Zaburzenia mowy i języka u dzieci Content Informacje ogólne
Definicja
Wyróżnia się zaburzenia językowe, zaburzenia mowy, zaburzenia głosu i zaburzenia płynności mowy.1
Zaburzenia językowe
zaburzenia ekspresji lub rozumienia mowy (np. semantyki, składni, morfologii, fonologii)
Zaburzenia mowy
zaburzenie zdolności artykulacji z powodu upośledzenia motoryki mowy
Zaburzenia głosu
zaburzenia produkcji głosu spowodowane zmianami w układach narządów wytwarzających dźwięk
Zaburzenia płynności mowy
Częstość występowania
Zaburzenia mowy, języka, głosu i płynności są jednymi z najczęstszych zaburzeń rozwojowych.1
Częstość występowania zaburzeń rozwoju mowy podczas badań na początku nauki w szkole wynosi około 10-30% na rocznik.
Rozważania diagnostyczne
U dzieci dominują nieorganiczne zaburzenia komunikacji.
Niemniej jednak ważne jest, aby wykluczyć rzadkie przyczyny organiczne w ramach procesu diagnostycznego.
Podczas rozwoju mowy tymczasowe występowanie różnych zjawisk (np. szeplenienie jako postać dyslalii) jest fizjologiczne.
Rozwój mowy1
Początek mowy
rozumienie mowy od ok. 9 miesiąca życia
pierwsze słowa od ok. 12–15 miesiąca życia
Fizjologiczny rozwój mowy (81–86%)
≥50 słów w wieku 18–24 miesięcy
zdania dwuwyrazowe w wieku 18–24 miesięcy
zdania wielowyrazowe w wieku 24–30 miesięcy
dodatkowo poprawna struktura zdania w wieku 30–36 miesięcy
dodatkowo zdania podrzędne od 3 roku życia
Odbiegający od normy rozwój mowy: „późny rozkwit” (late bloomer) lub zaburzenia mowy (14–19%)
„późny rozkwit” lub późny rozwój z ostatecznie normalnym rozwojem mowy (4–9%)
zaburzenia rozwoju mowy w wieku 3 lat (7–12%)
Rozwój języka różni się znacznie u poszczególnych dzieci w ciągu pierwszych 3–4 lat.
Regresja zaburzeń rozwoju języka u 85–95% dzieci do czasu rozpoczęcia nauki w szkole
Czynniki predysponujące1
ICD-10
F80 Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
F80.0 Specyficzne zaburzenia artykulacji
F80.1 Zaburzenia ekspresji mowy
F80.2 Zaburzenie rozumienia mowy
F80.3 Nabyta afazja z padaczką [zespół Landaua-Kleffnera]
F80.8 Inne zaburzenia rozwoju mowy i języka
F80.9 Zaburzenie rozwoju mowy i języka, nieokreślone
F98 Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
F98.5 Jąkanie
F98.6 Mowa bezładna
R47 Zaburzenia mowy niesklasyfikowane gdzie indziej
R47.0 Dysfazja i afazja
R47.1 Dysartria i anartria
R47.8 Inne i nieokreślone zaburzenia mowy
Diagnostyka różnicowa
Zaburzenia językowe
Zaburzenia rozwoju mowy1
Definicja i etiologia
zespół rozwojowy ze zmiennymi zespołami objawów
klasyfikacja według postaci
ekspresyjne zaburzenie językowe: zaburzenie używania języka
receptywne zaburzenie językowe: zaburzenie rozumienia języka
klasyfikacja według przyczyny
specyficzne zaburzenia rozwoju językowego: nie można ustalić innych przyczyn i prawdopodobnie wieloczynnikowa przyczyna genetyczna (występowanie w rodzinie)
zaburzenia rozwoju językowego z chorobami współistniejącymi
Częstość występowania
najczęstsze zaburzenie językowe u dzieci
chorobowość około 30% na rocznik
Objawy:
deficyty w jednym lub kilku obszarach języka
na przykład fonetyka, składnia, słownictwo, rozumienie języka
Często towarzyszą im dalsze opóźnienia rozwojowe
na przykład deficyty słuchowe, wzrokowe lub w zakresie motoryki (małej)
Diagnostyka
diagnoza zazwyczaj stawiana dopiero w wieku 3 lat
regresja wcześniejszych zaburzeń mowy u 35–50% („late bloomer“)
wykluczenie innych przyczyn
Terapia
terapia mowy i języka (szczególnie w przypadku specyficznych zaburzeń rozwoju mowy)
leczenie chorób współistniejących
Rokowanie
poprawa u 85-95% dzieci przed rozpoczęciem nauki w szkole
Dysgramatyzm
Definicja i etiologia
zaburzenie porządku gramatycznego w produkcji językowej
częste częściowe zaburzenia rozwoju językowego
Objawy:
deficyty w tworzeniu i strukturze zdań (składnia)
deficyty w stosowaniu reguł gramatycznych (morfologia)
Afazja (dziecięca)
Zobacz artykuł Zaburzenia mowy i języka .
