Informacje ogólne
Definicja
- Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (zwana dalej nadwrażliwością na pszenicę) to nietolerancja składników pszenicy.
- Obraz kliniczny może być podobny do celiakii i
- Prawdopodobnie nie jest to schorzenie alergiczne ani autoimmunologiczne.
- Ani patofizjologia, ani kryteria diagnostyczne nie zostały jeszcze jasno zdefiniowane. Prawdopodobnie oprócz glutenu odpowiedzialne za objawy są inne składniki zbóż, takie jak ATI (inhibitory trypsyny amylazy) i
- Za charakterystyczne dla nadwrażliwości na pszenicę uważa się nieswoiste (żołądkowo-jelitowe/pozajelitowe) objawy, które występują w
- Warunkami rozpoznania są:
znacznaznacznepoprawazmniejszenie objawów pod wpływem diety bezglutenowej- wykluczenie celiakii
- wykluczenie IgE-zależnej alergii na pszenicę/zboża
- Chorzy powinni przestrzegać diety bezglutenowej, podobnie jak chorzy na celiakię; jednak ze względu na prawdopodobną kluczową rolę wrodzonej odporności na ATI, możliwe jest zastosowanie mniej rygorystycznej diety bezglutenowej.
- U pacjentów z
.
- Obraz kliniczny może być podobny do celiakii i
- Celiakia
reakcjaautoimmunologicznaimmunologicznanadwrażliwość na gluten. - Alergia na pszenicę, podobnie jak celiakia, jest reakcją immunologiczną na białka pszenicy.
- W przeciwieństwie do celiakii, występują tu reakcje IgE-zależne i/lub T-komórkowe przeciwko różnym białkom pszenicy.
- W przypadku alergii na jeden rodzaj zboża, mogą też występować alergie na inne zboża.
- Niektórzy uczuleni pacjenci nie mają żadnych objawów, gdy spożywają pszenicę
z jedzeniem, alereagujrozwijają objawy podczas wdychania pyłu pszennego.2.
Celiakia a nadwrażliwość na pszenicę
| Celiakia | Nadwrażliwość na pszenicę | |
| Czas między narażeniem na gluten a wystąpieniem objawów | od kilku tygodni do kilku lat | od kilku godzin do kilku dni |
| Patogeneza | wrodzone i |
prawdopodobnie wrodzona |
| HLA | HLA DQ2/DQ8 w |
nieznany |
| Przeciwciała | dodatnie przeciwciała tTg (przeciwciała IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej) | w rzadkich przypadkach moż |
| Powikłania | choroby współistniejące, powikłania długoterminowe (zwiększone ryzyko rozwoju chłoniaka) | wciąż niejasne |
Częstość występowania
Nadwrażliwość na pszenicę
- Istnieje znacznie mniej badań dotyczących nadwrażliwości na pszenicę niż badań dotyczących celiakii.
- Współczynnik chorobowości waha się od 0,5 do 13%.3
.- W tym przypadku wskaźnik samooceny „nietolerancji glutenu” jest raczej w
przyw teście obciążenia glutenem w.
- W tym przypadku wskaźnik samooceny „nietolerancji glutenu” jest raczej w
ICD-10
- T78.1 Inna reakcja na pokarm, niesklasyfikowana gdzie indziej
Diagnostyka
Wywiad lekarski
Objawy nadwrażliwości na pszenicę
- Wzdęcia
- Dyskomfort w
- Ból brzucha
- Biegunka
- Ból głowy i
- Letarg i
- Zespół deficytu uwagi i
DolegliwościBóle mięśniowe- Ból kości i
Objawy alergii na pszenicę
- Usta, nos, oczy i
opuchliznaobrzęk,swędzenieświąd lub drapanie). - Skóra (wyprysk atopowy, pokrzywka)
- Płuca (duszność, astma, astma zawodowa - np. u piekarzy)
- Przewód pokarmowy (
skurczekurczowe bóle brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka) - Postaci żołądkowo-jelitowych alergii na pszenicę nie można jednoznacznie odróżnić
klinicznieod celiakii na podstawie obrazu klinicznego. Szczególną postacią alergii jest eozynofilowe zapalenie przełyku, w
Diagnostyka w przypadku podejrzenia nadwrażliwości na pszenicę
- W przypadku objawów klinicznych zależnych od spożycia pszenicy — i
- ujemnego testu serologicznego (oznaczenie całkowitej IgA i
- prawidłowej histologii jelita cienkiego (jeśli przeciwciała przy normalnej diecie są ujemne, celiakia jest mało prawdopodobna i
- ujemnej swoistej IgE (pszenica)
- ujemnego skórnego testu punktowego (pszenica)
- ujemnego testu serologicznego (oznaczenie całkowitej IgA i
- Po starannym wykluczeniu innych rozpoznań można podejrzewać (nieceliakalną, niealergiczną) nadwrażliwość na pszenicę.
