Naturalnie występujące przeciwciała biorcy reagują z antygenami dawcy, powodując natychmiastową aktywację dopełniacza i hemolizę wewnątrznaczyniową.
Najczęstszą przyczyną jest niezgodność AB0 spowodowana pomyleniem próbek krwi i/lub preparatów krwiopochodnych.
Inną przyczyną jest transfuzja hemolitycznych koncentratów krwinek czerwonych (z powodu nieprawidłowego przechowywania lub niewłaściwego podgrzewania produktów).
Objawy pojawiają się zwykle w ciągu pierwszych 5–15 minut po rozpoczęciu transfuzji.
bladość skóry, zimne poty, duszność, niedociśnienie i czasami niewydolność krążenia
W znieczuleniu ogólnym jedynymi objawami hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej mogą być: spadek ciśnienia tętniczego, rozproszone krwawienia i oliguria.
Wskutek uwolnienia składników leukocytów mogą wystąpić gorączka i dreszcze z towarzyszącym bólem głowy i nudnościami w trakcie transfuzji lub w ciągu 4 godzin po niej.
Odróżnienie od hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej może być trudne; w razie wątpliwości należy przerwać transfuzję, utrzymać otwarty dostęp żylny, sprawdzić zgodność w układzie AB0, przetaczać kolejne składniki krwi dopiero po wyjaśnieniu etiologii.
Ostra alergiczna/anafilaktyczna reakcja poprzetoczeniowa jest najczęstszą poważną reakcją poprzetoczeniową.
W trakcie transfuzji lub w ciągu 4 godzin po niej mogą wystąpić objawy śluzówkowo-skórne, które zwykle nie są ciężkie i reagują na leczenie objawowe lekami przeciwhistaminowymi i/lub glikokortykosteroidami.
Duże objętości transfuzji lub szybkie tempo transfuzji mogą prowadzić do hiperkaliemii, szczególnie u pacjentów z pierwotnie podwyższonym poziomem potasu.
Hipokalcemia może wystąpić w przypadku szybkiej transfuzji (szybkość transfuzji >50 ml/min) osocza lub krwi pełnej, szczególnie w przypadku świeżo mrożonego osocza (FFP).
Leczenie doustnymi glikokortykosteroidami, w ciężkich postaciach dożylnie immunoglobulina, dożylnie metyloprednizolon, rytuksymab lub wymiana osocza
Hipotensyjna reakcja poprzetoczeniowa (HAT)
Rzadko podczas transfuzji dochodzi do znacznego spadku ciśnienia tętniczego z powodu wazodyletacji.
Opóźnione reakcje poprzetoczeniowe
Zakażenia związane z transfuzją
Chociaż dzięki nowoczesnym metodom badania krwi dawcy i krwi przetaczanej ryzyko przeniesienia zakażenia jest bardzo niskie, nie można wykluczyć przeniesienia wirusów i innych drobnoustrojów przez preparaty krwiopochodne.
Inaktywacja wirusów w produktach osoczopochodnych zapobiega przenoszeniu wirusów otoczkowych.
Do patogenów, które mogą być przenoszone przez preparaty krwiopochodne należą:
Objawy polegają na pojawieniu się specyficznych dla zakażenia oznak choroby po okresie wylęgania (związek czasowy między transfuzją a wystąpieniem choroby).
Hemoliza spowodowana tworzeniem się przeciwciał może również wystąpić jako reakcja opóźniona (do 14 dni lub dłużej) po transfuzji (delayed haemolytic transfusion reaction — DHTR).
W szczególności, jeśli przeciwciała powstały już w okresie poprzedzającym poprzednie transfuzje, może dojść do opóźnionej hemolizy.
W przypadku wykrycia nieprawidłowych przeciwciał należy pouczyć pacjenta i udzielić mu wskazówek, a także dokonać wpisu do dokumentacji; należy to wziąć pod uwagę przy wszystkich przyszłych transfuzjach w ciągu całego życia.
Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi związana z transfuzją (ta-GvHD)
Ta-GvHD (transfusion-associated graft-versus-host disease) jest alloreakcją wywołaną przez limfocyty T we krwi dawcy i skierowaną przeciwko komórkom biorcy (zwykle z niedoborem odporności).
Ciężka, bardzo rzadka, wywołana przeciwciałami małopłytkowość, która występuje u pacjentów z alloimmunizacją 5–9 dni po przetoczeniu preparatu zawierającego płytki krwi.
Zwykle u kobiet w średnim lub starszym wieku, mających w wywiadzie ciążę lub transfuzję jako proces immunizacji
Leczenie
transfuzja zgodnego koncentratu płytek krwi w przypadku poważnej skłonności do krwawień
Wywiad lekarski
Czas transfuzji
Choroby współistniejące
Wcześniejsze transfuzje z reakcjami niepożądanymi lub bez nich
w przypadku podejrzenia posocznicy związanej z transfuzją
Saturacji O2
RTG klatki piersiowej
w razie podejrzenia TRALI
ewentualnie pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego w celu wykluczenia przeciążenia objętościowego (TACO)
Środki i zalecenia
Wskazania do hospitalizacji
Większość reakcji poprzetoczeniowych występuje u pacjentów hospitalizowanych.
Transfuzje są jednak również wykonywane ambulatoryjnie w gabinetach hematoonkologicznych. Wówczas w razie potrzeby skierowanie do szpitala w przypadku podejrzenia reakcji poprzetoczeniowej.
Również w przypadku opóźnionych reakcji poprzetoczeniowych konieczne może być monitorowanie szpitalne ukierunkowane na objawy.
Środki ogólne
Przerwanie transfuzji w zależności od nasilenia i rodzaju objawów
Utrzymywanie otwartego dostępu żylnego
Leczenie objawowe
Transfuzja kolejnych składników krwi dopiero po wyjaśnieniu etiologii
Ponowny test układu grupowego AB0 (test przyłóżkowy)
Poinformowanie osób odpowiedzialnych za transfuzję
Wysyłanie do banku krwi
próbka krwi do badania reakcji poprzetoczeniowej
jednostka krwi (z pozostałą zawartością) i
wypełniony formularz zgłoszeniowy z informacjami na temat reakcji poprzetoczeniowej
Objawy i reakcje o różnym nasileniu, które mogą wystąpić w związku z transfuzją krwi i produktów krwiopochodnych. Rocznie ok. 7 podejrzanych przypadków i 0,05 przypadków zgonu na 1 milion mieszkańców