np. formaldehydu), czynnego i  biernego narażenia na dym tytoniowy oraz na spaliny samochodowe.
  • Niemowlęta i  dzieci ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia astmy powinny być również szczepione zgodnie z  ogólnymi zaleceniami.
  • Nadwaga i  otyłość mają dodatni związek z  astmą i  należy ich unikać u dzieci.
  • Posiadanie większej liczby starszego rodzeństwa, uczęszczanie do przedszkola, dorastanie na wsi w  gospodarstwie rolnym ze zwierzętami i  zakażenia pasożytnicze mają ujemny związek z  występowaniem astmy.
  • Aktywne unikanie dymu tytoniowego i  ścisłe unikanie biernego palenia tytoniu jest najważniejszym działaniem profilaktycznym w  czasie ciąży.

Wskazówki

  • Nie ma dowodów na to, że stosowanie preparatów dla niemowląt o  częściowym lub wysokim stopniu hydrolizy jest korzystne w  zapobieganiu astmie.
  • Nie są wymagane żadne ograniczenia związane z dietą matki w okresie ciąży i laktacji.
  • Dzieci bez ryzyka alergii nie muszą rezygnować z posiadania zwierząt domowych.
  • Zwalczanie roztoczy kurzu domowego nie jest zalecane w  profilaktyce pierwotnej, ale jest wskazane w  profilaktyce wtórnej i  trzeciorzędowej.

Profilaktyka wtórna

  • Wczesne i  prawidłowe rozpoznanie oraz świadomość przyczyn alergii jest warunkiem wstępnym leczenia swoistego dla alergenu58.
  • Możliwości dzięki wczesnemu, skutecznemu leczeniu istniejącego już schorzenia alergicznego:
    • ustąpienie objawów
    • ograniczenie przyjmowania leków
    • wyższa jakość życia
    • zapobieganie dalszej progresji objawów i  objawom choroby

Eliminacja alergenów

  • Unikanie alergenów u pacjentów z  alergią pokarmową, alergiczną astmą i  alergicznym nieżytem nosa i  spojówek jest ważną częścią leczenia.
  • Warunkiem jest wiarygodna identyfikacja swoistego alergenu i  możliwość jego eliminacji.
  • Dotyczy to zwłaszcza żywności, roztoczy kurzu domowego i  sierści zwierząt.
    • Zmniejszając ilość alergenów roztoczy kurzu domowego, można osiągnąć znacznie lepszą kontrolę alergii na roztocze kurzu domowego1. 5

Eliminacja substancji drażniących

  • U dzieci z  alergicznymi chorobami układu oddechowego narażenie na dym tytoniowy prowadzi do:
    • nasienia objawów
    • pogorszenia rokowania
    • zwiększonego zapotrzebowania na leki
  • Unikanie narażenia na dym tytoniowy jest ważnym środkiem zapobiegawczym.

Swoista immunoterapia alergenowa, „uodpornienie na alergię“

  • Swoista terapia alergenowa (SIT lub ASIT) z  zastosowaniem ekstraktów alergenów roztoczy kurzu domowego, pyłków traw, pyłków brzozy i  sierści zwierząt jest sprawdzoną skuteczną metodą leczenia pacjentów z  alergicznym nieżytem nosa i  spojówek i  alergiczną astmą69.
  • SIT może przeprowadzać w  różnych formach aplikacji:
    • SCIT (immunoterapia podskórna) ma postać zastrzyków podskórnych z rosnącymi stężeniami alergenów.
    • SLIT (immunoterapia podjęzykowa) polega na podjęzykowym podawaniu roztworów alergenów.  
  • Ogólnie rzecz biorąc, wskazania do SIT w alergicznej astmie oskrzelowej są bardziej ograniczone niż w alergicznym nieżycie nosa i spojówek.
    • SIT powinna być stosowana w  IgE-zależnej alergicznej astmie oskrzelowej kontrolowanej na poziomie stopnia 1 lub 2 intensywności leczenia jako opcja leczenia obok unikania alergenów i  farmakoterapii.
    • Niekontrolowana astma oskrzelowa jest przeciwwskazaniem do SIT.
  • U pacjentów z  zapaleniem błony śluzowej nosa i  spojówek oraz alergią na pyłki SIT może w pewnych warunkach zmniejszać ryzyko rozwoju  astmy710.
    • Ten wtórny aspekt profilaktyczny jest ważnym powodem, dla którego terapię należy rozpocząć jak najwcześniej w  dzieciństwie i  okresie dojrzewania.
  • Odpowiedź na tę terapię różni się jednak znacznie w  zależności od pacjenta.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

