Document version compare

Informacje ogólne

Definicja

Termin wodonercze pochodzi od greckich słów hydros (woda), nephros (nerka) i -osis (stan).
Wodonercze
- Wodonercze to opisowy termin określający poszerzenie miedniczek nerkowych i kielichów nerkowych.
- Termin ten nie odnosi się do przyczyn rozwoju wodonercza.
Wodonercze obturacyjne i nieobturacyjne
- wodonercze obturacyjne¹
  - W większości przypadków wodonercze jest spowodowane niedrożnością dróg moczowych.
  - Wodonercze obturacyjne występuje, gdy ciśnienie śródmiąższowe wzrasta z powodu niedrożności dróg moczowych.
  - Niedrożność może być funkcjonalna lub strukturalna, częściowa lub całkowita.
  - W zależności od lokalizacji niedrożności, wodonercze może występować jednostronnie lub obustronnie.
  - Niedrożność i wodonercze mogą występować w postaci ostrej lub przewlekłej.
- wodonercze nieobturacyjne²
  - Wodonercze może również występować bez niedrożności.
  - U dzieci występują wady rozwojowe z nieobturacyjnym wodonerczem, np. w przypadku odpływu pęcherzowo-moczowodowego.
  - Jedną z możliwych przyczyn jest znacznie zwiększona diureza, np. w moczówce prostej lub w polidypsji psychogennej.
Podczas interpretacji obrazowania ważne jest rozróżnienie między anatomią a funkcją. Stopień wodonercza niekoniecznie odzwierciedla stopień niedrożności.

Częstość występowania

Wodonercze jest częstą chorobą.
Zapadalność na wodonercze w badaniach autopsyjnych wynosi 3–4%. Jednak postacie przejściowe, takie jak kamica moczowa, nie pojawiają się w tych badaniach.³
Uropatia zaporowa¹
- Najczęściej dotkniętymi grupami populacji są niemowlęta i osoby starsze.
- Największą grupę pacjentów stanowią osoby w wieku powyżej 60 lat, przy czym problem ten dotyczy w szczególności mężczyzn z powodu chorób gruczołu krokowego.¹
  - Każdego roku u 1–2% wszystkich mężczyzn z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego występuje zatrzymanie moczu.
- U pacjentów w młodszym i średnim wieku, zwłaszcza u mężczyzn, częstą przyczyną jest kamica moczowa.⁴
  - Kamica moczowa jest powszechnym schorzeniem ze współczynnikiem chorobowości na poziomie 4–5%.⁴
- u kobiet^2-3,5
  - Wodonercze występuje bardzo często w czasie ciąży i można je wykryć u prawie 90% ciężarnych kobiet.
  - Ponadto u kobiet należy rozważyć nowotwory narządów płciowych.
- Dzieci stanowią około 4% przypadków; po urodzeniu wodonercze występuje u około 1–2% dzieci.^1,6-7
  - U dzieci uropatia zaporowa jest jedną z najczęstszych przyczyn niewydolności nerek i odpowiada za 23% wszystkich przypadków przewlekłej niewydolności nerek i około 16% przeszczepów nerek u dzieci.
Wodonercze nieobturacyjne jest raczej rzadkim schorzeniem, z wyjątkiem dzieci z nieobturacyjnymi wadami rozwojowymi.²

Patofizjologia niedrożności

Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł^1,3,8.
Jeśli normalny odpływ moczu zostanie zakłócony w dowolnym miejscu układu moczowego, wzrośnie ciśnienie w jego proksymalnym odcinku układu moczowego i miedniczce nerkowej , co może prowadzić do poszerzenia proksymalnego odcinka układu moczowego.
Przeszkoda w odpływie może być zlokalizowana we wszystkich odcinkach układu moczowego, np. takich jak
- nerka
- moczowód
- pęcherz
- cewka moczowa
W zależności od lokalizacji niedrożności, odpowiednia proksymalna część układu moczowego jest poszerzona, a zastój jest jednostronny lub obustronny (w przypadku niedrożności w dystalnej części lub niedrożności ujścia pęcherza moczowego). Objawy również się różnią.
Perystaltyka moczowodów jest wzmożona przez kontrregulację. Może to być pomocne w przypadku częściowej niedrożności, ale prowadzi do dalszego wzrostu ciśnienia w przypadku całkowitej blokady.
Ostra niedrożność, np. w przypadku kamicy moczowej, może prowadzić do silnego bólu z powodu ostrego wzrostu ciśnienia.
Jeśli uszkodzony jest również układ filtracji nerkowej, może to prowadzić do nefropatii obturacyjnej z upośledzoną czynnością nerek.
- Szybkość filtracji kłębuszkowej zmniejsza się, gdy ciśnienie w kanalikach nerkowych przekracza ciśnienie filtracji z powodu zatrzymania moczu.
- Po usunięciu ostrej niedrożności czynność nerek może w pełni powrócić do normy w ciągu kolejnych dni i tygodni.
- Długotrwała, poważna niedrożność może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek.

