zwiększone ryzyko powikłań przy zabiegach chirurgicznych i znieczuleniu
Nadwaga może przyczyniać się do mniej korzystnego przebiegu choroby, np. u pacjentów z nowotworami.
Ponadto nadwaga wydaje się również częściowo osłabiać działanie terapii lekowych.6
Niemniej jednak wpływ nadwagi na ogólną śmiertelność nie jest tak wyraźny, jak na zachorowalność.7
Tzw. "paradoks otyłości" opisuje pozornie lepsze rokowanie u pacjentów z nadwagą z chorobami serca, chociaż mogą tu mieć znaczenie zniekształcenia statystyczne.
Rola lekarza rodzinnego
Rośnie liczba przyczyn do udania się po poradę do lekarza rodzinnego.
Lekarze pierwszego kontaktu odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu ciągłego wsparcia.
Pacjenci, z którymi przeprowadzono wywiady, preferują w kwestiach profilaktyki, doradztwa dot. ryzyka i leczenia lekarzy pierwszego kontaktu.
Lekarze rodzinni powinni również zastanowić się nad własnymi postawami wobec znajdujących się pod ich opieką osób z nadwagą, ponieważ obok przeważnie silnego zaangażowania stwierdzono postawy sceptyczne lub odrzucające.
diagnostyka
Czynności diagnostyczne
Formalnie nadwagę (i otyłość) poprzez ustalenie wskaźnika BMI.
Niezależnie od formalnej klasyfikacji ustalenie nadwagi nie jest jednoznaczne.
Ocenę należy również rozpatrywać na tle obecnych ideałów piękna i ewentualnej stygmatyzacji/dyskryminacji.
Odchylenie od wartości prawidłowych nie jest wystarczające do wydania zaleceń terapeutycznych.
rozpoznaniach różnicowych
Hormonalne lub związane z lekami przyczyny otyłości są rzadkie (< 1%).>
choroby zwyrodnieniowe układu mięśniowo-szkieletowego
choroby reumatologiczne
choroby przewodu pokarmowego
zaburzenia psychiczne
powikłania podczas ciąży / po porodzie
Badanie przedmiotowe
Pomiar wzrostu i masy ciała w celu ustalenia BMI
W razie potrzeby Obwód talii
Powszechny pomiar obwodu talii w podstawowej opiece zdrowotnej nie jest zalecany przez Niemieckie Towarzystwo Medycyny Ogólnej i Rodzinnej (skr. DEGAM), przeprowadza się go tylko po uwzględnieniu indywidualnej sytuacji wyjściowej.
Pomiar ciśnienia tętniczego (patrz też artykuł dotyczący pomiaru ciśnienia tętniczego)
pomiar tętna
osłuchanie serca (patrz też artykuł Szmery w sercu u dorosłych)
Układ mięśniowo-szkieletowy
W pojedynczych przypadkach objawy kliniczne zespołu Cushinga lub niedoczynności tarczycy
Diagnostyka uzupełniająca w gabinecie lekarza rodzinnego
Kompleksowa diagnostyka bez wcześniejszego różnicowania w zależności od chorób współistniejących i profilu ryzyka nie jest wskazana, między innymi ze względu na:
brak dowodów na korzyści w odniesieniu do wielu z tych badań
brak wpływu na dalszy przebieg masy ciała
Zamiast tego zaleca się:
diagnostykę uzależnioną od dolegliwości, objawów i rozpoznanych chorób towarzyszących
indywidualne oznaczenie endokrynologicznych parametrów metabolicznych (TSH, glukoza, HbA1c)
obliczanie ryzyka sercowo-naczyniowego
Postępowanie i zalecenia
Informacje ogólne
Opieka nad osobami z formalną nadwagą może opierać się na następujących zasadach:
indywidualne, wspólne rozważenie potencjalnych korzyści i szkód związanych z diagnostyką wzgl. leczenie
unikanie niepotrzebnych/szkodliwych działań medycznych.
