Definicja: Zespół Reye'a to ostra encefalopatia z hepatopatią o nieznanej przyczynie u dzieci w wieku do 15. roku życia, zwykle w następstwie zakażenia wirusowego i spożycia kwasu acetylosalicylowego.
Częstość występowania: Jest to niezwykle rzadka choroba.
Objawy: Zespół Reye'a objawia się wymiotami, bólem brzucha, zaburzeniami świadomości i innymi objawami neurologicznymi po kilkudniowej fazie bezobjawowej po zakażeniu wirusowym.
Obraz kliniczny: Encefalopatia wątrobowa.
Diagnostyka: Nie istnieje żadna swoista diagnostyka.
Leczenie: Leczenie objawowe i monitorowanie na oddziale intensywnej opieki medycznej.
Informacje ogólne
Definicja
Rzadko występująca ostra niezapalna encefalopatia z ostrą niewydolnością wątroby u dzieci, zwykle przed 15. rokiem życia
Zespół ten występuje zwykle kilka dni po zakażeniu wirusowym, które było leczone kwasem acetylosalicylowym.
Ze względu na związek ze stosowaniem kwasu acetylosalicylowego, ogólnie zaleca się, aby nie leczyć gorączkowych zakażeń wirusowych u dzieci (w wieku poniżej 16–18 lat) kwasem acetylosalicylowym1.
Częstość występowania
Zespół ten został po raz pierwszy opisany w Australii w 1963 roku.
Jest to niezwykle rzadka choroba.
Odkąd w latach 80. XX wieku zaczęto ostrzegać przed stosowaniem kwasu acetylosalicylowego u dzieci, zapadalność znacznie spadła.
W USA od 1994 r. odnotowuje się mniej niż 2 przypadki rocznie.
Największą zapadalność zaobserwowano w grupie wiekowej od 5 do 14 lat, przy czym tylko kilka przypadków wystąpiło w pierwszym roku życia.
Etiologia i patogeneza
Dokładne mechanizmy patogenetyczne nie zostały jeszcze wyjaśnione, ale główna hipoteza opiera się na związku między ogólnym zakażeniem wirusowym a ekspozycją na zewnętrzny czynnik dodatkowy (np. salicylan).
Wydaje się, że uszkadza to mitochondria, co z kolei prowadzi do zahamowania metabolizmu kwasów tłuszczowych. Podwyższony poziom amoniaku jest prawdopodobnie głównie odpowiedzialny za objawy neurologiczne i może prowadzić do obrzęku mózgu z jego uwięźnięciem.
Zespół ten zaobserwowano przede wszystkim w związku z zakażeniami typu B ospy wietrznej i grypy oraz wirusowym zapaleniem żołądka i jelit, ale także z wieloma innymi wirusami (wirusy paragrypy, adenowirusy, wirusy Coxsackie, odra, CMV, EBV, wirusy zapalenia wątroby i inne).
Postęp choroby może być spowodowany pewnymi mechanizmami immunologicznymi, ale odpowiedzialny za niego może być również bezpośredni zakaźny mechanizm działania.
80% dzieci z zespołem Reye'a otrzymywało kwas acetylosalicylowy w ciągu ostatnich 3 tygodni, przy czym zespół Reye'a występuje tylko u 0,1% wszystkich dzieci otrzymujących kwas acetylosalicylowy.
Inne toksyny i reakcje na leki również mogą wywołać zespół Reye'a.
Wrodzone choroby metaboliczne (zwłaszcza metabolizm kwasów tłuszczowych) są również podejrzewane jako czynniki predysponujące1.
czynniki predysponujące
Stosowanie salicylanów w związku z gorączkowymi zakażeniami wirusowymi u dzieci
Podejrzewa się również, że inne substancje mogą wywoływać zespół Reye'a, np.:
leki przeciwpadaczkowe, takie jak kwas walproinowy, fenotiazyny
naturalne substancje, takie jak hipoglicyna, pentaniany i różne toksyny roślinne
Ostra encefalopatia i zwyrodnienie tłuszczowe wątroby z niewydolnością wątroby związane z zakażeniem wirusowym a często także z przyjmowaniem kwasu acetylosalicylowego
Amerykańskie Centrum Kontroli Chorób (Center for Disease Control — CDC) zdefiniowało następujące kryteria diagnostyczne dla zespołu Reye'a:
Początek od 12 godzin do 3 tygodni po zakażeniu wirusowym, przy czym okno czasowe do wystąpienia zespołu Reye'a najczęściej wynosi 3–6 dni.