Etiologia i patogeneza

Wodonercze może mieć różne przyczyny.
Najczęstsze przyczyny w zależności od grupy wiekowej^1,3,9
- dzieci – wady rozwojowe, np.
  - zastawki cewki moczowej, zwężenie cewki moczowej
  - odpływ pęcherzowo-moczowodowy
  - niedrożność moczowodowo-miedniczkowa lub moczowodowo-pęcherzowa
  - idiopatyczne, przejściowe poszerzenie niewymagające leczenia
- Osoby dorosłe w młodym i średnim wieku, zwłaszcza mężczyźni: kamica moczowa
- kobiety: ciąża, guzy układu moczowo-płciowego
- starsi mężczyźni: łagodny rozrost gruczołu krokowego i rak gruczołu krokowego
Uropatia zaporowa^1,3,9
- informacje ogólne
  - kamica moczowa
  - masa w nerce i układzie moczowym
  - urazy, w tym urazy śródoperacyjne
  - skrzep
  - zakażenia, np. obturacyjne odmiedniczkowe zapalenie nerek, ale także pasożyty, takie jak schistosomatoza
  - skutki uboczne leków, zwłaszcza leków o antycholinergicznych skutkach ubocznych
- moczowód
  - zwężenie moczowodu
  - dysfunkcja połączenia moczowodowo-miedniczkowego lub moczowodowo-pęcherzowego
  - przepuklina moczowodu
  - zastawki moczowodu
  - polipy moczowodu
- pęcherz
  - kamienie w pęcherzu moczowym
  - masa w pęcherzu moczowym
  - zaburzenia czynności pęcherza, np. neurogenne
- gruczoł krokowy
- cewka moczowa
  - zwężenie cewki moczowej, zastawki cewki moczowej itp.
  - stulejka, załupek, zwężenie cewki moczowej
  - ciała obce
- ucisk zewnętrzny, np.
  - masa dowolnego rodzaju (np. guzy, torbiele, ropnie, tętniaki)
  - tkanka bliznowata po operacji, zakażeniu lub radioterapii
  - krwiak
  - struktury naczyniowe, np. tętniak aorty
  - przyczyny ginekologiczne (np. ciąża, guzy, endometrioza, torbiele, ropnie, wypadnięcie)
  - choroby przewodu pokarmowego (np. zapalenie uchyłków, ropnie, guzy, zaparcia)
  - limfadenopatia zaotrzewnowa lub zwłóknienie zaotrzewnowe
Wodonercze nieobturacyjne
- wady rozwojowe
  - odpływ pęcherzowo-nerkowy
  - moczowód olbrzymi bez niedrożności
  - idiopatyczne, przemijające wodonercze
- ze znacznie zwiększoną diurezą, np. :²
  - moczówka prosta
  - polidypsja psychogenna
Ciąża^2,5,9-10
- Łączą się tu czynniki obturacyjne i nieobturacyjne, a także hormonalne.

Ciąża

Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł^2,5,10.
Wodonercze, które zwykle przebiega bezobjawowo, występuje nawet u 90% kobiet w ciąży, a najwięcej przypadków odnotowuje się w 28. tygodniu ciąży.
Najczęściej występuje po prawej stronie.
Spowodowane jest niedrożnością moczowodu przez macicę i zwiększoną diurezą wywołaną progesteronem.
Zmiana ta jest fizjologiczna i zazwyczaj nie wymaga leczenia w przypadku braku objawów czy powikłań.
Jeśli wystąpią objawy lub powikłania, należy ustalić, czy jest to przypadek zatrzymania moczu z powodu ciąży, czy z innej przyczyny, np. kamicy moczowej oraz czy występuje zakażenie. Jeśli tak, należy rozpocząć odpowiednie leczenie.

