Zasadniczo na pokładzie samolotu mogą wystąpić wszelkiego rodzaju medyczne stany nagłe, także przypadki wymagające szybkiej opieki szpitalnej.
Lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy ochrony zdrowia na pokładzie mogą zostać poproszeni o pomoc.
Takie sytuacje stawiają szczególne wymagania przed osobami udzielającymi pomocy: znajdują się oni na wysokości od 9000 do 12 000 metrów, dostęp do sprzętu medycznego jest ograniczony, a najbliższy szpital jest często oddalony o wiele godzin1.
Częstość występowania
Nie istnieje obowiązkowy system zgłaszania medycznych stanów nagłych na pokładach samolotów2.
Szacowany współczynnik chorobowości medycznych stanów nagłych
W latach 2008–2010 wynosił 1 przypadek na 604 loty, co najprawdopodobniej jest wartością zaniżoną, ponieważ wiele drobnych incydentów nie jest rejestrowanych3.
Według innego badania opartego na danych z lat 2009–2013, co 1 milion pasażerów dochodziło do 24–130 stanów nagłych4.
W oparciu o globalną liczbę pasażerów wynoszącą 4 miliardy rocznie5 szacuje się, że każdego dnia w samolotach dochodzi do 260–1420 medycznych stanów nagłych.
W ponad 80% przypadków na pokładzie znajdował się lekarz lub inny pracownik personelu medycznego.
Kilka badań wymienia następujące rodzaje stanów nagłych jako występujące najczęściej2:
Awaryjne lądowanie samolotu z powodu medycznego stanu nagłego jest konieczne w 4% przypadków1.
patofizjologia
Wysokość i ciśnienie powietrza
Samoloty rejsowe latają na wysokości 9000–12 000 metrów. Ciśnienie powietrza w kabinie odpowiada temu, które panuje na wysokości 1500–2400 metrów.
Ciśnienie to prowadzi do rozszerzenia zamkniętych, zawierających gaz przestrzeni w ciele, takich jak zatoki, ucho środkowe i jelita, ale także sztucznych kieszeni z powietrzem albo gazem, np. po laparoskopii, interwencjach wewnątrzczaszkowych lub wewnątrzocznych lub przy odmie oplucnowej.
Na wysokości 2400 metrów objętość gazów w zamkniętej przestrzeni zwiększa się o ok. 30%.
Zmiany wysokości powodują dyskomfort u pacjentów, zwłaszcza tych z zapaleniem górnych dróg oddechowych lub zakażeniami, takimi jak zapalenie zatok lub zapalenie ucha środkowego.
Tlen
W kabinie panuje niższe ciśnienie parcjalne tlenu, co prowadzi do lekkiego niedotlenienia u zdrowych osób (zmniejsza wysycenie tlenem z 97% do 93%), ale może powodować objawy u pasażerów z zaburzeniami płucnymi.
Częste ze względu na unieruchomienie i niskie ciśnienie powietrza
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
Długotrwałe siedzenie i niedotlenienie prowadzą do zmniejszenia przepływu krwi żylnej, ogólnoustrojowego stanu zapalnego i aktywacji płytek krwi, co może sprzyjać żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej6.
Nie ma zgody co do tego, jak znaczące jest to ryzyko7.
Ewentualna zakrzepica żył głębokich lub zatorowość płucna zwykle rozwija się w okresie od kilku godzin do kilku dni po locie, ale może również wystąpić podczas lotu w przypadku długich lotów lub kilku kolejnych lotów w ramach podróży.
Suche powietrze w samolocie, wraz z hiperwentylacją, może przyczynić się do odwodnienia u pasażerów.
Warunki pracy
Wyposażenie medyczne w samolocie
Wymagania dotyczące wyposażenia medycznego do nagłych wypadków („Emergency Medical Kit”) na pokładzie samolotu mogą się różnić w zależności od kraju i linii lotniczej.
Z reguły dostępny jest sprzęt do podstawowych czynności medycznych, tamowania krwotoków i dożylnego podawania substancji.
W Europie zakres wyposażenia medycznego na pokładzie określają Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA) i Zrzeszenie Władz Lotniczych (JAA).
