Definicja: Ostre upojenie alkoholowe jest przejściowym egzogennym zaburzeniem psychotycznym, wynikającym z ostrego spożycia etanolu (C2H5OH).
Częstość występowania: Ok. 3% nagłych przypadków.
Objawy: Objawy zależą od ciężkości zatrucia. Najpierw odhamowanie, wraz ze wzrostem poziomu alkoholu coraz silniejsze zaburzenia świadomości, w końcu śpiączka i niewydolność oddechowa.
Diagnostyka: Oznaczenie stężenia alkoholu we krwi.
Leczenie: W większości przypadków tylko monitorowanie bez swoistego leczenia; w razie potrzeby leczenie farmakologiczne majaczenia z odstawienia alkoholu.
Informacje ogólne
Definicja
Przez upojenie alkoholowe rozumie się konsekwencje spożycia substancji psychoaktywnej — alkoholu etylowego (syn. etanol, C2H5OH,).
Formalnie możliwe są również zatrucia innymi alkoholami (metanolem, glikolem etylenowym), ale zwykle chodzi o zatrucie etanolem.
Ostre upojenie alkoholowe jest przejściowym egzogennym zaburzeniem psychotycznym w wyniku ostrego spożycia alkoholu.
Częstość występowania
Około 3% nagłych przypadków
Około 100–150 przypadków leczenia rocznie na 100 000 mieszkańców
W prawie wszystkich grupach wiekowych (z wyjątkiem przedziału wiekowego 10–14 lat) mężczyźni są częściej leczeni w szpitalu niż kobiety.
Od początku tysiąclecia tendencja wzrostowa w częstości przypadków leczenia u obu płci
Na dużych oddziałach ratunkowych upojenie alkoholowe jest jednym z 10 najczęstszych rozpoznań przy wypisie.
Patofizjologia
Wchłanianie i metabolizm etanolu
Szybka dyfuzja hydrofilowego etanolu przez błony komórkowe
Po spożyciu wchłanianie następuje głównie w żołądku (70%) i dwunastnicy (25%).
Maksymalny poziom alkoholu we krwi 30–90 minut po spożyciu
Wydalanie w niewielkim stopniu przez płuca, nerki i pot/łzy
Metabolizm głównie przez dehydrogenazę alkoholową w żołądku i wątrobie
Rozkład do postaci aldehydu octowego i octanu, a następnie dwutlenku węgla i wody
Współczynnik eliminacji ok. 0,1 g/kg masy ciała/h
Zwiększona tolerancja na alkohol z powodu indukowania enzymów w przewlekłym nadużywaniu
Ponadto ze względu na warianty genetyczne ADH występują różnice w tolerancji alkoholu (niska tolerancja np. u osób pochodzących z Azji Wschodniej)
Intoksykacja
Wpływ alkoholu na mózg zależy przede wszystkim od jego stężenia we krwi.
Stopień intoksykacji zależy zatem przede wszystkim od dawki oraz szybkości wchłaniania i metabolizowania.
Innymi czynnikami wpływającymi na obraz kliniczny są struktura osobowości i budowa ciała.
W przypadku intoksykacji czynność mózgu zmienia się fazami wraz ze wzrostem stężenia:
„ekscytacja”: działanie stymulujące z euforią i odhamowaniem
„hipnoza”: narastające upośledzenie czynności mózgu ze splątaniem, zaburzeniami mowy i chodu
Regulacja temperatury może być zaburzona przez wazodylatację wywołaną alkoholem (hipotermia).
Możliwe powiązane zmiany metaboliczne to: hipoglikemia, hiponatremia (przy nadmiernym spożyciu piwa) i hipomagnezemia.
W przypadku picia dużej ilości alkoholu w krótkim czasie („Binge Drinking“) wchłanianie następuje tak szybko, że nudności/wymioty nie działają jako mechanizmy ochronne i szybko może wystąpić stan śpiączki.
