Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Choroba Huntingtona (pląsawica Huntingtona)

Streszczenie

  • Definicja: Dziedziczona autosomalnie dominująco, neurodegeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego spowodowana zwiększoną liczbą powtórzeń CAG w genie huntingtyny z przebiegiem postępującym aż do zgonu.
  • Częstość występowania: Chorobowość w Europie to 10–15 przypadków na 100 000 mieszkańców.
  • Objawy: Typowe dla tej choroby są objawy postępujące z mimowolnymi, nieukierunkowanymi ruchami (pląsawica), objawy psychiatryczne i zaburzenia poznawcze.
  • Objawy kliniczne: Hiperkinezja i dyskineza, zwłaszcza ruchy pląsawicze, szczególnie w obrębie kończyn, języka i głowy. Ruchy sakkadowe oczu, dysdiadochokineza, zaburzenia chodu i zaburzenia poznawcze, np. zaburzenia pamięci.
  • Diagnostyka: Pełne badanie przedmiotowe, zatwierdzona skala oceny (np. The Unified Huntington’s Disease Rating Scale — UHDRS), badania obrazowe mózgu (przede wszystkim RM), rozpoznanie przez wykluczenie, potwierdzenie rozpoznania w molekularnym badaniu genetycznym (powtórzenia CAG w genie huntingtyny).
  • Leczenie: Obecnie nie istnieje żadne leczenie przyczynowe ani neuroprotekcyjne. Farmakologiczne leczenie objawowe zaburzeń ruchowych i objawów neuropsychiatrycznych. Konsultacje genetyczne, dostosowanie w codziennym życiu i towarzyszące działania terapeutyczne, np. fizjoterapia.

informacje ogólne

Definicja

  • Choroba Huntingtona, znana również jako pląsawica Huntingtona, jest dziedziczoną autosomalnie dominująco chorobą neurodegeneracyjną OUN o postępującym przebiegu.
    • Nazwa choroby pochodzi od lekarza George'a Huntingtona, który pierwszy opisał ją w 1872 roku1.
  • Przyczyną choroby jest powtórzenie trójnukleotydowe z częstym powtórzeniem CAG w genie huntingtyny na chromosomie 42-3.
    • Mutacja genu jest dziedziczona autosomalnie dominująco i wykazuje pełną penetrację od około 40 powtórzeń CAG.
    • Wcześniejszy początek objawów zależy od liczby powtórzeń CAG3.
  • Objawy kliniczne obejmują postępujące zaburzenia motoryczne, psychiczne i poznawcze.
    • Pozapiramidowe zaburzenia ruchowe objawiają się pląsawicą z mimowolnymi, nieregularnymi ruchami, które stopniowo rozprzestrzeniają się na wszystkie kończyny.
    • Zaburzenia poznawcze w dużej mierze odpowiadają objawom otępienia podkorowego ze spowolnieniem psychoruchowym4.
    • Dolegliwości psychiczne objawiają się zmianami osobowości, apatią, drażliwością i depresją3.
    • Objawy poznawcze i psychiatryczne mogą wystąpić wcześniej niż objawy ruchowe.
  • Diagnostyka obejmuje wywiad lekarski, badanie neurologiczne i psychiatryczne, badania obrazowe mózgu i molekularne badania genetyczne.
  • Nie istnieje leczenie przyczynowe lub neuroprotekcyjne.
    • Terapia wspomagająca ma charakter indywidualny i ukierunkowany na objawy.
  • Choroba Huntingtona ma niekorzystne rokowanie i prowadzi do zgonu średnio po 18 latach od wystąpienia objawów ruchowych.

Liczby

  • W krajach zachodnich chorobowość wynosi 10–15 na 100 0002.
    • W Azji i Afryce chorobowość jest znacznie niższa3.
  • Średni wiek wystąpienia choroby wynosi około 45 lat3.
    • Większa liczba powtórzeń CAG w genie huntingtyny prowadzi do wcześniejszego wystąpienia objawów.
  • Od 5 do 8% klinicznie rozpoznanych przypadków to mutacje sporadyczne (de novo), bez choroby w wywiadzie rodzinnym3