Definicja i etiologia
nabyte zaburzenia mowy po zakończeniu rozwoju językowego w międzyczasie
Przyczyną jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
Objawy:
utrata nabytych umiejętności językowych
Wszystkie modalności językowe są zaburzone w różnym stopniu.
mówienie, rozumienie, czytanie i pisanie
Zaburzenia mowy
Zaburzenia fonetyczne (dyslalia)1
Definicja i etiologia
rozwojowe zaburzenie formowania dźwięków lub wymowa
dawniej nazywane „zacinaniem się“
dyslalia do końca rozwoju mowy częściowo fizjologiczna
klasyfikacja według zakresu i zrozumiałości mowy
dyslalia izolowana
dyslalia częściowa (kilka dźwięków)
dyslalia mnoga
dyslalia uniwersalna
Objawy:
zaburzenia artykulacji
sygmatyzm (seplenienie): zaburzenia w tworzeniu zgłosek syczących
szeplenienie: zaburzenia artykulacji głoski „sz”
Pozostałe poziomy językowe pozostają w dużej mierze bez zmian.
Zaburzenia fonologiczne1
Definicja i etiologia
upośledzenie systemu głoskowego
często postacie mieszane z zaburzeniami fonetycznymi
Objawy:
mowa z zaburzeniami rozróżniania głosek oraz struktury sylab i wyrazów
Rokowania
najwyższe ryzyko trwałych zaburzeń mowy i zdolności pisania
Dysfunkcja ustno-twarzowa
Definicja i etiologia
dysfunkcja mięśni w okolicy ust, twarzy i szyi
Objawy:
zaburzenia połykania i mowy o różnym stopniu nasilenia
W wyniku dysfunkcji języka mogą wystąpić anomalie stomatologiczne.
Nosowanie (rynofonia)
Definicja i etiologia
zaburzenie fonacji
nosowanie zamknięte (rhinophonia clausa)
nosowanie otwarte (rhinophonia aperta)
nosowanie mieszane (rhinophonia mixta)
jednoczesne występowanie obu postaci
Objawy:
Dyzartria (dziecięca)2
Zobacz artykuł Zaburzenia mowy i języka .
Definicja i etiologia
nabyte, neurogenne zaburzenie kontroli ruchów odpowiedzialnych za mowę
przyczyny
Objawy:
niska głośność i ostrość artykulacji
powolna i monotonna mowa
ściśnięty i szorstki głos
zmniejszona zrozumiałość wypowiedzi językowych do poziomu niezrozumiałości
Zaburzenia głosu
Dysfonia hiperfunkcjonalna
Definicja i etiologia
zaburzenie funkcjonalne wokalizacji
Przyczyną jest zaburzenie koordynacji procesów aparatu wokalizacji.
