Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Rak jamy ustnej

Streszczenie

  • Definicja: Rak w  jamie ustnej.
  • Częstość występowania:  Częściej u mężczyzn, częstość zachorowania wzrasta wraz z  wiekiem.
  • Objawy: Choroba często zaczyna się od niebolesnej ranki lub „plamki“” na wardze lub w  jamie ustnej.
  • WynikiBadanie fizykalne: Zmiany na błonyonie śluzowej, później ból.
  • Diagnostyka:  Obserwacja, badanie palpacyjne, TK i/lub MR, biopsja.
  • Leczenie: Usunięcie operacyjne, ew. radioterapia i chemoterapia chemioterapia.

Informacje ogólne

Definicja

  • Rak jamy ustnej
  • Zmiana może dotyczyć wewnętrznej strony policzka, trójkąta zatrzonowcowego, wyrostka zębodołowego, podniebienia twardego, przedniej powierzchni podniebienia miękkiego, przednich 2/3 języka, dna jamy ustnej, przedsionka i  niezrogowaciałej czerwieni wargowej.
  • Rak jamy ustnej jest zwykle poprzedzony łatwo rozpoznawalnymirozpoznawalną zmianamizmianą w na błonie śluzowej, co umożliwia wczesne rozpoznanie i  leczenie wstępnych stadiów raka.

Częstość występowania

  • Zapadalność na raka jamy ustnej i  gardła: u mężczyzn ok.około 12, u  kobiet ok.około 5  nowych przypadków rocznie na 100  000 mieszkańc osówb
  • Choroba występuje najczęściej u mężczyzn w  wieku od 55 do 65 lat i  u kobiet w  wieku od 50 do 75 lat.1.

Etiologia i  patogeneza

  • Jest to w ok. około 95% przypadków rak płaskonabłonkowy, który często wiąże się z  przewlekłym spożywaniem alkoholu lub paleniem tytoniu.1.
  • Najczęściej zlokalizowany jest na języku, dnie jamy ustnej i  dolnej wardze.
  • Jako zmiany prekursorowe raka płaskonabłonkowego jamy ustnej należy traktować nowotwory śródbdnabłonkowe, takie jak np. rogowacenie białe, (przeważnie biała zmiana na błonie śluzowej jamy ustnej).  
  • Nie wszystkie zmiany przedrakowe stają się złośliwe. Z drugiej strony niektóre raki jamy ustnej powstajrozwijają się bez stadium przedrakowego.
  • U  nawet 40% pacjentów w  momencie wstępnego rozpoznania, mimo niebudzących zastrzeżeń wyników badań, zajęte są już węzły chłonne szyjne.
  • Rak jamy ustnej rośnie miejscowo inwazyjnie, powodując zniszczenia okolicznych tkanek i  wczesne przerzuty do tkanki limfatycznej.
    • Guz często wcześnie wrasta w  mięśnie, ścięgna, okostną i  kości.
    • Przerzuty odległe są rzadkie, ale w  przypadkach, w  których występują, są one głównie zlokalizowane w  płucach.

Czynniki predysponujące

  • Tytoń we wszystkich postaciach stwarza znaczne ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego.
  • Ważnym czynnikiem ryzyka jest również alkohol.
    • Połączenie palenia tytoniu i  nadmiernego spożywania alkoholu bardziej zwiększa ryzyko w większym stopniu niż suma poszczególnych czynników.
  • KolejnymInnym czynnikiem ryzyka jest wykrycie wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV 16) w  surowicy.2-4.
  • Promienie UV są ważnym czynnikiem etiologicznym raka wargi.25.
  • NieurozmaiconeNiezróżnicowana odżywianiedieta, na przykład nadmierne spożycie mięsa lub
     smażonych potraw, zwiększa ryzyko rozwoju raka w  jamie ustnej.  
  • Ponadto zakładaprzyjmuje się, że powstanierozwój raka jamy ustnej jest zależyny od czynników genetycznych.36.