Etiologia i patogeneza

  • Dziedziczona autosomalnie dominująco choroba neurodegeneracyjna z powtórzeniami CAG w genie huntingtyny (HTT) na chromosomie 42,5
    • Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u potomstwa osób dotkniętych chorobą, niezależnie od płci, wynosi 50%.
    • prawdopodobieństwo wystąpienia choroby w przypadku odziedziczonej mutacji genu 100% (całkowita penetracja)
  • Jest to choroba spowodowana powtórzeniami trinukleotydowymi2.
    • powtórzenia trinukleotydu CAG w DNA zajętego genu huntingtyny
      • normalna populacja: 6–35 powtórzeń CAG
      • nosiciel mutacji z niepełną penetracją: 36–39 powtórzeń CAG
      • nosiciel mutacji z pełną penetracją: ≥40 powtórzeń CAG
    • Nasilenie choroby i wcześniejszy wiek wystąpienia objawów korelują z powtórzeniami CAG.
  • Niestabilność może w przypadku dziedziczenia prowadzić do wydłużenia powtórzeń CAG2-3.
    • Pośrednie allele z powtórzeniami CAG na poziomie od 27 do 35 zwiększają ryzyko choroby u potomstwa.
    • Wzrost liczby powtórzeń CAG wiąże się z cięższym przebiegiem i wcześniejszym wystąpieniem choroby u potomstwa (tzw. antycypacja).
      • Dziedziczenie ojcowskie powoduje dłuższe sekwencje CAG.
  • Mutacja w genie huntingtyny prowadzi do powstania nieprawidłowych białek z łańcuchami poliglutaminowymi, zmienioną fragmentacją i złogami.
    • Na poziomie komórkowym ze względu na właściwości toksyczne powoduje to dysfunkcję neuronalną i śmierć komórek2-3.
    • Dotyczy to głównie neuronów, ponieważ ekspresja jest w nich wyższa niż w komórkach glejowych3.
      • Funkcja niezmienionego białka nie jest znana.
  • Wczesną zmianą jest rozpad neuronów w prążkowiu (jądrze ogoniastym i skorupie) z atrofią tych obszarów mózgu.
    • W przebiegu choroby dochodzi do postępującego zaniku mózgu, który obejmuje również korę mózgową.
  • Śmierć neuronów prążkowia prowadzi do rozregulowania czynności zwojów podstawy mózgu i zmniejszonego hamowania wzgórza3.
    • Brak hamowania wzgórza objawia się pląsawiczymi, mimowolnymi, nadmiernymi ruchami.

ICD-10

  • G10 Pląsawica [choroba Huntingtona]

diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Rozpoznanie opiera się na wywiadzie lekarskim (rodzinnym), badaniu przedmiotowym i wykluczeniu wyników diagnostyki różnicowej2.
    • Objawy kliniczne ocenia się za pomocą skali klinicznej (Unified HD Rating Scale — UHDRS).
  • W celu potwierdzenia rozpoznania zaleca się przeprowadzenie molekularnych badań genetycznych.
    • Należy przy tym uwzględnić wytyczne dotyczące  

Różnicowanie

Wywiad lekarski

  • początek dolegliwości
    • choroba przewlekle postępująca o stopniowym początku
    • Objawia się najczęściej w średnim wieku (szczyt częstości występowania 45 lat).
  • Objawy:
    • objawy ruchowe2-3
      • Charakterystyczna dla wczesnej fazy choroby jest hiperkineza (szczególnie pląsawica).
      • Pląsawica oznacza mimowolne, szybkie i nieregularne ruchy mięśni kończyn, twarzy lub tułowia.
      • w zaawansowanym stadium często faza hipokinetyczna z bradykinezją, dystonią, zaburzeniami równowagi i chodu
      • możliwe również zaburzenia mowy i połykania (dyzartria, dysfagia)
    • zaburzenia poznawcze2-3,6
      • Mogą wyprzedzać objawy ruchowe o kilka lat.
      • zaburzenia uwagi i koncentracji
      • postępujące spowolnienie psychoruchowe i upośledzenie funkcji wykonawczych
    • objawy neuropsychiatryczne2:
      • Na przykład niepokój, drażliwość, depresja, lęk, rzadko psychoza
      • w późniejszym przebiegu choroby często obniżony afekt i apatia (do 28%)
  • wywiad rodzinny
  • choroby współistniejące
  • przyjmowanych leków
  • Wpływ na jakość życia
    • w fazie wczesnej dostosowania w miejscu pracy, zagrożenie bezrobociem
    • później coraz większe uzależnienie i wymóg opieki

Badanie fizykalne

  • Ogólne badanie przedmiotowe zwykle nie wykazuje nieprawidłowości.
  • Pełne badanie neurologiczne3
    • obecność pląsawiczych zaburzeń ruchowych
    • dysdiadochokineza
    • opóźnione, sakkadowe ruchy gałek ocznych
    • deficyty chodu, np. na wczesnym etapie w teście palec-pięta
  • Badanie neuropsychologiczne3
    • cechy opóźnienia psychomotorycznego
    • ograniczenie funkcji wykonawczych (apraksja)
    • zaburzenia pamięci
    • spadek płynności mówienia
    • ocena na podstawie standardowych testów neurokognitywnych (np. MOCA)
  • Ocena na podstawie testów klinicznych2-3
    • głównie międzynarodowa skala „Unified HD Rating Scale” (UHDRS)2-3,7
    • Wynik co najmniej 4 bez innego wyjaśnienia prawie potwierdza rozpoznanie.
    • wersja anglojęzyczna na stronie Huntington Study Group
  • Stała progresja objawów ruchowych stwierdzana podczas regularnych badań kontrolnych służy jako kolejny wskaźnik diagnostyczny2-3.