Ratowniczy zestaw medyczny JAR jako minimalny standard dla samolotu z ponad 30 pasażerami i czasem lotu ponad 60 minut zawiera:
materiały: strzykawki i igły, rurki dotchawicze w dwóch rozmiarach, opaskę uciskową, rękawiczki jednorazowe, cewnik moczowy
urządzenia: ciśnieniomierz
W USA zakres wyposażenia awaryjnego na pokładzie określa Federalna Administracja Lotnictwa (FAA). Europejskie linie lotnicze latające do USA muszą spełniać także wymogi JAA.
Zestaw ratowniczy FAA zawiera oprócz tego, co zawiera zestaw JAA:
Leki: kwas acetylosalicylowy w tabletkach, atropinę, lidokainę, ampułki difenhydraminy, 500 ml roztworu soli fizjologicznej
materiały: zestaw infuzyjny, worek resuscytacyjny ze zbiornikiem i 3 maseczkami (dla dzieci oraz dużą i małą dla dorosłych), zbiornik z tlenem do pomocy w oddychaniu
urządzenia: stetoskop, defibrylator AED
W wielu liniach lotniczych wyposażenie medyczne wykracza poza te minimalne wymagania.
Od czasu pandemii SARS i H1N1 przewożone są zestawy do ochrony przed zakażeniami.
W „zestawie lekarza” często znajdują się różne oddzielnie zapakowane moduły:
diagnostyka: oprócz minimalnego wyposażenia zgodnie z wytycznymi JAA i FAA: pulsoksymetr, glukometr, termometr kliniczny
infuzja: materiał do utworzenia dostępu dla infuzji
cewnik do pęcherza moczowego: wszystkie niezbędne materiały, w tym worki na mocz
odsysanie: ręczna pompa odsysająca i cewnik do odsysania
intubacja: wszystkie niezbędne materiały, w tym laryngoskop
wentylacja mechaniczna: wszystkie niezbędne materiały, w tym maski oddechowe i rurki Guedela
zestaw ampułek, oprócz minimalnego wyposażenia zgodnie z wytycznymi JAA i FAA: biperiden, amiodaron, woda, kwas acetylosalicylowy amp., winian metoprololu, teofilina, reproterol amp., diazepam, midazolam, urapidil, haloperidol, heparyna sodowa, esketamina, metoklopramid
Na pokładzie znajdują się również butle z tlenem.
Naziemne poradnictwo medyczne
Ponieważ nie wszystkie loty mają personel medyczny na pokładzie, większość linii lotniczych posiada umowy ze służbami medycznymi na ziemi, z którymi mogą się skonsultować w nagłych przypadkach8.
W razie wystąpienia medycznego stanu nagłego pilot jest powiadamiany i nawiązuje kontakt przez radio lub satelitę.
Członek personelu pokładowego przekazuje informacje między osobami na pokładzie a centrum medycznym na ziemi.
Personel pokładowy — coroczne szkolenie z pierwszej pomocy
szkolenie w zakresie komunikacji między uczestnikami zdarzenia (kokpit, osoby poszkodowane, wolontariusze, poradnictwo medyczne na ziemi)
Wolontariusze medyczni
W zależności od wytycznych linii lotniczej, personel pokładowy może ew. poprosić o pomoc pasażerów na pokładzie, którzy posiadają doświadczenie medyczne.
Wymagania dotyczące kompetencji medycznych
Co do zasady, pasażerowie posiadający kompetencje medyczne nie muszą dokumentować wykształcenia medycznego.
Osoby udzielające pomocy powinny krytycznie oceniać własną zdolność do udzielenia pomocy medycznej i nie powinny znajdować się pod wpływem alkoholu lub leków/innych substancji9.
Zadania
W większości przypadków głównym zadaniem wolontariuszy z wiedzą medyczną jest zbieranie informacji, badanie i ocena chorego lub rannego pasażera, wspieranie komunikacji ze służbami medycznymi na ziemi oraz ew. podawanie leków lub wykonywanie czynności.
Wsparcie ze strony zespołu medycznego na ziemi
Personel pokładowy często zwraca się o pomoc do naziemnego zespołu medycznego, zanim zwróci się do pasażerów na pokładzie.
Kwestie prawne i etyczne
Odpowiedzialność
Lekarze, którzy dobrowolnie udzielają pomocy, nawiązują relację lekarz-pacjent, z którą wiążą się obowiązki i ryzyko odpowiedzialności9.