ICD-10

  • C05 Nowotwór złośliwy podniebienia
    • C05.9  Podniebienie, umiejscowienie nieokreślone
  • C06 Nowotwór złośliwy innych i  nieokreślonych części jamy ustnej
    • C06.8 Zmiana przekraczająca granice jednego umiejscowienia w  obrębie innych i  nieokreślonych części jamy ustnej
    • C06.9  Jama ustna, umiejscowienie nieokreślone
  • C14 Nowotwór złośliwy o  innym i  nieokreślonym umiejscowieniu w  obrębie wargi, jamy ustnej i  gardła
    • C14.8 Zmiana przekraczająca granice jednego umiejscowienia w  obrębie wargi, jamy ustnej i  gardła

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Ponieważ szanse na wyleczenie są znacznie większe w  przypadku wczesnego wykrycia niż w  przypadku zaawansowanych guzów, wczesne rozpoznanie ma kluczowe znaczenie.
  • RegularneNależy badanieregularnie badać błonyonę śluzowejluzową jamy ustnej powinno być przeprowadzane, szczególnie u pacjentów ze znanymi już typowymi czynnikami ryzyka lub
    chorobami stanami predysponującymi do chorób błony śluzowej jamy ustnej.
  • Ważna jest interdyscyplinarna współpraca wszystkich lekarzy zaangażowanych w  leczenie zmian w  jamie ustnej, a zwłaszcza zaangażowanie stomatologów.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • We wczesnym przebiegustadium większość zmian jest bezobjawowa.
  • Czasami na wardze lub w  jamie ustnej pojawia się niebolesna ranka lub „plamka“”.
  • Z czasem zwiększa się wrażliwość i  ból.
  • W zaawansowanej chorobie można zaobserwować dysfagię i  dyzartrię.
  • Pacjenci często skarżą się na nieprzyjemny zapach oddechu (cuchnący oddech).
    IMG_20171020_103008~01.jpg
    Rak dna jamy ustnej
  • Inne objawy mogą obejmować krwawienia, utrudnienie dopasowania protezy, drętwienie lub utratę sąsiadujących zębów.
  • ObjawamiDo objawów ogólnymilnych sąnależy: zmęczenie, spadek wydajnowydolności, utrata apetytu i  utrata masy ciała.

Badanie przedmiotowe

  • Badanie przedmiotowe obejmuje obserwację i  badanie palpacyjne.
  • Objawami klinicznymi zmian błony śluzowej jamy ustnej mogą być:
    • utrata połysku powierzchni śluzówki
      Spinaliom02.jpg
      Rak płaskonabłonkowy (zdjęcie udostępnione przez Klausa D. Petera)
    • tendencja do rogowacenia (białe zmiany/rogowacenie białe)
    • rozległa utrata integralności powierzchni (czerwone zmiany/rogowacenie różowe)
    • nadżerka
    • owrzodzenie
    • powstawanie pęcherzy/złuszczanie
    • stwardnienie
    • zanik
    • przebarwienia
    • uczucie bólu
    • uczucie pieczenia

Diagnostyka specjalistyczna

  • Badania TK lub MR mogą określić miejscowy zasięg raka jamy ustnej.
  • BiopsjaKluczowe znaczenie ma biopsja pobrana w  celu histologicznego potwierdzenia rozpoznania ma decydujące znaczenie; należy ją przeprowadzić dopiero po wykonaniu obrazowania przekrojowego.
  • Aby wykluczyć synchroniczne guzy wtórne, w  ramach pierwotnej diagnostyki raka jamy ustnej należy wykonać badanie laryngologiczne, ewentualnie endoskopię i  TK klatki piersiowej.
  • U pacjentów z  podejrzeniem nawrotuwznowy w  regionie głowy i  szyi pomocne może być ew. również badanie TK PET.
  • Nieznane guzy pierwotne, jak również odległe przerzuty, można rozpoznać bardziej wiarygodnie za pomocą TK PET niż metodą TK lub MR.47.
  • Badanie ultrasonograficzne jest standardową metodą oceny węzłów chłonnych szyjnych.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • Pacjenci, u których poniniższeej przedstawione objawy utrzymują się dłużej niż 2 tygodnie, powinni zostać skierowani do specjalisty w  celu uzyskaniadalszej dalszych wyjaśnieńdiagnostyki:
    • białe lub czerwone plamy na błonie śluzowej jamy ustnej w  dowolnym miejscu
    • obecność ubytku błony śluzowej lub owrzodzenia
    • obrzęk w  okolicy jamy ustnej
    • niejasne rozchwianie zębów niezwiązane z  chorobą przyzębia, uporczywe, szczególnie jednostronne uczucie ciała obcego.
    • dysfagia lub ból podczas przełykania
    • trudności w  mówieniu
    • zmniejszona ruchomość języka
    • drętwienie języka, zębów lub wargi
    • krwawienie niejasnego pochodzenia
    • obrzęk szyi
    • cuchnący zapach z ust
    • zmiana zgryzu