Wrodzone wodonercze u dzieci

Diagnoza jest często stawiana podczas diagnostyki prenatalnej, przy czym wodonercze prenatalne utrzymuje się do urodzenia tylko w 25% przypadków.
Możliwe przyczyny
- idiopatyczne, przejściowe poszerzenie niewymagające leczenia
  - 60% przypadków, głównie poprawa w czasie ciąży
- nieobturacyjne: np. odpływ pęcherzowo-nerkowy, nieprzeszkodowy i nieodpływowy moczowód olbrzymi
- obturacyjne: np. niedrożność moczowodowo-miedniczkowa lub moczowodowo-pęcherzowa lub zastawki cewki moczowej
- pęcherz moczowy neurogenny
W zależności od przyczyny, możliwe objawy są takie same jak u dorosłych i obejmują ból brzucha i ból w boku, zaburzenia oddawania moczu i opróżniania pęcherza, nietrzymanie moczu lub nawracające zakażenia układu moczowego. Może również występować przebieg w dużej mierze bezobjawowy, ewentualnie z postępującą niewydolnością nerek i niedostatecznym wzrostem i przyrostem masy ciała.
W przypadku wodonercza zdiagnozowanego prenatalnie zwykle najpierw przeprowadza się badania ultrasonograficzne po porodzie i rozpoczyna dalszą diagnostykę w zależności od wyników.
U dzieci uropatia zaporowa jest jedną z najczęstszych przyczyn niewydolności nerek i odpowiada za 23% wszystkich przypadków przewlekłej niewydolności nerek i około 16% przeszczepów nerek u dzieci.
W zależności od przyczyny zaleca się leczenie zachowawcze lub interwencję chirurgiczną, czasami nawet wkrótce po urodzeniu, jeśli niedrożność jest poważna.
W razie potrzeby zalecana jest profilaktyka antybiotykowa.
Diagnostykę i w razie potrzeby leczenie zazwyczaj przeprowadzają specjaliści.

ICD-10

N13 Uropatia zaporowa i refluksowa
- N13.0 Wodonercze z niedrożnością moczowodowo-miedniczkową
- N13.1 Wodonercze ze zwężeniem moczowodu niesklasyfikowanym gdzie indziej
- N13.2 Wodonercze z niedrożnością spowodowaną kamicą nerek lub moczowodu
- N13.3 Inne i nieokreślone wodonercze
- N13.8 Inne uropatie zaporowe i refluksowe
- N13.9 Uropatia zaporowa i refluksowa, nieokreślona
Q62 Wrodzone wady miedniczki nerkowej powodujące zastój moczu i wrodzone wady rozwojowe moczowodu
- Q62.0 Wrodzone wodonercze
- Q62.1 Zarośnięcie lub zwężenie moczowodu
- Q62.2 Wrodzony moczowód olbrzymi
- Q62.3 Inne wady miedniczki nerkowej i moczowodu z zaburzeniem odpływu moczu
- Q62.4 Niewykształcenie moczowodu
- Q62.7 Wrodzone pęcherzowo-moczowodowo-nerkowe wsteczne zaburzenie odpływu moczu
- Q62.8 Inne wrodzone wady rozwojowe moczowodu

diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

Rozpoznanie wodonercza jest zwykle stawiane na podstawie badań obrazowych, np. USG nerek.

rozpoznaniach różnicowych

W badaniu ultrasonograficznym^1,5
- torbiele okołonerkowe
- poszerzone żyły nerkowe
- miedniczka pozanerkowa
- piramidy nerkowe
Obraz kliniczny

Patrz sekcja Etiologia i patogeneza.
Zobacz także diagnostykę różnicową w ostrym bólu w boku i bólu brzucha.
inne przyczyny ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek

wywiadzie lekarskim

Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł^1,3,9.
W zależności od lokalizacji, rozległości i ciężkości choroby objawy mogą wahać się od braku objawów do silnego bólu, np. w związku z kolką moczowodową.
W szczególności przewlekłe, powoli rozwijające się wodonercze często przebiega bezobjawowo.
Możliwe objawy^1,3,9
- ostra lub przewlekła niewydolność nerek
  - Jeśli rozwinie się niewydolność pozanerkowa, wartości retencji wzrosną, a ilość moczu może się zmniejszyć. Jeśli wzrost parametrów retencji jest niejasny, należy rozważyć możliwą przyczynę pozanerkową i rozważyć wykonanie USG nerek i układu moczowego.
- ból w boku i ból brzucha
  - Ostry, silny ból jest typowy dla ostrej niedrożności lub zakażenia.
  - Kolkowy ból w boku promieniujący do podbrzusza i pachwiny jest typowy dla kamicy moczowodowej. Mogą mu towarzyszyć nudności i wymioty . Pacjenci zwykle odczuwają silną potrzebę ruchu, w przeciwieństwie do bólu otrzewnowego, przy którym pacjenci wolą odpoczywać.
  - ból podbrzusza spowodowany rozdęcie pęcherza moczowego w ostrym zatrzymaniu moczu
- nykturia, dyzuria, nagłe parcie na mocz, częstomocz, oddawanie moczu kroplami, nietrzymanie moczu i osłabiony strumień moczu
  - typowe dla niedrożności w obszarze cewki moczowej, np. łagodny rozrost gruczołu krokowego i rak prostaty
- Objawy B o złośliwej przyczynie, np. rak prostaty
- hematuria, np. w kamicy moczowej lub nowotworze złośliwym
- Gorączka wskazuje na zakażenie układu moczowego i może wskazywać na urosepsę.
- Nawracające zakażenia układu moczowego mogą wskazywać na wodonercze lub uropatię zaporową.
- Objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak zaparcia, biegunka, nudności i wymioty mogą wskazywać na zastój kału w jelicie, niedrożność jelit lub masę żołądkowo-jelitową, która może wywołać lub pogorszyć niedrożność dróg moczowych.
- Objawy neurologiczne powinny sugerować podstawową chorobę neurologiczną, która może powodować neurogenne zaburzenia pęcherza, np. udar, wypadnięcie krążka międzykręgowego, przerzuty do kręgosłupa i ropnie.
- U dzieci niejasny niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała może być spowodowany postępującą niewydolnością nerek z bezobjawowym wodonerczem.
Należy odnotować ważne wcześniejsze choroby i anamnestyczne czynniki predysponujące, np.: ^1,3,9-10

istniejące wcześniej choroby jamy brzusznej i układu moczowo-płciowego
operacje w obrębie jamy brzusznej lub układu moczowo-płciowego
- Niedrożność dróg moczowych wkrótce po operacji w obrębie jamy brzusznej lub interwencji w obrębie dróg moczowych powinna sugerować możliwe śródoperacyjne uszkodzenie dróg moczowych.
radioterapia układu moczowo-płciowego
interwencje w obrębie układu moczowego
leki
uraz
ciąża

Leki i środki znieczulające mogą prowadzić do zatrzymania moczu, zwłaszcza te o antycholinergicznych skutkach ubocznych.^1,9

Badanie fizykalne

Określenie parametrów życiowych (temperatura, ciśnienie tętnicze, puls), szczególnie w przypadku wstępującego zakażenia układu moczowego.¹
Badanie fizykalne^1,3,9
- jama brzuszna i układ moczowo-płciowy
  - Blizny?
  - Tkliwość lub obrona mięśniowa brzucha?
  - Rozdęty pęcherz moczowy?
  - Ból przy opukiwaniu boku?
  - Wyczuwalna masa w boku?
  - Zapalenie pachwinowych węzłów chłonnych?
  - badanie zewnętrznych narządów płciowych
- badanie per rectum, szczególnie przy podejrzeniu powiększenia gruczołu krokowego lub raka prostaty i zastoju kału w jelicie
- badanie neurologiczne, zwłaszcza przy podejrzeniu neurogennego zaburzenia pęcherza moczowego
Dalsze badania zależą od (podejrzewanej) choroby podstawowej.

Badanie uzupełniające

Badanie ogólne moczu i w razie potrzeby posiew moczu^1,9

Krwiomocz?
Oznaka zakażenia układu moczowego?

