Powierzchowne otarcie nabłonka rogówki w wyniku oddziaływania siły lub nieprawidłowego stosowania soczewek kontaktowych
ból, zwiększona wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, łzawienie
Możliwe wyniki to przekrwienie/rysunek naczyniowy, blefarospazm
Opcje terapii miejscowej (np. krople do oczu z hialuronianem sodu 2–3 x na dobę), w razie potrzeby maść do oczu z antybiotykiem (np. krople do oczu z chloramfenikolem 2–3 razy na dobę)
Częsty przypadek w gabinecie lekarza rodzinnego; zazwyczaj przyczyna urazu jest znana.
Objawy to ból, wzmożona wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego w oku, łzawienie
W badaniu można stwierdzić łagodne przekrwienie, obecność ciała obcego, ewentualnie czerwony odblask na rozszerzonej źrenicy.
Jeżeli z wywiadu lekarskiego wynika, że pacjent wykonywał prace, w trakcie których powstają fragmenty (odpryski) twardego materiału: oko należy zbadać pod kątem oznak perforacji.
Ból, blefarospazm, wzmożona wrażliwość na światło i zaburzenia widzenia
Znieczulenie miejscowe służy wyłącznie do celów diagnostycznych, nie do łagodzenia bólu!
Środki terapeutyczne obejmują maści do oczu z antybiotykiem (np. krople do oczu z chloramfenikolem 2–3 x dziennie), unieruchomienie powieki za pomocą opatrunku uciskowego na 12–24 godziny i doustne leki przeciwbólowe.
Ciężkie urazy oczu
Tępy uraz/stłuczenie
Tępy uraz, np. spowodowany przez piłkę do gry w piłkę nożną, piłkę tenisową, cios pięścią, kij narciarski itp.
Uraz powierzchowny: w większości nieszkodliwe i ustępujące samoistnie
krwotoki skórne i z powiek
rozdarcie spojówki, nadżerka rogówki
Uraz gałki ocznej: powoduje zaburzenia widzenia, często w połączeniu z częściowo rozszerzoną, niereaktywną źrenicą i zmniejszonym czerwonym odblaskiem. Im mniejszy i cięższy obiekt oraz im szybciej porusza się w momencie uderzenia w oko, tym większe ryzyko poważnego urazu oka.
Może spowodować pęknięcie zrębu tęczówki, a w rezultacie wylew krwi do komory przedniej oka (krwistek).
Może powodować krwotoki do ciała szklistego i siatkówki, co z kolei może prowadzić do odklejenia siatkówki.
Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe wymaga szybkiego wyjaśnienia przez okulistę i w razie potrzeby leczenia. Następnie należy usunąć soczewki kontaktowe (o ile znajdują się w oku).
Uszkodzenie sąsiednich warstw tkanki/oczodołu: może powodować podwójne widzenie lub zapadanie się gałki ocznej (zapadnięcie oczu).
Złamanie dna oczodołu (rozprężające) często powoduje podwójne widzenie w pionie.
złamanie kości sitowej
Uszkodzenie nerwu wzrokowego prowadzi często do poważnych zaburzeń widzenia lub do ślepoty.
Gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego w momencie urazu może również spowodować pęknięcie gałki ocznej, zwykle w okolicy rąbka lub przyczepów mięśni.
W przypadku uszkodzenia przewodu łzowego konieczna jest szybka interwencja chirurgiczna w celu wprowadzenia silikonowej rurki.
Uraz gałki ocznej, często spowodowany obiektem poruszającym się z dużą prędkością (jeśli wywiad lekarski wskazuje na wykonywanie prac, w trakcie których powstają drobne fragmenty (odpryski) twardego materiału) lub ostrym przedmiotem
krwistek, źrenica poza środkiem oka, spłaszczenie komory przedniej oka, zmniejszony czerwony odblask lub jego brak, niedociśnienie
W przypadku pęknięcia gałki ocznej
Można podać leki przeciwbólowe i leki przeciw nudnościom, aby nie dopuścić do dalszego zwiększenia nacisku na gałkę oczną (np. w wyniku wymiotów) i wypchnięcia oka na zewnątrz.
Nie usuwać ciał obcych wystających z oka w miejscu wypadku5.
Wszystkie substancje chemiczne reagujące z tkanką organiczną mogą prowadzić do zmętnienia rogówki, a w konsekwencji do ślepoty.
Największe szkody wyrządzają zasady o wartości pH powyżej 11.
Kwasy o wartości pH poniżej 2,5 mogą trwale uszkodzić oko.
Inne substancje chemiczne są również niebezpieczne dla oczu (np. środki utleniające i redukujące, żywice poliestrowe).
Wymaga natychmiastowego i długotrwałego płukania. W razie potrzeby można użyć pasków testowych pH, aby sprawdzić, czy uraz został spowodowany przez kwas czy zasadę.
Pierwszą pomoc w postaci przemywania płynem skutecznie neutralizującym kwasy i zasady można stosować zarówno na skórę, jak i na oczy.
Diagnostyka
Wywiad lekarski
Mechanizm powstania urazu?
obrażenia spowodowane obiektami poruszającymi się z dużą prędkością
Drzazgi, odłamki szkła itp. odłupane młotkiem lub dłutem stwarzają wysokie ryzyko obrażeń penetrujących.
Uwaga: jeśli z wywiadu lekarskiego wynika, że mogło dojść do urazu penetrującego, należy rozważyć wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej twarzoczaszki!
ciężki tępy uraz
Należy ocenić ryzyko złamania dna oczodołu (rozprężającego, typu blow-out) i w razie potrzeby rozpocząć dalszą diagnostykę (RTG lub TK twarzoczaszki).