- Objawy kliniczne zależne od spożycia pszenicy powinny być udokumentowane za pomocą dziennika dolegliwości i, jeśli to konieczne,
ponowniewywołane przeznarażenieponowną ekspozycję. Odróżnienie nadwrażliwości na pszenicę od celiakii i - U dzieci i
,z
Diagnostyka w celu wykluczenia celiakii
- Celiakię można z
- dodatniego testu serologicznego — i
dodatniejdodatniegohistologiibadania histologicznego biopsji jelita (nie jest konieczna u dzieci) — i- poprawy serologicznej pod wpływem diety bezglutenowej
- dodatniego testu serologicznego — i
- W przypadku klinicznego podejrzenia celiakii należy przede wszystkim
zbadaoznaczyć przeciwciała IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej (przeciwciała IgA tTG) lub przeciwciała przeciwendomyzjalne (przeciwciała IgA EmA), a także całkowite IgA w - Jeśli całkowite IgA w
- Diagnostyka powinna
sięodbywaćprzysię wstosowaniutrakcie stosowania diety zawierającej gluten. Jeśli jednak dana osoba rozpoczęła już dietę bezglutenową, należy zastosować obciążenie glutenem przed badaniem. Przeciwciała u dzieci i - U dzieci i
- Aby zachować bezpieczeństwo, przeciwciała należy oznaczyć ponownie po 5 i
- Nie należy prowadzić systematycznych dalszych obserwacji u osób dorosłych.
Diagnostyka w celu wykluczenia alergii na pszenicę
- Po wykluczeniu celiakii w
- prowadzenie dziennika dolegliwości w zależności od spożywanych pokarmów
- oznaczenie swoistych IgE przeciwko pszenicy
- punktowy test skórny z
- Złotym standardem w
Leczenie
Strategie terapeutyczne w przypadku nadwrażliwości na pszenicę
- U osób nadwrażliwych na pszenicę warto zacząć od diety bezglutenowej.
- Objawy kliniczne są jednak zależne od dawki, więc indywidualnie tolerowane są różne ilości glutenu.
- Zgodnie z
Dieta bezglutenowa
- Jeśli podejrzewa się nadwrażliwość na pszenicę, dietę bezglutenową należy rozpocząć dopiero po wykluczeniu celiakii.
- Należy bezwzględnie unikać zbóż zawierających gluten:
- pszenica
- orkisz
- zmielony orkisz
- żyto
- jęczmień
- pszenżyto
- pszenica khorasan
[Kamut®] - pszenica płaskurka
- pszenica samopsza
- Należy również bezwzględnie unikać produktów z
onebyć one oznakowane zgodnie z Natomiast tePoniższe zboża są bezglutenowe i- proso
- kukurydza
- ryż
- Następujące
zboża rzekome iprodukty zawierające skrobię są bezglutenowe i- gryka
- komosa ryżowa
- maniok
- amarantus
- ziemniaki
- Płatki owsiane czystej odmiany bez zanieczyszczeń glutenem są tolerowane przez większość pacjentów bez niekorzystnych skutków.