Leczenie

Cele leczenia

  • Terapia lecznicza lub — w  zaawansowanych przypadkach — opieka paliatywna
  • Leczenie powinno mieć na celu uzyskanie optymalnych wyników funkcjonalnych i kosmetycznych estetycznych.

Ogólne informacje o  leczeniu

  • Planowanie leczenia powinno uwzględniać ogólną sytuację pacjenta.
    • Podejmując decyzję o  leczeniu chirurgicznym, należy wziąć pod uwagę możliwość uzyskania wolnych od nowotworu marginesów resekcji oraz pooperacyjną jakość życia pacjenta.1.
    • Należy uwzględnić indywidualną sytuację pacjentów i  ich życzenia. Potrzebne jest kilkakrotnekilkukrotne udzielenie dokładnych wyjaśnień.
  • Leczenie raka jamy ustnej obejmuje zabiegi chirurgiczne, terapiradioterapię radiacyjną i chemoterapi chemioterapię, w  zależności od stadium pojedynczo lub w  skojarzeniu.

Leczenie chirurgiczne

  • Jeśli jest to możliwe i  pożądane, należy usunąć guz chirurgicznie z  bezpiecznym marginesem resekcji i  natychmiast podjąć działania rekonstrukcyjne (w celu zachowania funkcji żucia, mówienia i  połykania, a także estetyki twarzy).
  • W miarę możliwości należy zachować ciągłość żuchwy.
  • Czasami konieczne jest wycięcie węzłów chłonnych szyi.

Terapia radiacyjnaRadioterapia

  • Niewielkie i  powierzchowne raki jamy ustnej można leczyć zarówno chirurgicznie, jak i  za pomocą terapii radiacyjnejradioterapii.
  • PooperacyjnaPooperacyjną terapiaradioterapię radiacyjnanależy powinna bystosować stosowana w  przypadkach wysokiego stopnia T (T3/T4), skąpych lub dodatnich marginesów resekcji, naciekania okołonerwowego, naciekania naczyń krwionośnych i/lub zajęcia węzłów chłonnych.1.  
  • DoPowikłania powikłań należobejmują: zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i martwica martwicę kości, a także zakażonaoną popromiennapopromienną martwicę kości.
  • Ponadto może wystąpić uciążliwa i trwała uporczywa suchość w  ustach (kserostomia), jeśli w  polu promieniowania znajdują się gruczoły ślinowe, zwłaszcza
     ślinianka przyuszna.
    • Doustne podawanie pilokarpiny (5–10  mg 3 razy dziennie) prowadzi do znacznegoistotnego subiektywnego złagodzenia suchości w  ustach w  porównaniu z  grupą otrzymującą placebo.
  • Późnym następstwem terapii radiacyjnejradioterapii w  obszarze mięśni żucia i  mięśni przełyku może być włóknienie, prowadzące do ograniczenia czynności połykania i  otwierania ust (szczękościsk).

ChemoterapiaChemioterapia

  • Samą chemoterapichemioterapię bierze się pod uwagę co najwyżej w  opiece paliatywnej, często korzystne jest natomiast połączenie chemoterapiichemioterapii i terapii radiacyjnej radioterapii.
  • W przypadku pierwotnej radiochemioterapii chemoterapialeczenie powinnafarmakologiczne powinno składać się z  cisplatyny lub jej kombinacji z innym lekiem.
  • Alternatywą może być skojarzenie z  cetuksymabem.

Terapia immunologicznaImmunoterapia

  • W leczeniu raka jamy ustnej możliwe jest również zastosowanie immunoterapii.
  • Na przykład, niwolumab (lek immunoterapeutycznybiologiczny niwolumab- przeciwciało monoklonalne) ma przynosić znaczące korzyści w  zakresie przeżycia u pacjentów z  przerzutowym rakiem płaskonabłonkowym w  obrębie głowy i  szyi, przy czym wydaje się znacznie lepiej tolerowany niż chemoterapiachemioterapia i  może znacząco poprawić jakość życia.58.