Badania krwi, w szczególności^1,3,9

Badanie czynności nerek
- Parametry retencji mogą wzrosnąć, jeśli zwiększone ciśnienie w miąższu nerek prowadzi do obniżenia wartości GFR.
- Przy niejasnym podwyższeniu wartości retencji zawsze należy wziąć pod uwagę możliwą uropatię zaporową i rozważyć badanie ultrasonograficzne.
Morfologia krwi bez rozmazu, CRP lub OB
Sód, potas, ew. wapń, kwas moczowy

Badanie ultrasonograficzne nerek i układu moczowego^1,5

Stan wypełnienia pęcherza moczowego? Mocz zalegający?
Poszerzona (zatkana) miedniczka nerkowa i ew. moczowód?
- Wodonercze charakteryzuje się powiększoną miedniczką nerkową i ewentualnie poszerzonym moczowodem jako obszarem bezechowym.
- Poszerzona (zatkana) miedniczka nerkowa może być mylona z innymi bezechowymi strukturami, np. torbielami nerek, miedniczką pozanerkową, naczyniami wnękowymi lub piramidami nerkowymi.
- Istnieją różne klasyfikacje, np.:⁵
  - Stopień 1 – poszerzona miedniczka nerkowa z prawidłowymi kielichami nerkowymi
  - Stopień 2 – kielichy nerkowe są również poszerzone, ale brodawki nerkowe są zachowane.
  - Stopień 3 – poszerzone kielichy nerkowe ze spłaszczonymi brodawkami
  - Stopień 4 – wodonercze nerki ze ścieńczałym miąższem
Zmiany w miąższu nerek?
Ew. wykrywanie przyczyny niedrożności: np. złogi, masa, przerost gruczołu krokowego^1,5
- W przypadku kamicy moczowej badanie ultrasonograficzne jest łatwo dostępnym, prostym narzędziem diagnostycznym o jedynie umiarkowanej czułości i swoistości.
- Oprócz poszerzenia miedniczki nerkowej i ewentualnie można uwidocznić złogi w nerce, na przejściu od moczowodu do miedniczki nerkowej oraz na przejściu od moczowodu do pęcherza moczowego. Kamienie moczowodowe są zwykle ukryte przez gazy jelitowe.
- Złogi są widoczne jako struktura hiperechogeniczna z grzbietowym cieniem akustycznym.
- Dokładność diagnostyczna wzrasta wraz ze stopniem zatrzymania moczu i doświadczeniem badającego.
- Klasycznym złotym standardem w diagnostyce kamicy moczowej jest tomografia komputerowa bez wzmocnienia kontrastowego, chociaż badania sugerują, że USG nie jest metodą gorszą w stanie ostrym. Tomografię komputerową stosuje się zatem jako dalszą standardową procedurę diagnostyczną.
Należy zauważyć, że brak poszerzenia dróg moczowych nie może całkowicie wykluczyć uropatii zaporowej, np. jeśli stan jest ostry lub jeśli guz blokuje moczowody, uniemożliwiając ich rozszerzenie.^1,3,9

U specjalisty

Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł^1,5,9.
Badanie ginekologiczne
Tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy^5,9
- wykrycie ewentualnej niedrożności, np. z powodu złogu lub masy
- Przy podejrzeniu kamicy moczowej złotym standardem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy bez wzmocnienia kontrastowego.
- przy podejrzeniu innej przyczyny niedrożności (np. nowotworu złośliwego i/lub ucisku zewnętrznego) i/lub w celu uwidocznienia układu jamistego – tomografia komputerowa z kontrastem
Urografia dożylna/urografia wydzielnicza
- dożylne podanie środka kontrastowego i uwidocznienie układu moczowego podczas fazy wydalania tego środka
- wykrywanie niedrożności w świetle cewki moczowej lub niedrożności spowodowanej uciskiem zewnętrznym
- uwidocznienie układu jamistego, np. przed interwencją
Pielografia wstępująca (możliwa również zstępująca po nakłuciu)
- W celu uwidocznienia moczowodu i układu kielichowo-miedniczkowego nerki w tym badaniu środek kontrastowy wstrzykuje się do moczowodu metodą wstępującą.
- wykrywanie niedrożności w świetle cewki moczowej lub niedrożności spowodowanej uciskiem zewnętrznym
- uwidocznienie układu jamistego, np. przed interwencją
- Nie jest wymagane dożylne podanie środka kontrastowego, więc jest to również możliwe w przypadku niewydolności nerek lub alergii na środki kontrastowe.
Ureterorenoskopia
- endoskopowe badanie wstępujące moczowodu i w razie potrzeby miedniczki nerkowej
- Podczas tego samego badania można zastosować działania terapeutyczne, takie jak np. usunięcie kamieni.
MRI
- np. w celu obrazowania narządów lub scharakteryzowania masy
- alternatywa dla tomografii komputerowej, np. w celu uniknięcia narażenia na promieniowanie dzieci i kobiet w ciąży
- Nie sprawdza się w diagnostyce kamieni moczowych, ponieważ złogów nie można uwidocznić bezpośrednio, a jedynie pośrednio.
Cystouretrografia mikcyjna
- Do pęcherza moczowego podaje się metodą wstępującą środek kontrastowy, a następnie obserwuje się jego przepływ podczas mikcji.
Badania medycyny nuklearnej (scyntygrafia dynamiczna nerek)
- wykrycie niedrożności w porównaniu z nieobturacyjnym poszerzeniem układu moczowego
- określenie czynności nerek dla obu nerek osobno