ICD-10
T51 Toksyczne skutki działania alkoholu
T51.0 Etanol
F10 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu
F10.0 Ostre zatrucie
F10.1 Następstwa szkodliwego używania substancji
Y90 Działanie alkoholu określone na podstawie oznaczenia jego poziomu we krwi
Y90.0 Poziom alkoholu we krwi poniżej 20 mg/100 ml
Y90.1 Poziom alkoholu we krwi 20–39 mg/100 ml
Y90.2 Poziom alkoholu we krwi 40–59 mg/100 ml
Y90.3 Poziom alkoholu we krwi 60–79 mg/100 ml
Y90.4 Poziom alkoholu we krwi 80–99 mg/100 ml
Y90.5 Poziom alkoholu we krwi 100–119 mg/100 ml
Y90.6 Poziom alkoholu we krwi 120–199 mg/100 ml
Y90.7 Poziom alkoholu we krwi 200–239 mg/100 ml
Y90.8 Poziom alkoholu we krwi 240 mg/100 ml lub więcej
Y90.9 Obecność alkoholu we krwi, poziom nieokreślony
Y91 Działanie alkoholu określone na podstawie stopnia zatrucia
Y91.0 Niewielkie zatrucie alkoholem
Y91.1 Umiarkowane zatrucie alkoholem
Y91.2 Ciężkie zatrucie alkoholem
Y91.3 Bardzo ciężkie zatrucie alkoholem
Y91.9 Działanie alkoholu nieokreślone inaczej
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Wskazówki z wywiadu lekarskiego i objawy kliniczne zatrucia alkoholem
Potwierdzenie poprzez pomiar stężenia etanolu we krwi
Pomimo często trudnych warunków dokładny wywiad lekarski i zebranie wyników należy przeprowadzić również u pacjentów w upojeniu alkoholowym.
Wywiad lekarski lub wywiad zebrany od osób trzecich
Ostra intoksykacja
Ile alkoholu spożyto?
jaki rodzaj i ilość napoju alkoholowego?
przyjmowanie innych substancji (narkotyki, leki)?
początek i czas spożywania?
uraz w kontekście intoksykacji?
długotrwałe narażenie na zimno lub promieniowanie słoneczne/upał?
wymioty?
napad drgawek?
Ogólny wywiad lekarski zgodnie ze schematem SAMPLE
Symptoms (objawy)
Allergies (alergie)
Medication (przyjmowane leki)
Past medical history (historia medyczna)
Last oral intake (ostatnie spożycie doustne)
Events prior to incident (wydarzenia poprzedzające incydent)
Wywiad lekarski o sytuacji społecznej
Obraz kliniczny i badanie fizykalne
Podczas pierwszego kontaktu pierwsze ogólne wrażenie, przybliżona ocena stopnia zatrucia
Jednak ze względu na fakt, że rozwój tolerancji jest wysoce indywidualny, istnieje tylko luźna korelacja między poziomem alkoholu we krwi a objawami klinicznymi.
Zasadniczo można wyróżnić następujące etapy:
Klasyfikacja etapów upojenia alkoholowego (skala działania alkoholu)
Lekkie upojenie, „ekscytacja” (poziom alkoholu we krwi do 1‰)
obniżona sprawność psychomotoryczna
odhamowanie
stymulacja
zwiększona towarzyskość
zwiększona chęć do rozmowy i działania
zmniejszona samokontrola
Umiarkowane upojenie, „hipnoza” (poziom alkoholu we krwi 1–2‰)
euforia lub agresywna drażliwość
zmniejszenie samokrytyki
silna zależność zachowania od sytuacji zewnętrznej
prymitywne, wybuchowe sposoby reakcji
zaburzenia mowy
zaburzenia chodu
senność
Ciężkie upojenie, „narkoza” (poziom alkoholu we krwi >2‰)
nieuzasadniony lęk i pobudzenie
dezorientacja
narastające zaburzenia świadomości
Upojenie zagrażające życiu, „zamartwica” (poziom alkoholu we krwi >3‰)
depresją oddechową
śpiączka
zagrożenie życia
Badanie fizykalne, określenie parametrów życiowych
Szybkie badanie zgodnie ze schematem ABCDE, szczególnie w przypadku ciężkiego/zagrażającego życiu zatrucia
Airway (drogi oddechowe)
Breathing (oddech)
Circulation (krążenie)
Disability (stan neurologiczny)
Exposure (rozebranie do badania fizykalnego, oznaki urazu?)