Odpowiedzialność jest generalnie regulowana przez prawo kraju, w którym samolot jest zarejestrowany, ale zastosowanie może mieć również prawo kraju, w którym doszło do incydentu lub z którego pochodzą uczestnicy zdarzenia8.
W USA pasażerów udzielających pomocy medycznej przed roszczeniami z tytułu odpowiedzialności chroni ustawa o pomocy medycznej w lotnictwie („klauzula dobrego Samarytanina”). Wyłączone są z tego przypadki rażącego niedbalstwa lub świadomego nieprawidłowego leczenia.
Poza Stanami Zjednoczonymi odpowiedzialność jest regulowana przez międzynarodowe prawo publiczne lub prywatne lub przez prawo poszczególnych krajów.
Personel pokładowy często przekazuje lekarzom udzielającym pomocy formularz zwolnienia z odpowiedzialności. Lekarze leczący są ubezpieczeni za swoją pracę na pokładzie, z wyjątkiem umyślnego działania i rażącego niedbalstwa.
Dotyczy to również sytuacji, gdy prawo wykonywania zawodu przez danego lekarza nie jest uznawane w kraju rejestracji statku powietrznego.
W przypadku osoby przeszkolonej medycznie, która udziela pomocy na pokładzie samolotu w medycznych stanach nagłych, ryzyko prawne jest bardzo niskie3.
Etyczny lub prawny obowiązek udzielenia pomocy
Niezależnie od sytuacji prawnej, większość lekarzy postrzega udzielenie pomocy jako swój etyczny obowiązek. W wielu krajach europejskich obowiązuje etyczne zobowiązanie do udzielania pomocy8.
Lekarze mają ustawowy obowiązek udzielania pomocy w nagłych wypadkach np. w Niemczech, Francji, Australii, wielu krajach azjatyckich i w Azji Południowo-Zachodniej.
Zgodnie z prawem brytyjskim, kanadyjskim i amerykańskim lekarze nie są zobowiązani do udzielania pomocy w medycznych stanach nagłych na pokładzie samolotu8.
Lekarze/personel medyczny będący pod wpływem alkoholu
Osoby pomagające muszą ocenić, czy są w stanie udzielić pomocy. Spożywanie alkoholu lub zażywanie leków psychotropowych/innych substancji może oznaczać, że dana osoba nie jest zdolna do udzielania pomocy.
dokumentowanie
Personel medyczny udzielający pomocy podczas lotu proszony jest o podanie imienia i nazwiska. Linia lotnicza potrzebuje tych informacji do swojego raportu i aby w razie potrzeby móc skontaktować się z daną osobą jako świadkiem.
Z tego samego powodu personel medyczny powinien również nagrać/udokumentować incydent na piśmie do własnych celów: objawy, wyniki badań klinicznych, przeprowadzone leczenie.
Obowiązek zachowania poufności dotyczy również takich incydentów, dlatego nie należy ich omawiać ze stronami trzecimi (np. mediami) bez zgody pacjenta.
Międzylądowanie
Rozważając kwestię, czy lądować przedwcześnie, należy wziąć pod uwagę szereg czynników.
Czy przed lądowaniem należy spuścić paliwo, jakie powstaną koszty, czy samolot może wylądować na najbliższym lotnisku i czy lotnisko to dysponuje niezbędnymi środkami medycznymi10
Odpowiedzialność ponosi pilot.
Pilot koordynuje wszystkie decyzje operacyjne wraz z kontrolą ruchu lotniczego i jest odpowiedzialny za międzylądowanie2.
Wszystkie inne zaangażowane strony, takie jak personel pokładowy, wolontariusze lub naziemny personel medyczny, mogą wyrażać zalecenia, ale ostateczną decyzję podejmuje pilot.
Powody medyczne
najczęstsze powody międzylądowań to zatrzymanie akcji serca, nagłe przypadki położnicze, objawy kardiologiczne i podejrzenie udaru3
W przypadku większości nagłych stanów medycznych, opieka jest możliwa na pokładzie samolotu.
Czas do międzylądowania
Jeśli do incydentu dojdzie po osiągnięciu wysokości przelotowej, lądowanie może zająć ponad 30 minut, niezależnie od tego, jak daleko znajduje się najbliższe lotnisko.
