Informacje ogólne
- Oprócz tego artykułu na temat anatomii barku, istnieje również artykuł na temat badania przedmiotowego barku.
- W przypadku kości nacisk kładziony jest na struktury, które łatwo bada się palpacyjnie i które mogą pomóc w orientacji anatomicznej.
Kości
Łopatka
-
Te kostne punkty orientacyjne na łopatce można zidentyfikować palpacyjnie:
Budowa kości stawu ramiennego- wyrostek barkowy łopatki (wysokość ramion)
- Wraz z końcem bocznym obojczyka tworzy kostny wyrostek barkowy.
- wyrostek kruczy
- mocowanie dla mięśni (Caput breve następujących mięśni: M. biceps brachii, M. coracobrachialis, M. pectoralis minor) i więzadeł
- grzebień łopatki
- Grzebień kostny biegnący przez plecy i kończący się na wyrostku barkowym.
- Margo medialis (brzeg przyśrodkowy)
- przyśrodkowa krawędź łopatki
- Angulus inferior (kąt dolny)
- dolny koniec łopatki
- wyrostek barkowy łopatki (wysokość ramion)
Kość ramienna
- Badanie kości ramiennej w neutralnej pozycji (ramię zwisające w dół, dłoń skierowana do przodu)
- guzek większy (Tuberculum majus): boczny, duży występ kostny na proksymalnej głowie kości ramiennej
- punkt początkowy dla ścięgien stożka rotatorów (wyjątek: mięsień podłopatkowy, M. subscapularis)
- guzek mniejszy (Tuberculum minus): brzuszny, mniejszy występ kostny na proksymalnej głowie kości ramiennej
- punkt początkowy dla M. subscapularis
- bruzda mięśnia dwugłowego (Sulcus bicipitalis)/bruzda międzyguzkowa (Sulcus intertubercularis): między dwoma guzkami
- Przez ten kanał przebiega długie ścięgno mięśnia dwugłowego.
- guzek większy (Tuberculum majus): boczny, duży występ kostny na proksymalnej głowie kości ramiennej
Obojczyk
- Kość w kształcie litery S łącząca wyrostek barkowy z mostkiem, którą można łatwo wyczuć palpacyjnie ze względu na jej powierzchowne położenie.
- Ze względu na kształt litery S, boczna część obojczyka obraca się, gdy ramię jest używane, zwłaszcza gdy jest używane powyżej wysokości barków. W kontekście stawu mostkowo-obojczykowego przyczynia się to do większego obciążenia stawu barkowo-obojczykowego, a tym samym do zwiększonego rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów.
Stawy
Staw ramienny
- Staw kulisty składający się z okrągłej głowy kości ramiennej i wydrążenia stawowego (Cavitas glenoidalis) łopatki.
- Szeroka torebka stawowa wraz ze stawem kulistym umożliwiają duży zakres ruchu kończyny górnej.
- Wadą jest zwiększone ryzyko zwichnięcia.
- Stabilizatory statyczne stawu
- obrąbek stawowy na brzegu panewki (Labrum)
- szereg więzadeł stawu ramiennego wzmacniających torebkę stawową
- Stabilizatory dynamiczne
- Stożek rotatorów otacza głowę kości ramiennej jak kołnierz i wyśrodkowuje ją w panewce stawowej.
- Występuje osłabienie mięśni w brzuszno-przyśrodkowym stożku rotatorów, dlatego większość zwichnięć występuje w tym kierunku.
- Ścięgno głowy długiej mięśnia dwugłowego również pełni funkcję stabilizatora (choć w niewielkim stopniu), gdyż przebiega na głowie kości ramiennej, w kierunku doczaszkowym.
- Stożek rotatorów otacza głowę kości ramiennej jak kołnierz i wyśrodkowuje ją w panewce stawowej.
Staw podbarkowy
- Staw poboczny składający się z głowy kości ramiennej, kaletki podbarkowej i podnaramiennej oraz kostnego sklepienia stawu ramiennego.
- Kaletki maziowe służą do minimalizowania tarcia.
Staw barkowo-obojczykowy
- synonim: staw barkowo-obojczykowy
- Staw ten jest jedynym kostnym połączeniem między obojczykiem a łopatką i przenosi na tułów wszystkie siły działające na kończynę górną.
- Dlatego choroba zwyrodnieniowa stawów u większości osób rozwija się w tym stawie.
- Chrząstka włóknista w przestrzeni stawowej (discus acromioclavicularis) częściowo kompensuje niezgodność między dwoma stawami.
- Stabilność stawu zapewniają głównie więzadła barkowo-obojczykowe i więzadło kruczo-barkowe.
Staw mostkowo-obojczykowy
- Staw ten jest jedynym połączeniem między tułowiem a obręczą barkową.
- Staw ten jest niezwykle elastyczny i może poruszać się we wszystkich płaszczyznach.
- Torebka stawowa jest cienka i wzmocniona więzadłami mostkowo-obojczykowymi i międzyobojczykowymi, które przyczyniają się do stabilności stawu.
- Cienki krążek stawowy (discus articularis) dzieli staw na dwie oddzielne komory.
kaletki maziowe
Bursa subacromialis/subdeltoidea (kaletka podbarkowa/podnaramienna)
- Te dwie kaletki znajdują się pod kostnym wyrostkiem barkowym.