Jeśli wartość laboratoryjna stężenia alkoholu podana jest w g/l, wartość w promilach oblicza się przy użyciu współczynnika konwersji 1,23 (np. stężenie alkoholu 3,0 g/l odpowiada 2,4‰)
Przy podejrzeniu zatrucia mieszanego badanie przesiewowe krwi i moczu
W zależności od wyników klinicznych wskazania do obrazowania konwencjonalnym RTG i/lub TK
Szczególnie szerokie wskazania do TK czaszki w przypadkach podejrzenia urazu mózgu lub podejrzenia innych pierwotnych chorób neurologicznych
Monitorowanie
Pacjenta podłączyć do monitora w celu kontroli krążenia i oddychania do momentu odzyskania pełnej świadomości.
Ponadto należy przeprowadzać wielokrotne kontrolne badania fizykalne wraz z oceną reakcji na wybudzenie.
Ułożenie blisko podłogi, aby zapobiec urazom.
Wskazania do skierowania
W każdym przypadku zagrożenia życia z koniecznością monitorowania lub intensywnej terapii
Poza tym obecnie nie istnieją żadne wytyczne, dotyczące kryteriów przyjęcia pacjentów w stanie upojenia alkoholowego na oddział ratunkowy (lub możliwości ich wypisu).
Leczenie
Cele leczenia
Monitorowanie pacjentów do momentu normalizacji poziomu alkoholu
Leczenie powikłań wywołanych intoksykacją
Ogólne informacje o leczeniu
Głównie terapia wspomagająca, często nie są wymagane żadne środki terapeutyczne poza monitorowaniem.
W przypadku rzadko występującej hipoglikemii wlew roztworu glukozy
W przypadku przewlekłego uzależnienia od alkoholu podawanie witaminy B1 (tiaminy)
W przypadku hipomagnezemii suplementacja
U pobudzonych, agresywnych pacjentów ewentualnie ostrożne podawanie neuroleptyków (np. haloperidolu)
U ok. 3–5% osób uzależnionych od alkoholu rozwija się ciężki alkoholowy zespół abstynencyjny (majaczenie).
drżenie, tachykardia, nadciśnienie, pocenie się, lęk, bezsenność, ból głowy, nudności
W leczeniu dostępne są różne grupy substancji,:
benzodiazepiny
diazepam
oksazepam
lorazepam
midazolam
chlordiazepoksyd
klometiazol
klonidyna
haloperydol
Wypis
Do chwili obecnej nie opracowano żadnej spójnej definicji kwalifikacji pacjenta do wypisu, uwzględniającej kwestie medyczne i prawne.
Źródłem szczególnych trudności jest często chęć wypisu wbrew zaleceniom lekarza.
W tej sytuacji konieczne jest:
ocena zdolności pacjenta do wyrażenia świadomej zgody
zdolność pacjenta do samodzielnego podejmowania decyzji w oparciu o zrozumienie, przetworzenie informacji i ocenę sytuacji
ocena ryzyka i pouczenie pacjenta (edukacja w zakresie bezpieczeństwa) w szczególności w odniesieniu do:
wypadków
powikłań odstawienia
tendencji samobójczych
zagrożeń dla innych (np. poprzez agresywne zachowanie)
Szczególnie ważne jest sumienne dokumentowanie stanu klinicznego i środków medycznych (lub ich odmowy ich przyjmowania) w trakcie leczenia, a także pouczenie pacjenta.
Działania po wypisaniu ze szpitala
W większości przypadków pacjenci są wypisywani ze szpitala bez żadnych dalszych kontaktów.
Pożądana byłaby zmiana paradygmatu z ofertą pomocy i terapii przez interdyscyplinarny zespół.
lekarze medycyny ratunkowej
lekarze rodzinni
terapeuci uzależnień
Początkowa interwencja psychologiczna po intoksykacji jest szczególnie przydatna w przypadku dzieci i młodzieży, aby zapobiec rozwojowi uzależnienia od alkoholu i zaburzeń psychicznych.
Pacjenci z zatruciem głównie alkoholem z przeważnie umiarkowanymi lub ciężkimi zaburzeniami świadomości są zasadniczo narażeni na niskie ryzyko kliniczne i zwykle wracają do zdrowia bez żadnych powikłań.
Ważne są wysokie standardy opieki (powtarzane badania fizykalne, badania laboratoryjne, monitorowanie i w razie potrzeby diagnostyka obrazowa) do wykrywania lub unikania względnie rzadkich poważnych powikłań.