Mimowolne i niepohamowane całkowite opróżnienie pęcherza wywołane śmiechem. Ta postać nietrzymania moczu tym się różni od wysiłkowego nietrzymania moczu, które może być również wywołane śmiechem, ale wiąże się tylko z ograniczoną ilością wycieku moczu.
Różni się w zależności od definicji nietrzymania moczu, zwłaszcza w odniesieniu do wymagań dotyczących częstości występowania i objętości.
Około połowa wszystkich kobiet z nietrzymaniem moczu ma „czyste“ wysiłkowe nietrzymanie moczu, podczas gdy 1/10 ma „czyste“ nietrzymanie moczu z parcia naglącego, tj. wyciek moczu, któremu towarzyszy silne nagłe parcie na mocz. Około 1/3 ma mieszane formy nietrzymania moczu2.
Chorobowość
Chorobowość nietrzymania moczu szacuje się na 3−55% w zależności od populacji3.
Norweskie badanie wykazało chorobowość na poziomie 25%, silnie zależną od wieku2.
Chorobowość umiarkowanego lub ciężkiego nietrzymania moczu, zdefiniowanego jako szczególnie dokuczliwe, wynosiła 7%.
W badaniu przeprowadzonym przez Cheatera i Castledena stwierdzono, że podobnie wysoki odsetek, tj. 6% populacji, cierpi na społecznie uciążliwe nietrzymanie moczu (u mężczyzn i kobiet)4.
Badanie przeprowadzone na studentkach (średnia wieku 22,5 lat) wykazało, że chorobowość mimowolnego wycieku moczu wynosiła 12,6%5.
Wskaźnik nietrzymania moczu wśród pacjentów placówek opiekuńczych wynosi ponad 50%6.
czynników ryzyka
Wiek?
Według kalifornijskiego badania przeprowadzonego na 4103 kobietach w średnim wieku 56 ± 15,8 lat, nominalna chorobowość nietrzymania moczu wzrasta wraz z wiekiem, ale po dostosowaniu do zmiennych towarzyszących, takich jak otyłość, ciąże i porody, menopauza i terapia hormonalna, stwierdzono, że sam wiek nie jest niezależnym czynnikiem ryzyka nietrzymania moczu lub stolca7.
Po porodzie siłami natury ryzyko długotrwałego wysiłkowego nietrzymania moczu jest prawie dwukrotnie wyższe niż po cesarskim cięciu. Różnica ta jest szczególnie widoczna u młodszych kobiet. Ryzyko nietrzymania moczu z parcia naglącego jest również wyższe po porodzie siłami natury niż po cesarskim cięciu9.
dane dotyczące chorobowości „jakiegokolwiek“ i „cięższego“ nietrzymania moczu z danych norweskich10
nierodzące: \chorobowość 10,1% i 3,7%
Kobiety, które urodziły przez cesarskie cięcie: chorobowość 15,9% i 6,2%
Kobiety, które urodziły siłami natury: chorobowość 21,0% i 8,7%.
Inne czynniki ryzyka, które są szczególnie istotne w przypadku starszych pacjentek:
Ocena, czy wyciek moczu jest spowodowany chorobą, która wymaga leczenia przyczynowego.
określenie rodzaju i zakresu nietrzymania moczu
ocena subiektywnego poziomu cierpienia pacjenta i jego motywacji do leczenia
Lista mikcji przydaje się do odróżnienia rodzajów zaburzeń oddawania moczu. W zależności od tego, jak szczegółowe są informacje, zgodnie z wytycznymi „International Continence Society“ rozróżnia się:
kalendarz mikcji: czas mikcji
protokół mikcji: czas i objętość mikcji
Dzienniczek mikcji: rejestruje się tu również czas i objętość wypijanych płynów, objawy ze strony pęcherza moczowego, takie jak nagłe parcie na mocz i epizody nietrzymania moczu.
Przyczyna konsultacji
Według badań przeprowadzonych w USA, połowa kobiet cierpiących na nietrzymanie moczu nie mówi o tym lekarzom13.
Kobiety cierpiące na nietrzymanie moczu najczęściej szukają pomocy medycznej:
jatrogenne po zabiegach chirurgicznych, np. resekcja odbytnicy lub histerektomia
Diagnozę potwierdza zalegania moczu w badaniu USG.