Na rolę otyłości należy zatem zwracać uwagę przede wszystkim tym pacjentom, którzy trafiają do lekarza pierwszego kontaktu w związku z takimi chorobami jak np. cukrzyca, zespół bezdechu sennego, nadciśnienie tętnicze, choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego.
Punktem wyjścia do rozmowy z pacjentem nie powinny być przede wszystkim wartości graniczne, ale cała sytuacja życiowa, zdrowotna i lecznicza pacjenta.
Działania i cele powinny zostać ustalone ostatecznie w ramach wspólnie podejmowanych decyzji.
Specjalne środki i zalecenia
Szczegółowe informacje na temat działań terapeutycznych można znaleźć w artykule Nadwaga/otyłość.
Podstawą leczenia pacjentów są osobno lub łącznie:
Terapia żywieniowa
Celem leczenia żywieniowego jest osiągnięcie deficytu energetycznego na poziomie ok. 500 kcal/d (pomocne może być prowadzenie dzienniczka żywieniowego).
Możliwe strategie żywieniowe w tym zakresie to: Zmniejszenie spożycia tłuszczu, zmniejszenie spożycia węglowodanów, zmniejszenie spożycia tłuszczu i węglowodanów.
Kinezyterapia
Trening fizyczny wspomaga redukcję masy ciała, ale ma również niezależnie od BMI pozytywny wpływ m.in. na ryzyko sercowo-naczyniowe.1
Valenzuela P, Santos-Lozano A, Barran A, et al. Joint association of physical activity and body mass index with cardiovascular risk: a nationwide population-based cross-sectional study. Eur J Prev Cardiol 2021; 14: 1620-1621. doi:10.1093/eurjpc/zwaa151 DOI
French S, Lutsey P, Rosamond W, et al. Weight change over 9 years and subsequent risk of venous thromboembolism in the ARIC cohort. Int J Obes 2020; 44: 2465–2471. doi:10.1038/s41366-020-00674-5 DOI
Robertson, MD, Schaufelberger M, Lindgren M, et al. Higher Body Mass Index in Adolescence Predicts Cardiomyopathy Risk in Midlife. Circulation 2019; 140: 117-125. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.118.039132 DOI
Hamer M, Batty G. Association of body mass index and waist-to-hip ratio with brain structure: UK Biobank study. Neurology 2019; 92: e594-e600. doi:10.1212/WNL.0000000000006879 DOI
Schnurr T, JaKupovic H, Carrasquilla G, et al. Obesity, unfavourable lifestyle and genetic risk of type 2 diabetes:a case-cohort study. Diabetologia 2020; 63: 1324-1332. doi:10.1007/s00125-020-05140-5 DOI
Schäfer M, Meißner I, Kekow J, et al. Obesity reduces the real-world effectiveness of cytokine-targeted but not cell-targeted disease-modifying agents in rheumatoid arthritis. Rheumatology 2020; 59: 1916–1926. doi:10.1007/s12688-020-00336-4 DOI
Berrigan D, Troiano R, Graubard B: BMI and mortality: the limits of epidemiological evidence. The Lancet 2016;388:734-736. www.thelancet.com
Autor*innen
Michael Handke, Prof. Dr. med., Facharzt für Innere Medizin, Kardiologie und Intensivmedizin, Freiburg i. Br.
E669 Otyłość,; R63; R635; R638
Übergewicht; Adipositas; Fettleibigkeit; body mass index; BMI; Taillenumfang; Ernährung; kardiovaskuläre Prävention; Ernährungstherapie; Bewegungstherapie; Verhaltenstherapie; Kardiovaskuläre Prävention
Nadwagę i otyłość definiuje się jako zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej powyżej normy. Podstawą do klasyfikacji masy ciała jest wskaźnik masy ciała, tzw. Body-Mass-Index (BMI). BMI to iloraz masy ciała i kwadratu wzrostu (kg/m2).