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji

Sekcję opracowano na postawie tego źródła¹.
Pacjenci z wodonerczem powinni być zasadniczo konsultowani i leczeni przez specjalistów.
W przypadku znacznego pogorszenia czynności nerek, istotnych zmian elektrolitowych, silnego bólu lub podejrzenia urosepsy pacjenci powinni być hospitalizowani.

leczenie

Cele terapii

Usunięcie niedrożności dróg moczowych
Ewentualnie poprawa czynności nerek i zapobieganie ich trwałemu uszkodzeniu
W razie potrzeby zapewnienie wystarczającej analgezji
Leczenie choroby podstawowej

Ogólne informacje o leczeniu

Terapia zależy od przyczyny, rozległości i powikłań wodonercza.
W zależności od przyczyny, leczenie choroby podstawowej
W razie potrzeby leczenie przeciwbólowe
- W przypadku kolki moczowodowej w przebiegu kamicy moczowodowej lekami przeciwbólowymi pierwszego wyboru są metamizol, paracetamol i diklofenak.
W razie potrzeby urostomia^1,3,9
- niedrożność cewki moczowej np. przez prostatę^1,9
  - założenie cewnika dopęcherzowego
  - ew. założenie nadłonowego cewnika dopęcherzowego lub cystostomii
- niedrożność moczowodu^1,3,9
  - ew. szynowanie moczowodu
  - ew. nefrostomia przezskórna
- przy kamicy moczowej
  - Małe złogi (do 7 mm) często samoistnie przechodzą przez drogi moczowe, dzięki czemu możliwe jest leczenie zachowawcze.
  - W przypadku ciężkiej niedrożności, rosnących wartości retencji lub utrzymującego się, niekontrolowanego bólu bądź zakażenia należy natychmiast wykonać odprowadzenie moczu.
Antybiotykoterapia, ewentualnie także profilaktyka możliwego zakażenia układu moczowego⁹
W zależności od przyczyny i sytuacji definitywne leczenie zachowawcze i/lub interwencyjne lub chirurgiczne
- Ze względu na wiele różnych przyczyn wodonercza leczenie zależy od choroby podstawowej. W związku z tym omówiono tutaj jedynie przykłady metod leczenia dla dwóch powszechnych przyczyn – kamicy moczowej i łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Dalsze szczegóły można znaleźć w odpowiednich artykułach.
- np. przy kamicy moczowej
  - jeśli to możliwe, leczenie zachowawcze, np. przy małych złogach (<7 mm) niepowodujących powikłań>
  - W razie potrzeby można rozważyć ureterorenoskopię z usunięciem kamienia, pozaustrojową terapię falą uderzeniową lub przezskórną nefrolitotomię.
  - Ze względu na wysoką częstość nawrotów pacjenci powinni otrzymywać porady dotyczące stylu życia, a zwłaszcza u pacjentów wysokiego ryzyka należy przeprowadzić diagnostykę przyczyn i, jeśli to konieczne, zastosować profilaktykę nawrotów.
- np. w przypadku łagodnego rozrostu gruczołu krokowego
  - Jeśli poszerzenie górnych dróg moczowych występuje z powodu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, zwykle wskazane jest leczenie chirurgiczne.
Konieczne może być stałe odprowadzanie moczu^1,9
Należy zwrócić uwagę na możliwą zwiększoną diurezę z odwodnieniem i zaburzeniami równowagi elektrolitowej po wystąpieniu niedrożności.^1,9
W przypadku nieobturacyjnego wodonercza, np. w moczówce prostej, priorytetem powinno być leczenie choroby podstawowej.²
Więcej informacji na temat wodonercza u dzieci i kobiet w ciąży można znaleźć w odpowiednich sekcjach powyżej.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

Zależy od przyczyny wodonercza.