Częstość występowania
najczęstsze zaburzenie głosu
Objawy:
ochrypły, matowy, szorstki, chuchający głos
często zwiększona głośność głosu
nasilenie objawów po stresie
Powikłania
wtórne zmiany fałdów głosowych (np. guzki fałdów głosowych)
Diagnostyka za pomocą badania laryngoskopowego
Zaburzenia płynności mowy
Jąkanie (balbuties)1
Zobacz artykuł Zaburzenia płynności mowy: Jąkanie i giełkot .
Definicja i etiologia
zaburzenie płynności o podłożu głównie genetycznym
Częstość występowania
Dotyczy około 1–1,4% kohorty.
Objawy:
powtarzanie głosek, sylab („A-a-a-le“)
przerywanie słów i blokowanie („Nie --- mogę tego zrobić“)
częsty stres emocjonalny i zachowania unikowe
Giełkot (mowa bezładna)
Zobacz artykuł Zaburzenia płynności mowy: Jąkanie i giełkot .
Definicja i etiologia
zaburzenie płynności mowy ze zbyt szybką i/lub nieregularną mową
Objawy:
szybka, nieregularna mowa i skracanie lub pomijanie sylab („mamrotanie“)
mniejsza świadomość zaburzenia i mniejszy stres psychospołeczny niż w przypadku jąkania
Inne przyczyny
Mutyzm
Definicja i etiologia
zaburzenie komunikacji powodujące, że dziecko zachowuje się jakby było nieme
mutyzm wybiórczy: występuje tylko u określonych osób lub w określonych sytuacjach
przyczyny
Częstość występowania
Terapia
Psychoedukacja i poprawa zachowań komunikacyjnych (np. poprzez zaangażowanie rodziców)
Zespoły genetyczne
Wywiad lekarski
Rodzaj i nasilenie zaburzeń mowy i języka
zaburzenia językowe
zaburzenia mowy
Zaburzenia głosu
Zaburzenia płynności mowy
Początek i przebieg zaburzeń mowy i języka
przede wszystkim opóźniony rozwój językowy lub utrata już nabytych umiejętności
Wyzwalacz zaburzeń mowy i języka
na przykład sytuacyjny mutyzm wybiórczy lub pogorszenie po dłuższym mówieniu
Obecność wad rozwojowych, np. rozszczepu wargi, szczęki i podniebienia
Nieprawidłowości w rozwoju motorycznym
Nieprawidłowości w rozwoju umysłowym
Upośledzenie rozwoju społecznego, emocjonalnego lub edukacyjnego
Współwystępowanie zaburzeń psychicznych (zaburzenia zachowania , lęk społeczny lub depresja )
Wywiad rodzinny dotyczący rozwoju językowego
rodzinne występowanie w przypadku specyficznych zaburzeń rozwoju językowego
Badanie fizykalne
Ogólne badanie lekarskie
Orientacyjne badanie neurologiczne
Orientacyjne badanie narządów mowy,
Orientacyjne badanie słuchu
Orientacyjne badanie mowy i języka,
obserwacja spontanicznego zachowania językowego
nazywanie prostych przedmiotów lub obrazków (np. ołówek, zegar)
powtarzanie słów i zdań
wykonywanie pisemnych poleceń (np. „Złóż ten arkusz“)
Badanie uzupełniające
w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
Diagnostyka u specjalisty
Diagnostyka zaburzeń mowy i języka,,
Testy kwestionariuszowe do wczesnego wykrywania
standaryzowane i zwalidowane kwestionariusze dla określonych grup wiekowych
SBE-2-KT: Ocena mowy dwuletnich dzieci przez rodziców, krótki test dla U7
SBE-3-KT: Ocena mowy trzyletnich dzieci przez rodziców, krótki test
kwestionariusze dla rodziców do wczesnego wykrywania (ELFRA 1 i 2)
odpowiedzi rodziców (ELAN)
Nieformalne wywiady
przeprowadzanie nieformalnych wywiadów z dzieckiem bez walidacji
wykorzystanie plansz z obrazkami do opisywania
ocena słownictwa, wymowy, tworzenia zdań i składni
Standaryzowane i zwalidowane testy potwierdzające diagnozę
test rozwoju językowego dla dzieci w wieku od trzech do pięciu lat (SET-K 3-5)
do diagnozowania zaburzeń językowych
psycholingwistyczna analiza zaburzeń mowy u dzieci (PLAKSS)
do diagnozowania zaburzeń mowy
aktywny test słownictwa – wersja poprawiona (AWST-R)
do diagnozowania zaburzeń słownictwa
Dalsza diagnostyka,
Badanie laryngologiczne
badanie pod kątem przyczynowych lub predysponujących zmian organicznych
na przykład guzki fałdów głosowych, przerost migdałków , zaburzenia wentylacji trąbki słuchowej
Badanie słuchu
Ubytek słuchu jest najczęstszą chorobą współistniejącą.