Odruchowe nietrzymanie moczu (ang. reflex incontinence)
Postać nietrzymania moczu wynikająca z neurogennej nadreaktywności wypieracza lub hiperaktywności/dyssynergii wypieraczowo-zwieraczowej. Występuje częściowa lub całkowita utrata dobrowolnej kontroli nad opróżnianiem pęcherza.
Typowe są często przerywane oddawanie moczu i trudności z rozpoczęciem oddawania moczu.
Przyczynowe uszkodzenie dróg nerwowych znajduje się na poziomie rdzenia kręgowego, tak że połączenie między pęcherzem a mózgiem jest zaburzone lub przerwane. Odruchowo zwiększa się napięcie mięśni wypieracza i zwieracza.
Najczęstszą przyczyną dyssynergii wypieraczowo-zwieraczowej kręgosłupa jest całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego.
inne choroby z częstą dyssynergią wypieraczowo-zwieraczową: zanik wieloukładowy, stwardnienie rozsiane, wrodzone wady rozwojowe, np. przepuklina oponowo-rdzeniowa (myelomeningocele)
Systematyczną diagnostykę nietrzymania moczu można przeprowadzić za pomocą kwestionariuszy. Jest ona np. integralną częścią podstawowej oceny geriatrycznej wykonywanej przez lekarza rodzinnego (więcej informacji w artykule Badanie geriatryczne).
W przypadku osób z niepełnosprawnością poznawczą udzielenie odpowiedzi na pytania może wymagać wsparcia krewnych lub opiekunów.
kwestionariusze dotyczące jakości życia z chorobą, np. kwestionariusz King's Health
Należy opisać, w jakim stopniu nietrzymanie moczu wpływa na zdrowie danej osoby.
Połączenie kwestionariuszy dotyczących jakości życia właściwych dla objawów i choroby
Na przykład krótki kwestionariusz dotyczący nietrzymania moczu International Consultation on Incontinence (International Consultation of Incontinence Questionnaire Urinary Incontinence Short Form — ICIQ-SF)
Badania w gabinecie lekarza rodzinnego
Badanie fizykalne
Badanie sprawności ruchowej i poznawczej (starszych) pacjentek
Orientacyjne badanie neurologiczne
Zaburzenia czucia w dermatomach S2–5 (obszar wewnętrznej strony uda)?
Najlepiej, gdy mikcje są zapisywane całodobowo przez 2–3 dni:
częstość mikcji
objętości mikcji
częstość wycieku moczu
uczucie parcia na pęcherz
użycie wkładki higienicznej
spożywana ilość płynów
rytmu snu i czuwania
Badania opcjonalne
Próba wysiłkowa
Utrata moczu podczas kaszlu, kichania lub aktywności fizycznej (np. przysiadów) wskazuje na wysiłkowe nietrzymanie moczu.
Test wkładkowy
Polega na ważeniu mokrej pieluchy lub wkładki z dnia lub z nocy; suchą masę należy odjąć od otrzymanej masy.
Diagnostyka specjalistyczna
Jeśli nie ma jednoznacznej przyczyny nietrzymania moczu lub jeśli pierwotne leczenie jest nieskuteczne, wskazana może być dalsza diagnostyka.
Badania urodynamiczne mogą być wskazane i powinny być wykonane przed chirurgicznym leczeniem nietrzymania moczu oraz obowiązkowo przed ponownym zabiegiem tego rodzaju.
Badanie pochwy
test kaszlowy (wywołanie wycieku moczu poprzez kaszel z pełnym pęcherzem podczas badania pochwy)
Postępowanie i zalecenia
Wskazania do skierowania
Brak efektu działań nieinwazyjnych u zmotywowanych do leczenia pacjentek
Podejrzenie lub manifestacja określonej choroby, np. choroba ginekologiczna lub neurologiczna ze wskazaniem do leczenia
W przypadku mieszanego nietrzymania moczu leczenie jest początkowo ukierunkowane na objawy nietrzymania moczu, które powodują największy stres u pacjentki.
Większość przypadków wysiłkowego lub mieszanego nietrzymania moczu, czy nietrzymania moczu z parcia naglącego powinna być leczona próbnie w gabinecie lekarza rodzinnego.
informacje dla pacjentów
O czym należy poinformować pacjentki?