Diagnostyka u specjalisty

  • Badania obrazowe mózgu
    • preferowany RM, w razie przeciwwskazań TK
    • Typowym objawem jest symetryczny zanik prążkowia (składającego się z jądra ogoniastego i skorupy).
    • mniej wyraźny zanik innych obszarów podkorowych i kory mózgowej
    • wykluczenie przyczyn objawowych i wyników diagnostyki różnicowej (np. choroby Wilsona)
  • Badania genetyczne
    • badanie genu huntingtyny (chromosom 4p)
    • oznaczenie liczby powtórzeń CAG3
      • od 6 do 35 powtórzeń: wynik prawidłowy
      • od 36 do 39 powtórzeń: mutacja z niepełną penetracją
      • powyżej 40 powtórzeń: mutacja z pełną penetracją
    • Przed badaniem konieczne jest szczegółowe poinformowanie pacjenta i konsultacje genetyczne.
    • W większości przypadków wynik badania genetycznego jest jednoznaczny.

Wskazania dla skierowania do specjalisty

  • w przypadku podejrzenia choroby

Leczenia

Ogólne informacje o leczeniu

  • Obecnie nie istnieje żadne leczenie przyczynowe lub wpływające na przebieg choroby.
  • Próby leczenia neuroprotekcyjnego są obecnie w fazie badań klinicznych.
  • Leczenie jest objawowe i obejmuje środki wspomagające.
  • Szczegółowe konsultacje dotyczące rodzaju, przebiegu i znaczenia dla planowania rodziny są ważną częścią leczenia.

Leczenie farmakologiczne

Ruchy mimowolne

  • Rozważenie łagodzenia objawów z punktu widzenia jakości życia
    • systematyczne monitorowanie przebiegu z ponowną oceną i, w razie potrzeby, dostosowanie terapii (w tym zmniejszenie dawki)
  • Niebezpieczeństwo wystąpienia pozapiramidowych reakcji niepożądanych (np. bradykinezy) w przypadku wszystkich substancji
    • najniższa możliwa dawka
    • brak badań porównawczych preparatów
  • Substancje obniżające poziom dopaminy8
    • Na przykład np. tetrabenazyna
    • obecnie najwięcej dostępnych badań w zakresie leczenia pląsawic
    • natomiast klinicznie istotne reakcje niepożądane, takie jak depresja lub zmęczenie
  • Klasyczne antagonisty receptorów dopaminowych2-3
    • Na przykład tiapryd
    • długie doświadczenie kliniczne i korzystniejszy profil reakcji niepożądanych
  • Atypowe leki przeciwpsychotyczne
    • Na przykład olanzapina
  • Zalecenie rozpoczęcia leczenia tiaprydem, a po wyczerpaniu możliwości leczenia zmiana lub skojarzenie z tetrabenazyną

Objawy neuropsychiatryczne

  • Objawowe leczenie farmakologiczne towarzyszących objawów neuropsychiatrycznych
  • Depresja
    • inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
    • Na przykład wenlafaksyna, mirtazapina, sulpiryd
  • Psychozy
    • lekami przeciwpsychotycznymi
  • Objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych
    • leki przeciwdepresyjne hamujące wychwyt 5-HT, leki przeciwpsychotyczne
  • Zaburzenia snu
    • leki pochodzenia roślinnego, mirtazapina, wodzian chloralu, agonisty receptora benzodiazepinowego
  • Zaburzenia lękowe
    • inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
  • Drażliwość
    • leki stabilizujące nastrój, leki przeciwpsychotyczne
  • Epizody psychotyczne są możliwe, ale zwykle mają korzystne rokowanie.
    • Leczenie obejmuje podawanie neuroleptyków zgodnie z wytycznymi.