- Główne zagrożenia związane ze spożywaniem bezglutenowych zbóż, zbóż rzekomych i
procesietrakcie procesu produkcji, przetwarzania i
Kaszka
- Kaszka bez dodatku pszenicy/glutenu dla dzieci i
zna bazie ryżu, kukurydzy lub kaszy jaglanej/płatków jaglanych. - Dla dzieci dostępna jest produkowana przemysłowo kaszka z
Chleb a mieszanki zbożowe
- Ważne jest, aby znaleźć mieszankę mąki bez pszenicy/bezglutenową, którą chorzy mogą tolerować i
- Na rynku dostępnych jest wiele różnych ich rodzajów:
Mmąka kukurydziana, ryżowa, gryczana, sojowa, ziemniaczana, mączka chleba świętojańskiego, skrobia kukurydziana- Niektóre inne produkty zbożowe i
- proso, czysty owies, błonnik z
psylliumbabki płesznik, nasiona babki płuski psylliumesznik, nasiona sezamu, nasiona słonecznika, nasiona maku, tapioka, komosa ryżowa, maranta, sago, polenta, mączka guar, amarantus, mąka z
- proso, czysty owies, błonnik z
Wędliny
- Większość wędlin nie zawiera pszenicy ani glutenu i
- Należy zachować ostrożność przy zakupie kiełbasy, zwłaszcza pasztetu z
- Na rynku dostępne są alternatywy bez dodatku pszenicy/glutenu.
Zalecane produkty
Mięso, ryby
- Mięso i
- Należy uważnie przeczytać listę składników.
- W produktach panierowanych (paluszki rybne, sznycle) mogła być użyta mąka pszenna.
- Na rynku dostępne są alternatywy bez dodatku pszenicy/glutenu.
Ziemniaki i ryż
- Ziemniaki i
Makaron
ZwykłeWiększośćspaghettirodzajówimakaronówwłoskijestsą wytwarzanewytwarzana z- Zamiast nich można użyć makaronu ryżowego lub kukurydzianego.
Sosy
ZwykłeWiększośćsosysosów gotowych na ogółzawierajązawiera dodatek mąkękipszennąpszennej.- Sosy bez pszenicy/bezglutenowe można przyrządzić samodzielnie, używając zasmażki ze skrobi kukurydzianej, mąki ziemniaczanej lub bezglutenowej.
- Alternatywne produkty gotowe do spożycia bez pszenicy/glutenu to m.in. sosy pomidorowe w
Tłuszcz do smażenia
- Zwykłe masło i
Desery i inne
- Desery takie jak budyń, galaretka i
- Ciastka i
Ciasto
- Ciasta zazwyczaj zawierają mąkę pszenną. Należy piec własne ciasta bez dodatku pszenicy/
bezglutenu. - Istnieją jednak ciasta, które naturalnie nie zawierają pszenicy/glutenu.
Lody i jogurt
- Lody nie zawierają pszenicy ani glutenu.
- Rożki do lodów są wytwarzane z
- Jogurt z
- Inne rodzaje jogurtów są bez pszenicy/glutenu i
wybrabezpiecznie wybierać.
Owoce
- Owoce są
dobrewskazane jako deser lub przekąska.
Czekolada i inne słodycze
- Czekolada mleczna nie zawiera pszenicy ani glutenu; nie należy spożywać czekolad z
LukrecjaSłodyczejestzawierające lukrecję są dostępnapne zarówno w wersji zkąkipszennąpszennej, jak i- Karmel często zawiera mąkę ziemniaczaną, ale w
- Chorzy powinni za każdym razem uważnie czytać listę składników i
czekoladę i inne słodyczeprzekąski sprzedawaneluzem (bez opakowania).
Przekąski
- Niektóre przekąski mogą zawierać mąkę pszenną.
- Pacjenci powinni za każdym razem uważnie czytać listę składników i
luzembez opakowania lub oferowane na talerzu.
Produkty gotowe
- Zawierają pszenicę/gluten, jeśli na liście składników znajdują się następujące składniki
(w kolejności alfabetycznej):- orkisz
- gotowe mieszanki mą
ka mieszanak - jęczmień
- gluten
płatki semolinysemolina- pszenica durum
- otręby
- żyto
- pszenżyto
- pszenica
.