- Główną funkcją kaletki podbarkowej/podnaramiennej jest ochrona ścięgien stożka rotatorów przed naciskiem i tarciem na spodniej stronie wyrostka barkowego.
- Stosunkowo często dochodzi do podrażnień w obrębie kaletek, które następnie poprzez opuchliznę mogą przyczynić się do uwięźnięcia stawu.
Mięśnie i ścięgna
Stożek rotatorów
- Stożek rotatorów tworzą 4 mięśnie, które z jednej strony stabilizują staw ramienny, a z drugiej umożliwiają zróżnicowane ruchy kończyny górnej. Biegną one od łopatki do guzka większego lub mniejszego (mięsień podłopatkowy, M. subscapularis).
-
mięsień nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) — przede wszystkim odwodzenie (funkcja odwodziciela, wraz ze wzrostem odwodzenia M. deltoideus staje się bardziej aktywny)
mięsień nadgrzebieniowy (M. supraspinatus) - mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) — przede wszystkim rotacja zewnętrzna
- mięsień podłopatkowy (m. subscapularis) — przede wszystkim rotacja do wewnątrz
- mięsień obły większy (m. teres major) — przede wszystkim rotacja zewnętrzna
-
mięsień naramienny (m. deltoideus)
- Silny mięsień naramienny odgrywa główną rolę w kształtowaniu konturu barku; zaniki są wyraźnie widoczne w porównaniu bocznym.
- Jego 3 części wychodzą z obojczyka, wyrostka barkowego i grzebienia łopatki i przyczepiają się do guzowatości naramiennej (Tuberositas deltoidea) na proksymalnej jednej trzeciej kości ramiennej.
- Jego głównym zadaniem jest silne odwodzenie ramienia.
Mięśnie w okolicy panewki stawowej
- Długa głowa mięśnia dwugłowego ramienia (M. biceps brachii) wywodzi się z guzka nadpanewkowego (Tuberculum supraglenoidale) i przechodzi po głowie kości ramiennej w kierunku przedramienia.
- Długa głowa mięśnia dwugłowego ramienia wychodzi z guzka podpanewkowego (Tuberculum infraglenoidale).
Nerwy i naczynia krwionośne
Nerw nadłopatkowy (Nervus suprascapularis)
- Nerw nadłopatkowy wychodzi z korzeni C5–C6 rdzenia kręgowego i unerwia M. supraspinatus i M. infraspinatus.
- Przebiega nad łopatką przez wcięcie łopatki i jest predysponowany do urazów uciskowych wcięcia.
- Konsekwencją uszkodzenia jest zmniejszone odwodzenie i rotacja zewnętrzna. W przypadku przewlekłego uszkodzenia dochodzi do zaniku M. supraspinatus i infraspinatus ze zwiększającym się wysunięciem grzebienia łopatki.
Nerw piersiowy długi (N. thoracicus longus)
- Nerw ten wychodzi z korzeni C5–C7 i unerwia mięsień zębaty przedni (M. serratus anterior).
- Korzenie nerwowe C5 i C6 biegną przez mięsień pochyły środkowy (M. scalenus medius), podczas gdy włókna C7, które czasami mogą być nieobecne, biegną przed mięśniem.
- Nerw biegnie za splotem ramiennym (Plexus brachialis) i naczyniami w dole pachowym (Fossa axillaris).
- Biegnie wzdłuż powierzchni M. serratus anterior i zewnętrznej strony klatki piersiowej.
- Nerw może zostać uszkodzony w okolicy pachy lub ściany klatki piersiowej (np. ciężki plecak lub kule sięgające do pachy), a następnie prowadzi do powstania charakterystycznej łopatki skrzydlatej.
Nerw dodatkowy (Nervus accessorius)
- 11. Nerw czaszkowy unerwiający mięsień czworoboczny (M. trapezius) i mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (M. sternocleidomastoideus).
- Nerw biegnie przez mięsień dźwigacz łopatki (M. levator scapulae) do wyżej wymienionych mięśni.
- Uszkodzenie nerwu z utratą M. trapezius powoduje obniżenie barku po danej stronie.
Nerw pachowy (Nervus axillaris)
- Nerw pachowy wychodzi z korzeni C5–C6 i unerwia mięsień obły mniejszy (M. teres minor) i mięsień naramienny (M. deltoideus).
- Przebiega on ściśle wzdłuż kości ramiennej i jest szczególnie podatny na złamania w obszarze szyjki chirurgicznej (Collum chirurgicum) kości ramiennej.
- Uszkodzenie powoduje drętwienie bocznej części barku, osłabienie odwodzenia, a po pewnym czasie widoczny zanik M. deltoideus.
Tętnica podobojczykowa (Arteria subclavia)
- Tętnica biegnie między pierwszym żebrem a obojczykiem. W tym obszarze tętnica może zostać uciśnięta, co prowadzi do problemów z krążeniem w ramieniu.
Illustrationen
Schultergelenk Knochenaufbau
M. infraspinatus
M. subscapularis
M. supraspinatus
Scapula von vorne und hinten
Bursae des Schultergelenks
Sternoklavikulargelenk
Quellen
Literatur
Autor*innen
- Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung, Innere Medizin, Frankfurt