informacje ogólne
Definicja
- Osteopetroza charakteryzuje się zmniejszoną resorpcją kości w wyniku genetycznie uwarunkowanej hipofunkcji osteoklastów, co prowadzi do zaburzonej mikroarchitektury kości i zwiększonej gęstości kości.
- Zaburzone procesy kościotworzenia prowadzą do zwiększonej kruchości kości pomimo nagromadzenia tkanki kostnej.
- Choroba została po raz pierwszy opisana w 1904 roku przez niemieckiego radiologa Albersa-Schönberga1.
Epidemiologia
- Jest to rzadka choroba.
- Zapadalność szacuje się na 1:20 000 w odniesieniu do postaci dorosłej (ADO) i 1:250 000 w odniesieniu do cięższej postaci dziecięcej (ARO)2
.
Etiologia i patogeneza
- Zależnie od różnych defektów genetycznych choroba obejmuje odmienne obrazy kliniczne, które obejmują szereg zmian molekularnych i charakteryzują się szerokim spektrum objawów kliniczno-fenotypowych u osób dotkniętych chorobą3.
- Istnieją trzy główne postaci. Dzielą się one na kategorie w zależności od wieku i objawów przedmiotowych. Istnieją też dalsze podziały oparte na genetyce molekularnej, których specyfika może być istotna dla indywidualnych pacjentów. Leczenie poszczególnych wariantów odbywa się w specjalistycznych klinikach.
Początek w wieku młodzieńczym lub dorosłym, postać autosomalna dominująca (ADO, Autosomal Dominant Osteopetrosis)
- Choroba rozpoczyna się między 10. a 40. rokiem życia i nazywana jest również łagodną osteopetrozą lub chorobą Albersa-Schönberga.
- Wadliwe geny to LRP5 (typ I) lub CLCN7 (typ II).
- Brak zaburzeń podłużnego wzrostu kości
- Zaburzona przebudowa kości prowadzi do masywnych złogów wapnia i wzrostu gęstości kości.
Początek w okresie niemowlęcym, autosomalna recesywna osteopetroza (ARO, Autosomal Recessive Osteopetrosis)
- Ta postać nazywana jest niemowlęcą osteopetrozą złośliwą.
- Wadliwe geny to TCIRG1 lub CLCN7, z których każdy odpowiada za niskie zewnątrzkomórkowe pH wymagane do aktywności osteoklastów.
- Choroba objawia się w pierwszych miesiącach życia i nieleczona prowadzi w wielu przypadkach do zgonu w ciągu pierwszych lat życia.
Postać pośrednia
- Recesywna wada dziedziczna genów CLCN7, CA2 lub CTSK
- Manifestacja w pierwszym lub drugim roku życia
- Zwapnienia mózgu, upośledzenie umysłowe, niski wzrost, z kwasicą kanalików nerkowych spowodowaną współistniejącymi zaburzeniami enzymatycznymi lub bez niej
Czynniki predysponujące
- Uwarunkowania genetyczne
ICD-10
- Q78 Inne osteochondrodysplazje
- Q78.2 Marmurowatość kości
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Typowy obraz kliniczny i potwierdzenie radiologiczne
Diagnostyka różnicowa
- Hiperwitaminoza D
- Niedoczynność przytarczyc
- Mielofibroza
- Choroba Pageta kości
- Zatrucie ołowiem
- Rozproszone przerzuty w kościach raka piersi lub prostaty
- Rzekoma niedoczynność przytarczyc
- Zatrucie fluorem
- Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
- Białaczka
- Osteopetroza wywołana lekami
Wywiad lekarski
Początek choroby w wieku dorosłym
- Około 50% tych pacjentów jest bezobjawowych. Rozpoznanie jest często przypadkowe.
- Zmiany radiologiczne występują od dzieciństwa i są rozpoznawane w związku ze złamaniami lub zapaleniem kości i szpiku, które mogą wystąpić zwykle w okresie dojrzewania.
- Dzięki odpowiedniemu wywiadowi rodzinnemu rozpoznanie można również ustalić wcześniej.
- Zmiany kostne mogą prowadzić do neuropatii w wyniku uwięźnięcia nerwów i powodować na przykład drętwienie lub porażenie nerwu twarzowego.
- Może wystąpić ból kości.
- Kości są kruche i łatwo się łamią. U około 40% pacjentów z tą chorobą występują nawracające złamania.
- Rzadko zaburzenia czynności szpiku kostnego w postaci łagodnej niedokrwistości i/lub małopłytkowości
- W rzadkich przypadkach może dojść do porażenia nerwów twarzowych z powodu ucisku przez tkankę kostną.
Początek w okresie niemowlęcym lub pomiędzy tym okresem a dorosłością
- Uogólniona osteoskleroza
- Hepatosplenomegalia spowodowana pozaszpikową hematopoezą przy niewydolności szpiku kostnego z niedokrwistością i małopłytkowością
- Hipokalcemia z hipokalcemicznymi napadami drgawek często występującymi już w okresie noworodkowym
- Zmiany hiperostotyczne sklepienia czaszki z makrocefalią, czasami wodogłowiem
- Zwężenie nozdrzy tylnych i wczesne wystąpienie zaburzeń widzenia z powodu ucisku nerwów wzrokowych
- Zmiany kostne mogą prowadzić do neuropatii w wyniku uwięźnięcia nerwów i powodować na przykład drętwienie lub porażenie nerwu twarzowego.
