Polekowy nieżyt nosa

Streszczenie

• Definicja:  Polekowy nieżyt nosa (PLNN) jest spowodowanyformą niezapalnego, niealergicznego nieżytu nosa, indukowanego długotrwałym stosowaniem leków miejscowo obkurczających błonę śluzową aerozoli do nosa lub kropliniektórymi dolekami nosa, może też występować jako reakcja niepożądana różnych lekówdoustnymi.
• Częstość występowania:  Stosunkowo często, stanowi 65% przewlekłych nieżytów nosa.
• Objawy:  ZwiększoneUpośledzenie przekrwieniedrożności błonynosa, rzadziej uczucie śluzowejciekania nosawydzieliny i nadreaktywnopo tylnej śćcianie nosagardła.
• Badanie fizykalne: W badaniu fizykalnym można stwierdzić czasami obrzObrzęk i  zaczerwienienie błony śluzowej, wydzielina w przewodach nosowych.
• Diagnostyka:  Ew. rinoskopiaRynoskopia, endoskopia nosa, badania laboratoryjne, TK w diagnostycenosa różnicoweji zatok przynosowych.
• Leczenie:  Odstawienie leków zmniejszających przekrwienie błony śluzowej, w  razie potrzeby glikokortykosteroidy donosowe glikokortykosteroidy.

Informacje ogólne

Definicja

• Polekowy nieżyt nosa jest formą równieżniezapalnego, nazywanyniealergicznego nieżytemytu nosa, podindukowanego wpdływemugotrwałym stosowaniem leków i nieżytemmiejscowo nosaobkurczających indukowanymbłonę śluzową lub niektórymi lekami, a wywołany konkretnie przez aerozole/krople do nosa nazywa się niekiedy nieżytem nosa z odbiciadoustnymi.¹
• ObjawiaTypowo objawia się jako zatkanyupośledzenie nos,drożności nosa bez wycieku z  nosa i kichania, uczucie ściekania wydzieliny po stosowaniutylnej aerozoliścianie lub kropli do nosa zwężających naczynia krwionośne (zmniejszających obrzęk) przez ponad 4–6 dni lub jako reakcja niepożądana różnych lekówgardła.¹².
• Należy do grupy niezapalnych niealergicznych nieżytów nosa¹.

Częstość występowania

• Częsty obraz kliniczny, szacowanySzacowany współczynnik chorobowości dla polekowego nieżytu nosa wynosi ok.około 1 %.²³
• SzczegWystępuje głólniewnie narażoneu są osobyosób w  młodym i  średnim wieku, dorosz podobną częstością u obu płymci.^1,4
• Stanowi około 65% przewlekłych nieżytów nosa i 17% niealergicznych nieżytów nosa.¹

Etiologia i  patogeneza

Leki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa

• MiejscowePLNN stosowanieindukowany agonistjest stosowaniem leków receptorówmiejscowo alfa-adrenergicznychobkurczających błonę śluzową nosa, na przykład podawanie do jamy nosowej oksymetazoliny, ksylometazoliny, nafazoliny (niedostępna w Polsce) lub amin sympatykomimetycznych, na przykład efedryny, pseudoefedryny, fenylefryny.
• Stymuluje to receptory alfa-2-adrenergiczne i receptory beta, powodując zwężenie tętniczek w  błonie śluzowej nosa.^12,5.
• Błona śluzowa jest przez to słabiej ukrwiona i  zmniejsza się jej obrzęk.
• Długotrwałe stosowanie (szczególnie powyżej 7-10 dni) miejscowych leków obkurczających błonę śluzową, powoduje efekt odbicia, skutkujący opuchliznąobrzękiem błony śluzowej nosa i zatkanym niedrożnością nosemnosa.^1-2.
• Odbicie następuje prawdopodobnie wskutek zmiany przepuszczalności naczyń z  następczym obrzękiem śródmiąższowym.
• Pacjenci często leczą zatkany nos wysoką dawką miejscowych leków obkurczających śluzówkę, co przynosi krótkotrwałą poprawę, ale później wywołuje efekt z odbicia i odczuwanie potrzebypotrzebę dalszego zwiększania dawki.³⁶.