Ocena kliniczna
Jeśli personel pokładowy poprosi o pomoc, personel medyczny powinien się przestawić jako taki i udzielić informacji na temat swojego wykształcenia i bieżącej praktyki.
Przed udzieleniem pomocy (załoga jako świadek) należy uzyskać zgodę danej osoby.
Zadania lekarzy i innych osób udzielających pierwszej pomocy
wyjaśnienie rodzaju i czasu trwania objawów, w razie potrzeby udzielenie pierwszej pomocy
Ze względu na małą ilość miejsca czynności takie jak np. wentylacja mechaniczna i resuscytacja mogą być wykonywane wyłącznie w bloku kuchennym lub bloku toalety samolotu.
Poinformowanie personelu pokładowego o zdarzeniu medycznym, jego ciężkości, potencjalnej potrzebie leczenia i możliwych konsekwencjach, które mogą nastąpić wskutek niewykonania zalecenia międzylądowania.
Personel pokładowy wyszukuje sprzęt medyczny do nagłych wypadków.
wywiad lekarski
Często jest to komplikowane przez problemy z komunikacją językową.
Badanie fizykalne
Ograniczone przez małą ilość miejsca, warunki oświetleniowe, wibracje i hałas w tle
Osłuchiwanie z rozpoznaniem szmerów oddechowych, serca lub jelit jest bardzo trudne ze względu na hałas w otoczeniu.
Po uzyskaniu informacji o pacjencie, personel pokładowy kontaktuje się z zespołem wsparcia medycznego na ziemi i przekazuje informacje oraz ewentualne zalecenia dotyczące postępowania terapeutycznego lub konieczności jak najszybszego lądowania.
Utrzymujące się niedociśnienie może wskazywać na potrzebę dożylnego podania płynów.
Międzylądowanie
W przypadku utrzymujących się problemów i nieprawidłowych wyników badań, osoby udzielające pomocy medycznej powinny rozważyć zalecenie szybkiego lądowania13.
Może objawiać się jako omdlenie lub stan bliski omdleniu (stanowi 37% wszystkich stanów nagłych), objawy oddechowe (12%) lub zatrzymanie akcji serca (0,3%)3.
Typowymi objawami są zaburzenia w co najmniej jednym z następujących obszarów czynnościowych: mowa (trudności z doborem słów, mowa zamazana), uśmiechanie się (asymetria połówek twarzy) lub podnoszenie ramion (zmniejszona siła w jednym ramieniu) (test FAST).
Badanie fizykalne
deficyty neurologiczne
sprawdzić poziom glukozy we krwiHipoglikemia może być błędnie interpretowana jako udar. Jeśli wyposażenie medyczne samolotu nie obejmuje glukometru, należy zapytać współpasażerów, czy ktoś ma przy sobie glukometr.
leczenie
tlen: Należy unikać hipoksemii, ponieważ może ona zaostrzyć uszkodzenie komórek nerwowych15.
Międzylądowanie
W przypadku podejrzenia ostrego udaru należy zalecić jak najszybsze lądowanie.
Szybka normalizacja stanu psychicznego (w ciągu kilku sekund) z większym prawdopodobieństwem wskazuje na nieuogólniony napad padaczkowy lub omdlenie naczynioruchowe niż na napad typu grand mal.
Kilka mioklonii nie jest swoistym objawem padaczki, lecz występuje u wielu osób podczas omdlenia.
Po napadzie drgawek pacjenci mogą mieć ograniczoną zdolność kontaktu werbalnego przez 15–30 minut.
Międzylądowanie
Pojedynczy napad drgawek, po którym dana osoba wraca do normy, nie jest zwykle powodem do przedwczesnego lądowania.
W przypadku wielokrotnych lub przedłużających się napadów drgawek, w których pacjent nie odzyskuje przytomności po napadzie, należy rozważyć jak najszybsze lądowanie.
Najczęstsze są urazy spowodowane spadającym bagażem lub poparzeniem gorącymi napojami.
objawy
Należy ocenić zakres urazów.
W razie potrzeby należy ocenić stan świadomości.
Środki
Większość urazów na pokładzie samolotów pasażerskich jest mniej poważna i może być leczona za pomocą sprzętu ratunkowego znajdującego się na pokładzie.
Jeśli podejrzewa się złamanie lub zwichnięcie, pacjenta należy ułożyć w pozycji odciążającej i unieruchomić uszkodzony obszar (orteza).