Inne formy leczenia

  • Poradnictwo genetyczne i dotyczące planowania rodziny
    • dziedziczenie autosomalne dominujące (50% ryzyko dla dzieci nosicieli mutacji)
    • Niektóre ośrodki oferują przedimplantacyjną diagnostykę genetyczną (PGD).
    • Decyzja w sprawie dopuszczalności PGD jest podejmowana przez właściwą komisję etyczną w indywidualnych przypadkach.
  • Fizjoterapia oraz ergoterapia
    • jak najdłuższe zachowanie umiejętności motorycznych i codziennych aktywności
  • Terapia logopedyczna
    • wspomaganie przyjmowania pokarmów w przypadku postępujących zaburzeń połykania
    • konsultacje na wczesnym etapie i decyzje dotyczące pożądanych działań
    • w razie potrzeby przezskórna gastrostomia endoskopowa (PEG).
  • Dostosowania w domu i zaopatrzenie w środki pomocnicze
    • W przebiegu choroby często występuje potrzeba opieki ambulatoryjnej, umieszczenia w mieszkaniu chronionym albo w domu opieki.
  • ewentualna głęboka stymulacja mózgu
    • eksperymentalne leczenie w ramach badań klinicznych
    • Niewielkie badanie wykazało poprawę pląsawicy po stymulacji u niektórych pacjentów, dlatego trwają dalsze badania.

Przebieg, powikłania i rokowanie

przebieg

  • Choroba Huntingtona postępuje przewlekle i prowadzi do narastających zaburzeń ruchowych i deficytów neuropsychiatrycznych i ostatecznie do zgonu.

powikłania

Rokowanie

  • Oczekiwana długość życia od wystąpienia pierwszych objawów wynosi około 20 lat.

informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Quellen

Literatur

  1. Huntington G. On chorea. Med Surg Report. 1872. 26:320.
  2. McColgan P, Tabrizi SJ. Huntington's disease: a clinical review. Eur J Neurol. 2018 Jan;25(1):24-34. DOI: 10.1111/ene.13413 Epub 2017 Sep 22. Review. PubMed PMID: 28817209 www.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Bates GP, Dorsey R, Gusella JF, Hayden MR, Kay C, Leavitt BR, Nance M, Ross CA, Scahill RI, Wetzel R, Wild EJ, Tabrizi SJ. Huntington disease. Nat Rev Dis Primers. 2015 Apr 23;1:15005. doi: 10.1038/nrdp.2015.5 Review. PubMed PMID: 27188817 www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Roos RA. Huntington's disease: a clinical review. Orphanet J Rare Dis. 2010 Dec 20;5:40. doi: 10.1186/1750-1172-5-40 Review. PubMed PMID: 21171977 www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. SuttonBrown M, Suchowersky O. Clinical and research advances in Huntington's disease. Can J Neurol Sci 2003; 30 (suppl 1): 45-52.
  6. Loy CT, McCusker EA. Is a motor criterion essential for the diagnosis of clinical Huntington disease?. PLoS Curr. 2013 April 11. doi:10.1371/currents.hd.f4c66bd51e8db11f55e1701af937a419 DOI
  7. Unified Huntington's Disease Rating Scale: reliability and consistency. Huntington Study Group. Mov Disord. 1996 Mar;11(2):136-42. PubMed PMID: 8684382 www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Huntington Study Group. Tetrabenazine as antichorea therapy in Huntington disease: a randomized controlled trial. Neurology 2006; 66: 366-72. PubMed
  9. Dayalu P, Albin RL. Huntington disease: pathogenesis and treatment. Neurol Clin. 2015 Feb;33(1):101-14. doi: 10.1016/j.ncl.2014.09.003 Review. PubMed PMID: 25432725. www.ncbi.nlm.nih.gov

Autoren

  • Jonas Klaus, Arzt, Freiburg im Breisgau
G10
Choroba zwyrodnieniowa OUN Ruchy mimowolne Zmiany osobowości Otępienie czołowo-skroniowe Ruchy pląsawicze Pląsawicze zaburzenia ruchowe Choroba Huntingtona Pląsawica Huntingtona Gen Huntingtona Zanik kory mózgowej CAG Powtórzenie CAG Antycypacja Dyskinezy Hiperkinezja Prążkowie Zanik prążkowia Hiperkinezja Antycypacja Pląsawica Pląsawicze zaburzenia ruchowe Tiapryd Tetrabenazyna
Choroba Huntingtona (pląsawica Huntingtona)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Dziedziczona autosomalnie dominująco, neurodegeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego spowodowana zwiększoną liczbą powtórzeń CAG w genie huntingtyny z przebiegiem postępującym aż do zgonu.
Medibas Polska (staging)
Pląsawica Huntingtona
/link/97cadc96be2b4e61b408f789234ccef1.aspx
/link/97cadc96be2b4e61b408f789234ccef1.aspx
plasawica-huntingtona
SiteDisease
Pląsawica Huntingtona
K.Reinhardt@gesinform.de
Kj.Reinhardt@gesinformmroz@konsylium24.depl
pl
pl
pl