TerapiaLeczenie paliatywnapaliatywne

Rehabilitacja

  • Wczesne środki zapewniające odpowiednie odżywienie, np. sonda PEG (Percutaneous Endoscopic Gastrostomy) lub żywienie pozajelitowe
  • Profesjonalna kontrola stomatologiczna w  celu przywrócenia zdolności żucia za pomocą implantów lub protez
  • Rehabilitacja w  zakresie mowy i  połykania prowadzona przez logopedów, foniatrów lub
     fizjoterapeutów w  celu poprawy komunikacji i  przyjmowania pokarmów

ŚrodkiPostępowanie zapobiegawcze

  • Należy zrezygnować z  używania tytoniu i  maksymalnie ograniczyć spożycie alkoholu.
  • Wczesne wykrycie zmian przednowotworowych lub małych nowotworów jamy ustnej umożliwia szybsze rozpoczęcie terapiileczenia.  
  • Dieta zawierająca owoce cytrusowe, warzywa, zwłaszcza świeże pomidory, oliwę z  oliwek i  oleje rybne (dieta śródziemnomorska) zmniejsza częstość występowania raka jamy ustnej.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Osoby ze zmianami w  jamie ustnej zwykle szukają pomocy medycznej stosunkowo późno, często ponad 3 miesiące po pojawieniu się pierwszych objawów.
  • Jeśli choroba zostanie rozpoznana późno, często jest już zaawansowana, zwłaszcza miejscowo; z  czasem pojawiają się również odległe przerzuty.
  • U 1/5 pacjentów dochodzi do miejscowego nawrotu guza, który występuje w  76% przypadków w  ciągu pierwszych 2 lat; dlatego szczególnie ważna jest obserwacja z  dokładnym badaniem jamy ustnej i  szyi w  celu wykluczenia ponownego wzrostu guza w  pierwszych latach.
  • Guzy wtórne mogą występować w  górnychrnym drogachodcinku dróg oddechowych i pokarmowych przewodu pokarmowego oraz w  płucach.
  • W całym okresie obserwacji należy również wziąć pod uwagę ogólną jakość życia pacjentów i  ich sytuację psychospołeczną.
    • W przebiegu leczenia często zdarzają się zaburzenia depresyjne.

Rokowanie

  • Pacjenci, u których stwierdzono wczesne stadium (T1-T2, N0) raka płaskonabłonkowego, mają stosunkowo dobre rokowanie.
  • Długoterminowy wskaźnik przeżycia zmniejsza się w  przypadku choroby miejscowo zaawansowanej (T3-T4). W tym przypadku 5-letni wskaźnik przeżycia wynosi ok.około 43 %.1
  • Rak jamy ustnej musi być uznany za nieuleczalny, gdy
    • Wzrost guza posunął się tak daleko, że
       resekcja nie jest już możliwa i  nie można spodziewać się leczniczegoskutecznego działania terapii radiacyjnejradioterapii.
    • Ogólny stan fizyczny pacjenta jest tak poważnie pogorszonyny, że
      operacja zabieg chirurgiczny lub terapia radiacyjnaradioterapia nie są możliwe.
    • Nastąpił nawrót choroby i  dalsze leczenie nie jest już możliwe.
    • Występują odległe przerzuty.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

Terapia łagodząca objawy w  zaawansowanej chorobie nowotworowej

IllustrationenIlustracje

IMG_20171020_103008~01.jpgRak dna jamy ustnej.jpg
MundbodenkarzinomRak dna jamy ustnej (mitdzięki freundlicher Genehmigung vonuprzejmości Dr. med. ErichEricha Ramstöckcka)
Spinaliom02.jpgRak płaskonabłonkowy.jpg
PlattenepithelkarzinomRak płaskonabłonkowy języka (Abbildungzdjęcie zurz Verfügungarchiwum gestellt von KlausKlausa D. PeterPetera)