O tym, że nietrzymanie moczu nie jest niebezpieczne (pod warunkiem przeprowadzenia badania przedmiotowego w celu wykluczenia innych rozpoznań w ramach diagnostyki różnicowej).
Fernandes L and Martin D. A case of the giggles: Diagnosis and management of giggle incontinence. Hum SCan Fam Physician. 2018; 64(6):445-447. PMID: 29898935 PubMed
Hannestad YS, Rortveit G, Sandvik H, Hunskaar S. A community-based epidemiological survey of female urinary incontinence. The Norwegian EPINCONT study. Journal of Clinical Epidemiology 2000; 53: 1150-1157. PubMed
Hersh L, Salzman B. Clinical management of urinary incontinence in women. Am Fam Physician. 2013 May 1;87(9):634-40. Review. Erratum in: Am Fam Physician. 2013 Oct 1;88(7):427. PubMed PMID: 23668526. www.ncbi.nlm.nih.gov
Cheater FM, Castleden CM (2000). Epidemiology and classification of urinary incontinence. Baillieres Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 14:183-205. www.ncbi.nlm.nih.gov
O'Halloran T, Bell RJ, Robinson PJ, Davis SR. Urinary incontinence in young nulligravid women: A cross-sectional analysis. Ann Intern Med 2012; 157: 87-93. PubMed
Offermans et al. Prevalence of urinary incontinence and associated risk factors in nursing home residents: a systematic review. Neurourol Urodyn. 2009;28(4):288-94. www.ncbi.nlm.nih.gov
Lawrence JM, Lukacz ES, Nager CW et al. Prevalence and co-occurrence of pelvic floor disorders in community-dwelling women. Obstet Gynecol 2008; 111: 678-85. PMID: 18310371 PubMed
Tähtinen RM, Cartwright R, Tsui JF et al. Long-term Impact of Mode of Delivery on Stress Urinary Incontinence and Urgency Urinary Incontinence: A Systematic Review and Meta-analysis. Eur Urol 2016; 70: 148-158. PMID: 26874810 PubMed
Rortveit G, Daltveit AK, Hannestad YS, Hunskaar S. Urinary incontinence after vaginal delivery or cesarean section. N Engl J Med 2003; 348: 900-7. PubMed
Mutungi S, Parrish J, Maunder R et al. Is overactive bladder independently associated with anxiety? Int Urogynecol J 2019. Epub ahead of print PMID: 31302716 PubMed
Weiss BD. Selecting medications for the treatment of urinary incontinence. Am Fam Physician 2005; 71: 315-22. PubMed
Wood LN, Anger JT. Urinary incontinence in women. BMJ:2014;349:g4531 doi: 10.1136/bmj.g4531 static.www.bmj.com
Subak LL, Wing R, West DS, et al. PRIDE Investigators. Weight loss to treat urinary incontinence in overweight and obese women. N Engl J Med 2009; 360: 481-490. pmid:19179316 PubMed
Lukacz ES, Lawrence JM, Contreras R et al. Parity, mode of delivery, and pelvic floor disorders. Obstet Gynecol 2006; 107: 1253-60. PMID: 16738149 PubMed
Rogers RG. Clinical practice. Urinary stress incontinence in women. N Engl J Med 2008; 358 :1029-36. PMID: 18322284 PubMed
Autor*innen
Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
Klaus Gebhardt, Facharzt für Allgemeinmedizin, Bremen (Review)
Mimowolne oddawanie lub wyciek moczu Klasyfikacja pod względem objawów urologicznych
Nietrzymanie moczu z naglącym parciem
obciążeniowe/wysiłkowe nietrzymanie moczu, trzy stopnie nasilenia wg Ingelmanna-Sundberga:
Stopień 1: wyciek moczu podczas kaszlu, kichania, wysiłku i śmiechu
Stopień 2: wyciek moczu podczas podnoszenia się, chodzenia i wchodzenia po schodach
Stopień 3: wyciek moczu podczas stania, bez aktywności fizycznej
Mieszane nietrzymanie moczu (połączenie nietrzymania wysiłkowego i nietrzymania z naglącym parciem)
Odruchowe nietrzymanie moczu (nadreaktywność wypieracza)
Nietrzymanie moczu z przepełnienia