Aspekty prawne?
Ponieważ uraz może skutkować roszczeniami odszkodowawczymi, należy jak najdokładniej zbadać okoliczności urazu.
Wypadki przy pracy należy stosownie udokumentować.
Badanie przedmiotowe
Informacje ogólne
Czy oprócz urazu oka występują oznaki urazów twarzoczaszki, kręgosłupa szyjnego lub klatki piersiowej?
Pełne badanie wzroku
Badanie ostrości wzroku
Jeśli ostrość wzroku jest zachowana, uraz penetrujący jest raczej mało prawdopodobny.
W przypadku podejrzenia wewnątrzgałkowego ciała obcego należy zawsze zlecić dodatkowe badanie rentgenowskie.
Uraz w postaci pęknięcia spojówki?
Rodzi podejrzenie urazu penetrującego.
Badanie źrenicy w przygaszonym świetle
Czerwone odbicie
krew/ciała obce w aparacie optycznym?
Pole widzenia
Podwójne widzenie podczas poruszania oczami?
Odchylenie osi w orientacyjnym badaniu ruchomości gałek ocznych?
Badanie uzupełniające przeprowadzone przez okulistę/specjalistę
Badanie rogówki, w razie potrzeby z użyciem fluoresceiny
ciężkie urazy powiek i dróg łzowych obejmujące przewody łzowe
ciężkie urazy powstałe wskutek ugryzienia
urazy oczodołu spowodowane ciałem obcym
przy urazach wielorakich: zgodnie z ustaleniami i decyzjami zespołu medycznego prowadzącego leczenie
Leczenie farmakologiczne
W zależności od przyczyny urazu oka można rozważyć leczenie farmakologiczne.
Należy zadbać o odpowiednią analgezję, doustną albo dożylną (np. ibuprofen 600 mg doustnie, novaminsulfon 1–2,5 g w powolnym wlewie dożylnym, ew. opioidy, np. morfina w dawce 2–10 mg dożylnie)
Oparzenia chemiczne
Zawsze należy w pierwszej kolejności przepłukać oko .
Płukać przez 15 minut wodą wodociągową; jeśli woda nie jest dostępna, można również płukać colą, mlekiem i podobnymi płynami.
W ciężkich oparzeniach stosować krople do oczu zawierające kortyzon (octan prednizolonu 1%, wkraplać od 1 do 4 razy na dobę 1 kroplę do worka spojówkowego).
przy uszkodzeniach nabłonka miejscowe leczenie antybiotykami (np. krople do oczu z chloramfenikolem 2–3 razy na dobę)
Obficie stosować nawilżające krople do oczu (np. krople do oczu z hialuronianem sodu 2–3 razy na dobę).
maści do oczu (np. dexpanthenol 2–3 razy na dobę) do gojenia się ran
Jeżeli jest dostępny, wkroplić miejscowy środek znieczulający (np. 1–2 krople do oczu z oksybuprokainą 0,4%, w razie potrzeby powtórzyć).
Aby zapobiec zakażeniom po urazie oka, w indywidualnych przypadkach można stosować maści lub krople do oczu zawierające antybiotyki (np. krople do oczu z chloramfenikolem 2–3 razy na dobę).
Postępowanie w przypadku jaskry pourazowej
acetazolamid dożylnie 2 x 500 mg lub doustnie 4 x 250 mg/d + 250 ml 20% mannitolu dożylnie i/lub krople do oczu z tymololem 0,5%, dorzolamidem 2%, tafluprostem 0,015%
Leki te zmniejszają wytwarzanie cieczy wodnistej lub otwierają odpływ szlakiem naczyniówkowo-twardówkowym i dlatego są skuteczne jako zamiennik w przypadku uszkodzenia kąta przesączania.
Leczenie chirurgiczne
O wskazaniu do leczenia chirurgicznego decyduje okulista, .
Przebieg
W zależności od wyników i strategii leczenia
Drobne urazy mogą się zagoić bez żadnych następstw.
Poważne urazy mogą prowadzić do ślepoty lub utraty oka.
Zaleca się kontrolne badania okulistyczne w celu wykrycia wszelkich późniejszych zmian ostrości wzroku,.
Ilustracje
Ilustracje różnych urazów oka można znaleźć w tutaj (Atlas of Opthalmology).
Khaw PT, Shah P, Elkington AR. Injury to the eye. BMJ 2004; 328: 36-8. PubMed
Peate WF. Work-related eye injuries and illness. Am Fam Physician 2007; 75: 1017-22. PubMed
Kim T, Nunes AP, Mello MJ, Greenberg PB. Incidence of sports-related eye injuries in the United States: 2001-2009. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 2010. link.springer.com
Harris PM. Bureau of Labor Statistics. Nonfatal occupational injuries involving the eyes, 2002. Accessed November 3, 2006. www.bls.gov
Pokhrel PK, Loftus SA. Ocular emergencies. Am Fam Physician 2007; 76: 829-36. PubMed
Joseph DP, Pieramici DJ, Beauchamp NJ Jr. Computed tomography in the diagnosis and prognosis of open-globe injuries. Ophthalmology 2000; 107: 1899-906. PubMed
Autor*innen
Moritz Paar, Dr. med., Facharzt für Allgemeinmedizin, Münster
Uraz oka lub części ciała sąsiadujących z okiem1 Do urazów oczu często dochodzi w pracy2 lub podczas uprawiania sportu3. Bardzo zróżnicowane mechanizmy urazu (np. urazy tępe/penetrujące, oparzenia, oparzenia chemiczne)