QuellenŹródła

LiteraturPiśmiennictwo

  1. WHO. Prevention of Allergy and Allergic Asthma. Based on the WHO/WAO Meeting on the Prevention of allergy and Allergic Asthma. http://www.worldallergy.org/professional/who_paa2003.pdf, oktober 2004.  https://apps.who.int/iris/handle/10665/68361" href="https://apps.who.int/iris/handle/10665/68361" target="_blank">apps.who.int
  2. Mallol J, Crane J, von Mutius E, et al. The International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC) Phase Three: A global synthesis. Allergologia et Immunopathologia 2012; 41(2): 73-85.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22771150/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22771150/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Samoliński B, Raciborski F, Lipiec A i wsp. Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP). Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2014; 1: 10-18.
  4. Dobek J, Panaszek B. Alergologia w praktyce lekarza POZ. Lekarz POZ 2016; 2: 126-130. PubMed
  5. Kawalec W, Grenda R. Kulus M. Pediatria. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa w-wa 2018.
  6. Halken S. Early sensitisation and development of allergic airway disease - risk factors and predictors. Paediatr Respir Rev 2003; 4: 128-34. PubMed
  7. Ulrik CS, Backer V. Longitudinal determinants of bronchial responsiveness to inhaled histamine. Chest 1998; 113: 973-9. PubMed
  8. Host A, Andrae S, Charkin S et al. Allergy testing in children: why, who, when and how? Allergy 2003; 58: 559-69. PubMed
  9. Abramson MJ, Puy RM, Weiner JM. Injection allergen immunotherapy for asthma. Cochrane Database of Systematic Reviews 2010, Issue 8. Art. No.: CD001186. DOI: 10.1002/14651858.CD001186.pub2. DOI
  10. Moller C, Dreborg S, Ferdousi HA et al. Pollen immunotherapy reduces the development of asthma in children with seasonal rhinoconjunctivitis (the PAT-study). J Allergy Clin Immunol 2002; 109: 251-6. PubMed
  11. Halken S, Høst A. The lessons of noninterventional and interventional prospective studies on the development of atopic disease during childhood. Allergy 2000; 55: 793-802. PubMed
  12. Muraro A, Dreborg S, Halken S et al. Dietary prevention of allergic diseases in infants and small children. Part I: Immunologic background and criteria for hypoallergenicity. Pediatr Allergy Immunol 2004; 15: 103-11. PubMed
  13. Asher I, Boner A, Chuchalin A et al. Prevention of allergy and asthma: interim report. Allergy 2000; 55: 1069-88. PubMed
  14. Gøtzsche PC, Johansen HK. House dust mite control measures for asthma. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 2. Art. No.: CD001187. DOI: 10.1002/14651858.CD001187.pub3. DOI
  15. Custovic A, Simpson A, Chapman MD et al. Allergen avoidance in the treatment of asthma and atopic disorders. Thorax 1998; 53: 63-72. PubMed
  16. Halken S, Host A, Niklassen U et al. Effect of mattress and pillow encasings on children with asthma and house dust mite allergy. J Allergy Clin Immunol 2003; 111: 169-76. PubMed
  17. Cook DG, Strachan DP. Health effects of passive smoking. 10. Summary of effect of parental smoking on the respiratory health of children and implications for research. Thorax 1999; 54: 357-66. www.ncbi.nlm.nih.gov
  18. Lodrup Carlsen KC, Carlsen KH. Effects of maternal and early tobacco exposure on the development of asthma and airway hyperreactivity. Curr Opin Allergy Clin Immunol 2001; 1: 139-43. PubMed

Autor*innenAutorzy

  • Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung, Innere Medizin, Frankfurt
  • Caroline Beier, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Hamburg
allergiforebygging; allergiprofylakse; Allergi; förebygga allergier; Allergiprofylax
Atopie; Primärprävention; Allergie; Allergische Erkrankung; IgE-vermittelte Allergie; Allergische Sensibilisierung; Allergenexposition; Hypoallergene Säuglingsnahrung; Allergen-spezifische Immuntherapie; ASIT; SIT; Tierhaare; Katzenhaare; Hausstaubmilben; Tabakrauch; Kfz-Emission; Autoabgase; Schimmel; Innenraumschadstoffe; Gräserpollen
Zapobieganie alergiom
document-disease document-nav document-tools document-theme
Do istotnych chorób atopowych należą: astma alergiczna alergiczny nieżyt nosa i  spojówek  (katar sienny) i wyprysk atopowy astma alergiczna alergiczny nieżyt nosa i  spojówek  (katar sienny) i
Medibas Polska (staging)
Zapobieganie alergiom
/link/7fee3fde858f444daab2f2904d9a6276.aspx
/link/7fee3fde858f444daab2f2904d9a6276.aspx
zapobieganie-alergiom
SiteDisease
Zapobieganie alergiom
K.Reinhardt@gesinform.de
Klive.Reinhardt@gesinformcom#aleksbelz@gmail.decom
pl
pl
pl