Leki stosowane ogólnoustrojowo

• Niektóre leki stosowane ogólnoustrojowelnoustrojowo mogą, w wyniku różnych mechanizmówjako działaniaanie uboczne, powodować objawy nieżytu nosa; są to np.¹²:
  • NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), w tym kwas acetylosalicylowy
  • paracetamol¹
  • inhibitory ACEkonwertazy angiotensyny
  • preparaty hormonalne
  • inhibitory fosfodiesterazy typu 5
  • sympatykolityki o  działaniu ośrodkowym i  obwodowym
  • diuretyki
  • blokery kanału wapniowego
  • beta-blokery (stosowane miejscowo w formie kropli do oczu i w formie doustnej)⁷
  • leki przeciwdepresyjne
  • karbimazolrezerpina, metyldopa, chlorpromazyna⁷
  • propylotiouracyl, tiamazol²

Czynniki predysponujące

• Czynniki skłaniające do długotrwałegonadużywania stosowanialeków kroplimiejscowo lub aerozoli zmniejszajobkurczających obrzęk błonyonę śluzowejluzową⁵:
  • alergiczny nieżyt nosa
  • polipy nosa
  • przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i  zatok
  • stosowanie aparatu CPAP
  • zakażenie górnych dróg oddechowych
  • stany lękowe
  • choroby wymagające stosowania opioidów
  • palenie tytoniu
  • zaburzenia snu
  • skrzywienie przegrody nosowej

ICD-10

• J31.0 Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• ChorobBrak ścisłych kryteriów diagnostycznych, chorobę rozpoznaje się na podstawie wywiadu lekarskiego.
• Badania uzupełniające mogą być potrzebne celem doprzeprowadzenia diagnostyki różnicowej doi lubwykluczenia rozpoznaniainnych choróbprzyczyn podstawowychdolegliwości.

Diagnostyka różnicowa

• Inne formy niealergicznego nieżytu nosa
  • zakaźnyinfekcyjny nieżyt nosa⁷
  • niealergiczny nieżyt nosa z  eozynofilią
  • nieżyt nosa z  polipami nosa
  • naczynioruchowy nieżyt nosa
  • nieżyt nosa wywołany hormonami
  • nieżyt nosa spowodowany nieprawidłowościami anatomicznymi
    • np. skrzywiona przegroda, guz, uraz⁴⁸
  • zanikowy nieżyt nosa
  • nieżyt nosa wieku starczego⁵
• Alergiczny nieżyt nosa⁵⁴
• Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i  zatok

Wywiad lekarski

• Długotrwałe miejscowe stosowanie kropli lub aerozoli do nosaleków zmniejszających obrzęk błony śluzowej, nosa (dłużej niż 4–6 dni)
• Zatkanie nosa
• Zwykle bez wydzieliny z  nosa, wydzielinyczasami może wystąpić spływającejywanie dowydzieliny po tylnej ścianie gardła⁴
• Rzadziej lubupośledzenie kichaniawęchu i smaku⁵
• Nasilenie objawów przypo dłuższym czasie leczenia
• Chrapanie
• Bezsenność spowodowana ponownym zatkaniem nosa
• Oddychanie przez usta z  suchością w ustach jamie ustnej i  bólem gardła⁵⁴

_{Badanie przedmiotowe}

• ObserwacjaW badaniu jamy nosa i  gardła niecharakterystyczny obraz:
  • błona śluzowa opuchniobrzęknięta i  zaczerwieniona, ewentualnie również blada i  zanikowa.
  • możliwy gęsty/, lepki śluz (oraz powstawanie strupków) w  nosie
  • podrażnioneniona, suchesucha błonyona śluzoweluzowa gardła⁵⁴

Badania uzupełniające w  gabinecie lekarza rodzinnego

• W diagnostyce różnicowej mogąnieżytu bynosa w ramach poradni podstawowej opieki zdrowotnej można uwzględnić wskazane następujące badania: 
• EozynofileIgE w wydzielinie z nosa
• Całkowite IgEswoiste⁷
• OB, CRP⁴⁸