- Panierka może zawierać pszenicę/gluten.
- Jeśli nie wskazano źródła białka, „białka roślinne” mogą zawierać pszenicę/gluten. Szczególnie wrażliwi pacjenci powinni być świadomi ryzyka możliwego zanieczyszczenia pszenicą/glutenem w
Następstwa:
JedzeniePosiłki poza domem
- Dla pacjentów z
- Pacjentom zaleca się unikanie złożonych produktów/dań i
- Należy zachować szczególną czujność podczas jedzenia w
- Jeśli to możliwe, należy zapewnić sobie własny chleb.
- W czasie podróży i
wizytwyjazdów również należy pomyśleć ojedzeniaprowiantu.
Konsekwencje żywieniowe
- Dzięki odpowiednio skomponowanej diecie bez pszenicy/glutenu, w
- Spożycie błonnika pokarmowego może być zbyt niskie. Dlatego zaleca się spożywanie dużej ilości owoców i
- Wszyscy pacjenci stosujący dietę bez pszenicy/glutenu powinni zostać
skierowaniobjęcidoopieką dietetyka. - Należy zwrócić uwagę na grupy samopomocowe.
Dodatkowe informacje
- Nietolerancja pokarmowa
- Etykietowanie żywności
- Alergia na mleko krowie, mleko zastępcze
- Alergia na mleko krowie
- Alergia na warzywa, doradztwo żywieniowe
- Alergia na orzechy, migdały i
- Dodatki, porady dietetyczne
- Alergia na przyprawy, porady dietetyczne
- Aminy biogenne, porady dietetyczne
- Alergia na jaja, porady dietetyczne.
- Dieta bez laktozy
- Dieta o
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
QuellenŹródła
LiteraturPiśmiennictwo
- Hozyasz, K. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCNG) – choroba ponownie odkryta. Fam Med Prim Care Rev 2015; 17(3): 79–83. DOI
- Carroccio A, D'Alcamo A, Cavataio F, et al. High proportions of people with nonceliac wheat sensitivity have autoimmune disease or anti-nuclear antibodies. Gastroenterology 2015; 149(3):596-603.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26026392" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26026392" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov - Jones SM, Magnolfi CF, Cooke SK et al. Immunologic cross-reactivity among cereal grains and grasses in children with food hypersensitivity. J Allergy Clin Immunol 1995; 96: 341-51. PubMed
- Gujral N, Freeman HJ, Thomson AB. Celiac disease: prevalence, diagnosis, pathogenesis and treatment. World J Gastroenterol 2012; 18:6036. PubMed
- Sampson HA. IgE mediated food intolerance. J Allergy Clin Immunol 1988; 81: 495-504. PubMed
- Burks AW, James JM, Hiegel A et al. Atopic dermatitis and food hypersensitivity reactions. J Pediatr 1998; 132: 132-6. PubMed
- Varjonen E, Vainio E, Kalimo K. Antigliadin IgE - indicator of wheat allergy in atopic dermatitis. Allergy 2000; 55: 386-91. PubMed
- Jarvinen KM, Turpeinen M, Suomalainen H. Concurrent cereal allergy in children with cow's milk allergy manifested with atopic dermatitis. Clin Exp Allergy 2003; 33: 1060-6. PubMed
- Varjonen E, Vainio E, Kalimo K. Life threatening, recurrent anaphylaxis caused by allergy to gliadin and exercise. Clin Exp Allergy 1997; 27: 162-6. PubMed
- Palosuo K, Alenius H, Varjonen E et al. A novel wheat gliadin as a cause of exercise-induced anaphylaxis. J Allergy Clin Immunol 1999; 103: 912-7. PubMed
- Guinnepain M-T, Eloit C, Raffard M et al. Exerciseinduced anaphylaxis: useful screening of food sensitization. Ann Allergy Asthma Immunol 1996; 77: 491-6. PubMed
AutorenAutorzy
- Natalia Jagiełła, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Krakowie (recenzent)
- Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Kirsten Zimmermann, Fachärztin für Allgemeinmedizin, Olching