Międzylądowanie
Jeśli występują oznaki poważnego urazu lub postępującego pogorszenia stanu pacjenta, konieczne może być ew. rozważenie międzylądowania.
Dotyczy to szacunkowo ok. 12% wszystkich medycznych stanów nagłych3.
Możliwe przyczyny
Zmniejszone natlenienie może zwiększyć ryzyko pogorszenia stanu pasażerów z przewlekłą chorobą płuc, taką jak POChP17.
W rzadkich przypadkach może dojść do odmy prężnej.
Działania medyczne
podawanie tlenu
Środki adrenergiczne do podania wziewnego należą zwykle do wyposażenia samolotu na wypadek nagłych sytuacji medycznych.
W przypadku podejrzenia odmy prężnej konieczna może być torakotomia z założeniem kaniuli.
Profilaktyka
Pacjentom, u których wysycenie tlenem z powietrza jest niższe niż 92%, należy zalecić zabranie na pokład butli z tlenem. Należy to wcześniej uzgodnić z linią lotniczą18.
Bardzo pobudzeni pasażerowie stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa11. Mogą zakłócać przebieg lotu i zachowywać się agresywnie w stosunku do innych pasażerów.
Podróż samolotem zasadniczo nie jest zalecana w przypadku ciąży pojedynczej po 36. tygodniu ciąży, a w przypadku ciąży bliźniaczej po 28. tygodniu.
Międzylądowanie
W przypadku krwawienia z pochwy lub bólu w jamie brzusznej przed 20. tygodniem nie są zwykle konieczne żadne specjalne środki. Po przybyciu na lotnisko docelowe należy przygotować jedynie personel naziemny.
W przypadku powikłań ciąży po 20. tygodniu lub rozpoczęcia porodu należy niezwłocznie skonsultować się z zespołem medycznym na ziemi i w razie potrzeby zalecić międzylądowanie.
Stanowi 0,3% wszystkich nagłych stanów medycznych w samolotach, ale odpowiada za 86% wszystkich zgonów3.
Informacje na temat lokalizacji wyposażenia medycznego do stanów nagłych oraz krótkie informacje na temat przeprowadzania resuscytacji krążeniowo-oddechowej (CPR) powinny znajdować się na karcie bezpieczeństwa w kieszeni z tyłu każdego fotela.
Idealnym miejscem do resuscytacji jest obszar wejściowy przy toaletach; również przejście pomiędzy fotelami jest możliwym miejscem do tych czynności.
Resuscytacja powinna być kontynuowana podczas międzylądowania.
Działania medyczne
W idealnej sytuacji resuscytacja powinna być wykonywana przez dwie osoby. Jeśli to możliwe, kolejne osoby udzielające pomocy powinny się zmieniać co 2 minuty.
Członkowie załogi, którzy ukończyli szkolenie w zakresie Advanced Life Support lub nieprofesjonaliści z odpowiednim przeszkoleniem mogą zostać wezwani do wykonywania uciśnięć klatki piersiowej.
resuscytacja krążeniowo-oddechowa zgodnie ze standardową procedurą — 30:2
jak najwcześniejsze użycie defibrylatora
W razie potrzeby dalsze działania
Jeśli jest to możliwe, należy założyć cewnik dożylny i podawać 1 mg adrenaliny co 5 minut.
Zgodnie z wytycznymi, na pokładzie samolotu powinien być również dostępny materiał do zakładania dostępu doszpikowego.
Po udanej resuscytacji
Po udanej resuscytacji należy natychmiast dokonać międzylądowania.
Jeśli natychmiastowe międzylądowanie nie jest możliwe, ochotniczy personel lekarski/medyczny powinien zapewnić pomoc medyczną i monitorować pacjenta tak dokładnie, jak to możliwe.
Po 20–30 minutach nieskutecznej resuscytacji i braku odwracalnych przyczyn zatrzymania krążenia, można rozważyć przerwanie resuscytacji.
Profilaktyka
Najskuteczniejszym środkiem przeciwko nagłym stanom medycznym w samolotach jest ich unikanie.
Personel na bramkach wyjściowych jest przeszkolony i upoważniony do rozmowy z pasażerami z wyraźnym uszczerbkiem na zdrowiu oraz, w razie potrzeby, do zażądania oceny ich zdolności do lotu przez lekarza. Lekarz wyznaczony przez linię lotniczą może odmówić transportu.