Diagnostyka specjalistyczna

• RinoskopiaRynoskopia, ewentualnie endoskopia nosa
• TK nosa i  zatok przynosowych w diagnostyce różnicowej, szczególnie w  przypadku objawów jednostronnych, krwawego wycieku z  nosa lub podejrzenia guza na podstawie endoskopii⁴⁸
• Badanie cytologiczne wymazu z nosa⁷

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie objawów
• Wyleczenie choroby

Ogólne informacje o  leczeniu

• Odstawienie leku wywołującego objawy^8-9
  
  • W przypadku aerozolileków miejscowych do nosa nagłe odstawienie stwarza ryzyko efektu z odbicia, dlatego ewentualniemożna rozważyć stopniowe zmniejszanie dawki.⁵⁴.
    
    • poprzez wydłużenie odstępów czasowych między aplikacjami
    • przez aplikację tylko do jednego nozdrza lub
    • przez rozcieńczenie roztworu
• W przypadku silnego nieżytu nosa można zastosować glikokortykosteroidy o działaniudonosowo miejscowymprzez 6-8 tygodni (skutecznośc poszczególnych preparatów jest porównywalna)^5-61,4,10
• W razie braku zadowalających efektów można podać donosowe leki przeciwhistaminowe (przez co najmniej 6 tygodni).¹

Zalecenia dla pacjentów

• Pacjenci powinni przerwać leczeniestosowanie kroplamileków lubmiejscowo aerozolemobkurczających dobłonę śluzową nosa.
• Nagłe przerwanie leczenia tymczasowo nasila zatkanie nosa.
  • zalecane stopniowe wycofywanie
• Zatkanie nosa stopniowo ustąpi samoistnie bez konieczności dalszego leczenia.
• Zwykle potrzeba 1–2 tygodni, aby zatkanieobjawy bniedrożności zmniejszyłonyy śluzowej nosa ustąpiłosię i  4–6 tygodni, aby objawy całkowicie zanikustąpiły. W niektórych przypadkach ustępowanie objawów może potrwać do 1 roku lub dłużej.
• W przyszłości należy unikać leków wyzwalajindukujących objawy.

Leczenie farmakologiczne

• Zazwyczaj nie jest konieczne.
• Miejscowe steroidyglikokortykosteroidy mogą złagodzić dyskomfort w  okresie przejściowym.^5-64,10.
  • Glikokortykosteroidy donosowe zmniejszają obrzękik, stan zapalny i  zatkanie w  polekowym nieżycie nosa.⁵⁴.
  • np. flutikazon 200 mcg 1–2 razy na dobę. (2 dawki po 50  mcg do każdego otworu nosowego 1–2 razy dziennie) przez okres od 4 do 68 tygodni^31,6
• Donosowe leki przeciwhistaminowe są zalecane jako alternatywa lub w  połączeniu z  donosowymi glikokortykosteroidami.¹².
  • np. azelastyna 1  mg/ml aerozol do nosa 2 razy na dobę po 1 dawce do każdego otworu nosowego
• W ciężkich przypadkach przez krótki czas można stosować glikokortykosteroidy doustnedoustnie lub pozajelitowepozajelitowo.¹².

_{Leczenie chirurgiczne}

• W przypadku opornego na leczenie nieżytu nosaPLNN mogą być wskazane zabiegi chirurgiczne naobejmujące swoim zakresem małżowinachowiny nosowychnosowe lub przegrodzieprzegrodę nosowejnosową.¹².

Zapobieganie

• Krople lub aerozole do nosa zmniejszające obrzęk błony śluzowej nie powinny być stosowane dłużej niż 5 dni z  rzędu.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

• Przy ciągłym stosowaniu miejscowych leków miejscowo zmniejszajobkurczających obrzęk błonyonę śluzowejluzową nosa, często dochodzi do pogorszenia stanu klinicznego i  większego zapotrzebowania na leki zmniejszające przekrwienie.

Rokowanie

• Po odstawieniu leku wyzwalającego objawy — 4–6 tygodni do całkowitego ustąpienia objawów, w  indywidualnych przypadkach — do 1 roku.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

• Polekowy nieżyt nosa