QuellenŹródła

LiteraturPiśmiennictwo

  1. Wolff K-D, Follmann M, Nast A: Clinical practice guideline: The diagnosis and treatment of oral cavity cancer. Dtsch Arztebl Int 2012; 109(48): 829–35.  https://www.aerzteblatt.de/archiv/132917/Diagnostik-und-Therapie-des-Mundhoehlenkarzinoms" href="https://www.aerzteblatt.de/archiv/132917/Diagnostik-und-Therapie-des-Mundhoehlenkarzinoms" target="_blank">www.aerzteblatt.de
  2. Warnakulasuriya S. Global epidemiology of oral and oropharyngeal cancer. Oral Oncol 2008; Sep 17. www.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Hittelman WN. Genetic instability in epithelial tissues at risk for cancer. Ann N Y Acad Sci 2001; 952: 1 - 12. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Regelink G, Brouwer J, de Bree R, et al.: Detection of unknown primary tumours and distant metastases in patients with cervical metastases: value of FDG-PET versus conventional modalities. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2002; 29: 1024–30. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Harrington KJ, Ferris RL, Blumenschein G Jr. Nivolumab versus standard, single-agent therapy of investigator's choice in recurrent or metastatic squamous cell carcinoma of the head and neck (CheckMate 141): health-related quality-of-life results from a randomised, phase 3 trial. Lancet Oncol. 2017;18(8):1104 www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Machado J, Reis PP, Zhang T, et al. Low prevalence of human papillomavirus in oral cavity carcinomas. Head Neck Oncol 2010; 2: 6. PubMed
  7. Angiero F, Gatta LB, Seramondi R, et al. Frequency and role of HPV in the progression of epithelial dysplasia to oral cancer. Anticancer Res 2010; 30: 3435-40. PubMed
  8. Mehta V, Yu GP, Schantz SP. Population-based analysis of oral and oropharyngeal carcinoma: Changing trends of histopathologic differentiation, survival and patient demographics. Laryngoscope. 2010 Aug 3.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20938956"
  9. Warnakulasuriya href="https://S. Global epidemiology of oral and oropharyngeal cancer. Oral Oncol 2008; Sep 17. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20938956"
  10. Hittelman target="_blank">WN. Genetic instability in epithelial tissues at risk for cancer. Ann N Y Acad Sci 2001; 952: 1 - 12. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Regelink G, Brouwer J, de Bree R, et al.: Detection of unknown primary tumours and distant metastases in patients with cervical metastases: value of FDG-PET versus conventional modalities. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2002; 29: 1024–30. www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Harrington KJ, Ferris RL, Blumenschein G Jr. Nivolumab versus standard, single-agent therapy of investigator's choice in recurrent or metastatic squamous cell carcinoma of the head and neck (CheckMate 141): health-related quality-of-life results from a randomised, phase 3 trial. Lancet Oncol. 2017;18(8):1104 www.ncbi.nlm.nih.gov

AutorenAutorzy

  • Katarzyna Kosiek, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Poradnia Lekarzy Rodzinnych w Łodzi (recenzent)
  • Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Monika Lenz, Fachärztin für Allgemeinmedizin, Neustadt am Rübenberge
C05; C059  Podniebienie,; C06; C068; C069  Jama; C14; C148
kreft i munnhulen; cancer oris; Munnhulekreft
KarzinomRak derjamy Mundhöhleustnej; LeukoplakieLeukoplakia; IntraepithelialeNeoplazja Neoplasieśródnabłonkowa; MundbodenkarzinomRak dna jamy ustnej; ZungenkarzinomRak języka; LippenkarzinomRak wargi; NivolumabNiwolumab; AlkoholkonsumSpożycie alkoholu; TabakkonsumUżywanie tytoniu; MundgeruchCuchnący oddech; FoetorFetor z ust; Nieświeży oddech
Rak jamy ustnej
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Rak w  jamie ustnej. Częstość występowania:  Częściej u mężczyzn, częstość zachorowania wzrasta wraz z  wiekiem. Objawy: Choroba często zaczyna się od niebolesnej ranki lub „plamki“” na wardze lub w  jamie ustnej.
Medibas Polska (staging)
Rak jamy ustnej
/link/34454dedba184cbbbc10863c9a675a7d.aspx
/link/34454dedba184cbbbc10863c9a675a7d.aspx
rak-jamy-ustnej
SiteDisease
Rak jamy ustnej
K.Reinhardt@gesinform.de
Klive.Reinhardt@gesinformcom#dr.dedabrowska@wp.pl
pl
pl
pl