Przeciwwskazania do lotu obejmują m.in.:
choroby zakaźne
zdekompensowane choroby serca i zaburzenia płucne
niestabilne zaburzenia napadowe
ostre lub niedostatecznie ustawione pod kątem dawek leków psychozy
Martin-Gill C, Doyle TJ, Yealy DM. In-flight medical emergencies: a review. JAMA. 2018;320(24):2580-2590 . doi:10.1001/jama.2018.19842 DOI
Goodwin T. In-flight medical emergencies: an overview. BMJ 2000;321:1338-1341 British Medical Journal
Peterson DC, Martin-Gill C, Guyette FX, et al. Outcomes of medical emergencies on commercial airline flights. N Engl J Med. 2013;368(22):2075-2083. PubMed
Kim JH, Choi-Kwon S, Park YH. Comparison of inflight first aid performed by cabin crew members and medical volunteers. J Travel Med. 2017;24(2). PMID: 28395095. PubMed
International Air Transport Association. Annual Review 2018. Accessed June 23, 2018. www.iata.org
Schreijer AJ, Hoylaerts MF, Meijers JC, et al. Explanations for coagulation activation after air travel. J Thromb Haemost. 2010;8(5):971-978. PubMed
Chee YL, Watson HG. Air travel and thrombosis. Br J Haematol. 2005;130(5):671-680. PubMed
Gendreau MA, DeJohn C. Responding to medical events during commercial airline flights. N Engl J Med 2002;346:1067-1073. New England Journal of Medicine
Nable JV, Tupe CL, Gehle BD, Brady WJ. In-flight medical emergencies during commercial travel. N Engl J Med. 2015;373(10):939-945. PubMed
International Air Transport Association. Medical manual. 11th ed. June 2018. www.iata.org
Silverman D, Gendreau M. Medical issues associated with commercial flights. Lancet 2009;373:2067-2077. PubMed
Humphreys S, Deyermond R, Bali I, Stevenson M, Fee JP. The effect of high altitude commercial air travel on oxygen saturation. Anaesthesia 2005;60:458-460. PubMed
Oh JH, Hanusa BH, Kapoor WN. Do symptoms predict cardiac arrhythmias and mortality in patients with syncope? Arch Intern Med 1999;159:375-380. PubMed
O’Connor RE, Brady W, Brooks SC, et al. Part 10: acute coronary syndromes: 2010 American Heart Association guidelines for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care. Circulation 2010;122:Suppl 3:S787-S817. PMID: 20956226. PubMed
Jauch EC, Saver JL, Adams HP Jr, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke 2013;44:870-947. Stroke
Baker SP, Brady JE, Shanahan DF, Li G. Aviation-related injury morbidity and mortality: data from U.S. health information systems. Aviat Space Environ Med 2009;80:1001-1005. PubMed
Coker RK, Shiner RJ, Partridge MR. Is air travel safe for those with lung disease? Eur Respir J 2007;30:1057-1063. PubMed
British Thoracic Society Standards of Care Committee. Managing passengers with respiratory disease planning air travel: British Thoracic Society recommendations. Thorax 2002;57:289-304. PubMed
Matsumoto K, Goebert D. In-flight psychiatric emergencies. Aviat Space Environ Med 2001;72:919-923. PubMed
DeHart RL. Health issues of air travel. Annu Rev Public Health 2003;24:133-151. PubMed
Han Z, To GN, Fu SC, Chao CY, Weng W, Huang Q. Effect of human movement on airborne disease transmission in an airplane cabin: study using numerical modeling and quantitative risk analysis. BMC Infect Dis 2014;14:434-434. PubMed
Autorzy
Marlies Karsch-Völk, dr n. med., lekarka rodzinna, Monachium
Lot Nagłe stany medyczne Pomoc na pokładzie Ciśnienie powietrza Sprzęt ratunkowy na pokładzie Nagłe stany na pokładzie Nagłe stany w samolocie Pacjenci w samolocie Chory pasażer
Zasadniczo na pokładzie samolotu mogą wystąpić wszelkiego rodzaju medyczne stany nagłe, także przypadki wymagające szybkiej opieki szpitalnej. Lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy ochrony zdrowia na pokładzie mogą zostać poproszeni o pomoc.