Szybko postępujące pogorszenie stanu neurologicznego w ciągu kilku dni z majaczeniem, dezorientacją, napadami drgawek, śpiączką i ew. zatrzymaniem akcji oddechowej i zgonem.
Większość pacjentów (>80%) przyjmowała kwas acetylosalicylowy w związku z zakażeniem wirusowym1.
symetryczne zmiany we wzgórzu, istocie białej i zwojach podstawy mózgu w badaniu RM
W razie potrzeby dalsza diagnostyka (np. biopsja wątroby lub mózgu)
ewentualnie diagnostyka w kontekście wrodzonych wad metabolizmu1,4
Wskazania do skierowania do szpitala
Wszyscy pacjenci z podejrzeniem tej choroby. Konieczne jest leczenie w szpitalu na oddziale intensywnej opieki medycznej1.
leczenie
Ogólne informacje o leczeniu
Leczenie polega zwykle na leczeniu na oddziale intensywnej opieki medycznej, terapia przyczynowa nie jest znana.
Ścisłe monitorowanie
Stabilizacja hemodynamiczna i ew. wentylacja mechaniczna
Korekta m.in. hipoglikemii, kwasicy, podwyższonego poziomu amoniaku i zaburzeń krzepnięcia
Obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, zapobieganie napadom drgawek i leczenie ich
Dalsze leczenie w ośrodku hepatologii dziecięcej, jeśli to możliwe1.
Profilaktyka
Gorączka i ból u dzieci z zakażeniami wirusowymi powinny być leczone paracetamolem lub ibuprofenem, a nie kwasem acetylosalicylowym.
Kwas acetylosalicylowy jest ważnym elementem leczenia choroby Kawasakiego. U dzieci, które długotrwale przyjmują aspirynę, w przypadku wystąpienia objawów należy wziąć pod uwagę zespół Reye'a1,5.
Chapman J, Arnold JK. Reye Syndrome. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020. PMID: 30252357 www.ncbi.nlm.nih.gov
Dinakaran D, Sergi CM. Co-ingestion of aspirin and acetaminophen promoting fulminant liver failure: A critical review of Reye syndrome in the current perspective at the dawn of the 21st century. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2018;45(2):117‐121. PMID: 28945927 onlinelibrary.wiley.com
Glasgow JF, Middleton B. Reye syndrome--insights on causation and prognosis. Arch Dis Child. 2001;85(5):351‐353. PMID: 11668090 www.ncbi.nlm.nih.gov
Gallucci M, Smith JD, Limbucci N, et al. Pediatric Inflammatory Diseases. Part IV: Miscellaneous, Reye, PRES, Sarcoidosis. Neuroradiol J. 2012;25(6):725‐738. PMID: 24029186 journals.sagepub.com
Goldman RD, Ko K, et al. Antipyretic efficacy and safety of ibuprofen and acetaminophen in children. Ann Pharmacother 2004; 38: 146-50. PMID: 14742809 journals.sagepub.com
Casteels-Van Daele M, Van Gett C, Wouters C, Eggermont E. Reye syndrome revisited: a descriptive term covering a group of heterogeneous disorders. Eur J Pediatr 2000; 159: 641-8. PMID: 11014461 link.springer.com
Bennett CL, Starko KM, Thomsen HS, et al. Linking drugs to obscure illnesses: lessons from pure red cell aplasia, nephrogenic systemic fibrosis, and Reye's syndrome. a report from the Southern Network on Adverse Reactions (SONAR). J Gen Intern Med. 2012;27(12):1697‐1703. PMID: 22692632 www.ncbi.nlm.nih.gov
Belay ED, Bresee JS, Holman RC, et al. Reye's syndrome in the United States from 1981 through 1997. N Engl J Med 1999 May 6; 340(18): 1377-82. PMID: 10228187 www.nejm.org
Autoren
Anneke Damberg, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Berlin
Birgit Wengemayer, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Freiburg
Definicja: Zespół Reye'a to ostra encefalopatia z hepatopatią o nieznanej przyczynie u dzieci w wieku do 15. roku życia, zwykle w następstwie zakażenia wirusowego i spożycia kwasu acetylosalicylowego.