Powikłania

Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł^1,9.
Ostra lub przewlekła niewydolność nerek
Niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała u dzieci
(Nawracające) zakażenia układu moczowego aż do urosepsy
Pęknięcie dróg moczowych
Nawrót, szczególnie w przypadku kamicy moczowej
Powikłania interwencyjne lub chirurgiczne, np. krwawienie, zakażenie lub uszkodzenie układu moczowego i otaczających struktur podczas cewnikowania
Zwiększona diureza z odwodnieniem i zaburzeniami równowagi elektrolitowej po wystąpieniu niedrożności
Powikłania choroby podstawowej

Rokowanie

Rokowanie zależy od przyczyny i czasu trwania wodonercza.
Po usunięciu ostrej niedrożności czynność nerek może w pełni powrócić do normy w ciągu kolejnych dni i tygodni.
Długotrwała, poważna niedrożność może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek. Jest to bardziej prawdopodobne w przypadku przewlekłej, bezobjawowej niedrożności lub u noworodków.¹
W przypadku nieobturacyjnego wodonercza spowodowanego zwiększoną diurezą rokowanie zależy przede wszystkim od choroby podstawowej. Opisano zarówno przypadki z samoistną poprawą lub stabilną czynnością nerek pomimo wodonercza, jak i skomplikowane przypadki z pęknięciem dróg moczowych i/lub przewlekłą niewydolnością nerek.²

Dalsze postępowanie

Dalsze postępowanie powinno być dostosowywane indywidualnie w zależności od ciężkości stanu pacjenta, stopnia wodonercza, powikłań i przyczyny choroby.

informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Wodonercze

Ilustracje

Wodonercze

USG Color Doppler: Wodonercze III. stopnia z ledwo rozpoznawalnym odruchem zatokowym i wyraźnym poszerzeniem miedniczek i kielichów nerkowych (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg)

Wodonercze IV stopnia – miedniczka nerkowa i kielichy maksymalnie poszerzone i niedające się od siebie oddzielić w przypadku guza dolnej części jamy brzusznej z naciekiem na moczowód (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V.)

RTG wodonercza, poszerzona miedniczka nerkowa po prawej stronie

Zwężenie ujścia (USG)

Zwężenie ujścia (urografia)

Zdwojenie nerki (urografia)

Nerka i drogi moczowe

Źródła

Bibliografia

Rishor-Olney CR, Hinson MR. Obstructive Uropathy. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; July 6, 2020. PMID: 32644347 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Maroz N, Maroz U, Iqbal S, Aiyer R, Kambhampati G, Ejaz AA. Nonobstructive hydronephrosis due to social polydipsia: a case report. J Med Case Rep. 2012 Nov 6;6:376. PMID: 23130747. www.ncbi.nlm.nih.gov
Klahr S. Obstructive nephropathy. Intern Med. 2000 May;39(5):355-61. PMID: 10830173. www.jstage.jst.go.jp
Hesse A, Brändle E, Wilbert D, Köhrmann KU, Alken P. Study on the prevalence and incidence of urolithiasis in Germany comparing the years 1979 vs. 2000. Eur Urol. 2003 Dec;44(6):709-13. www.sciencedirect.com
Southgate SJ, Herbst MK. Ultrasound of the Urinary Tract. 2020 Aug 15. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan–. PMID: 30571002. www.ncbi.nlm.nih.gov
Lee RS, Cendron M, Kinnamon DD, et al. Antenatal hydronephrosis as a predictor of postnatal outcome: a metaanalysis. Pedriatics 2006; 118: 586. PubMed
Estrada CR jr. Prenatal hydronephrosis: early evaluation. Curr Opin Urol 2008; 18: 401. PubMed
Djurhus JC, Constatinou CC. Chronic ureteric obstruction and its impact on the coordinating mechanisms of peristalsis (pyeloureteral pacemaker system). Urol Res 1982; 10: 267. PubMed
Tseng TY, Stoller ML. Obstructive uropathy. Clin Geriatr Med. 2009 Aug;25(3):437-43. PMID: 19765491. www.geriatric.theclinics.com
Cheung KL, Lafayette RA. Renal physiology of pregnancy. Adv Chronic Kidney Dis. 2013 May;20(3):209-14 PMID: 23928384 www.ncbi.nlm.nih.gov

Autor*innen

Anneke Damberg, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Berlin