- Następuje zahamowanie wzrostu.
- Typowe objawy to wystające czoło, duża głowa, oczopląs i kolano koślawe.
- Jeśli zaangażowany jest również enzym anhydrazy węglanowej, postać pośrednia może prowadzić do kwasicy kanalików nerkowych, zwapnień mózgu i łagodnego upośledzenia umysłowego.
Diagnostyka w praktyce lekarza rodzinnego lub pediatry
- Początek choroby w wieku dorosłym
- Badania laboratoryjne mogą wykazać hipowitaminozę D i wzrost fosfatazy alkalicznej; niedokrwistość i małopłytkowość występują rzadko i tylko w łagodnej postaci.
- Początek w okresie niemowlęcym lub pomiędzy tym okresem a dorosłością
- Wyniki badań laboratoryjnych w osteopetrozie dziecięcej mogą wykazywać hipokalcemię i podwyższony poziom parathormonu (wtórna nadczynność przytarczyc, wysoki poziom fosfataz kwaśnych i CK)3.
Dodatkowe konsultacje u specjalistów
- Badanie rentgenowskie w dwóch projekcjach jest procedurą diagnostyczną z wyboru; TK i RM można wykonać jako uzupełnienie.
- Czaszka jest zwykle pogrubiona i zbita, szczególnie u podstawy. W zatokach przynosowych i jamie sutkowej jest zbyt mało powietrza.
- Badanie rentgenowskie kręgosłupa ujawnia guzy kostne (wyrośle kostne w jamie szpikowej), rozwarstwienia i stwardnienia płytki końcowej (wyglądem przypominające kanapkę) wywodzące się z wnętrza kości.
- Inne części kości również mogą być sklerotyczne. W miednicy i na końcach kości długich więzadła są na przemian sklerotyczne i cienkie.
- Mogą występować oznaki wcześniejszych złamań lub zapalenia kości i szpiku.
- Molekularne badania genetyczne
Wskazania do skierowania
- Podejrzenie choroby (specjalistyczny ośrodek)
Leczenie
- Łagodna osteopetroza (początek w wieku dorosłym)
- Leczenie jest konieczne tylko w przypadku wystąpienia objawów.
- Problemy związane z układem kostnym leczy się lekami przeciwbólowymi, a w razie potrzeby przeprowadza się leczenie chirurgiczne.
- suplementacja witaminy D
- Osteopetroza dziecięca
- Leczenie jest konieczne ze względu na poważny przebieg choroby, przy czym należy rozważyć powikłania i ryzyko.
- Leczeniem z wyboru jest wczesny przeszczep zdrowych krwiotwórczych komórek macierzystych (HSCT, Haematopoietic Stem Cell Transplantation). Szanse powodzenia wynoszą od 40 do 85%, w zależności od dawcy.
Zalecenia dla pacjentów
- Należy unikać aktywności o zwiększonym ryzyku złamań kości.
Inne opcje leczenia
- Dobre wyniki leczenia złamań z zastosowaniem wewnętrznej i zewnętrznej stabilizacji
- Złamania goją się normalnie, nawet jeśli niedoczynność osteoklastów prowadzi do osteopetrozy kości.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Zwiększona kruchość kości sprzyja złamaniom i zapaleniu kości i szpiku.
Powikłania
- Złamania
- Zapalenie kości i szpiku
Rokowanie
- Jeśli osteopetroza występuje dopiero w wieku dorosłym, rokowanie jest dobre. Rokowanie w postaci dziecięcej i pośredniej jest gorsze.
- Dorośli z osteopetrozą są bezobjawowi w 50% przypadków, a ich długość życia nie odbiega od normy.
- W przypadku nieleczonej osteopetrozy dziecięcej większość pacjentów umiera w ciągu dziesięciu lat w wyniku ciężkiej niedokrwistości, krwawienia lub zakażenia. Rokowanie po przeszczepie szpiku kostnego zależy od indywidualnych powikłań. Możliwe jest wyleczenie. Istniejące wcześniej zaburzenia widzenia, powikłania neurologiczne i niski wzrost są nieodwracalne.
Dalsze postępowanie
Plan
- Dalsze postępowanie powinno być prowadzone przez specjalistę.
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Quellen
Literatur
- Albers-Schonberg H. Roentgenbilder einer seltenen Knochenerkrankung. Munch Med Wochenschr 1904; 51: 365. PubMed
- A. B. Ozer. Osteopetrosis. OrphanAnesthesia 2017. doi:10.19224./ai2017.s611
- Blank R. Osteopetrosis. Medscape, last updated Dec 17, 2014. emedicine.medscape.com
- Whyte MP, Wenkert D, Clements KL, McAlister WH, Mumm S. Bisphosphonate-induced osteopetrosis. N Engl J Med 2003; 349: 457-63. New England Journal of Medicine
- Tolar J. Osteopetrosis. N Engl J Med 2004; 351: 2839-49. New England Journal of Medicine
Autoren
- Dr. med. Dirk Wetzel, Allgemeinarzt, Zierenberg