Badania przesiewowe słuchu noworodków nie są wystarczająco czułe.
powtarzanie badania w trakcie trwania choroby
Badanie neurologiczne lub psychologiczne dziecka
Dalsza diagnostyka laboratoryjna
np. diagnostyka metaboliczna chorób metabolicznych
Badania genetyczne
przy podejrzeniu zespołu genetycznego
np. zespół Retta , zespół DiGeorge'a, zespół Angelmana, zespół Cri du Chat
Postępowanie i zalecenia
Wskazania dla skierowania do specjalisty
Przy podejrzeniu zaburzeń mowy i języka – skierowanie do pediatry1
W przypadku podejrzenia zaburzeń motorycznych, psychicznych lub całościowych zaburzeń rozwoju bądź podstawowej choroby neuropsychiatrycznej – w razie potrzeby skierowanie do psychiatry dzieci i młodzieży lub neuropediatry
Ogólne informacje o leczeniu
Leczenie zależy od rodzaju i nasilenia zaburzeń mowy i języka.1
Wiele łagodnych deficytów ma charakter fizjologiczny podczas rozwoju językowego w dzieciństwie i nie wymaga terapii.1
np. niektóre postacie dyslalii do około 4 roku życia
od wieku szkolnego większa potrzeba terapii ze względu na ryzyko trwałego zaburzenia
W przypadku specyficznych zaburzeń rozwoju językowego priorytetem jest terapia mowy i języka.,
Leczenie chorób współistniejących
Jest to szczególnie ważne w przypadku zaburzeń rozwoju mowy w kontekście chorób współistniejących.
audiologiczne leczenie w przypadku zaburzeń słuchu
leczenie neuropediatryczne, np. w przypadku wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu
leczenie psychiatryczne dzieci i młodzieży z powodu współistniejących zaburzeń psychicznych
uzupełniająca terapia mowy i języka w dalszym przebiegu leczenia
Poradnictwo i szkolenia dla opiekunów
wzrost akceptacji („compliance“)
porady dotyczące swobodnego używania języka w życiu codziennym
zalecenie, aby nie tematyzować „niepoprawnych“ wypowiedzi, ale oferować powtórzenie w poprawnej formie
Nie należy nadmiernie uświadamiać dziecku błędów.
unikanie częstych zmian języka w przypadku wielojęzyczności w rodzinie
W niektórych przypadkach dostosowanie warunków środowiskowych i/lub specjalne wsparcie edukacyjne
Terapia mowy i języka1
Główne cele terapii powinny być dobierane indywidualnie.
np. poprawa mowy i umiejętności językowych do czasu rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole
Terapia logopedyczna zazwyczaj jako terapia indywidualna
dowody na skuteczność w zaburzeniach wymowy, zaburzeniach rozwoju języka ekspresyjnego (zaburzenia słownictwa) i jąkaniu 3
Początek i intensywność terapii zależą od stopnia nasilenia zaburzenia.
w przypadku łagodnych zaburzeń – regularne leczenie (zwykle raz w tygodniu) i sesje doradcze dla rodziców
w przypadku poważnych zaburzeń – wczesna i intensywna terapia logopedyczna oraz sesje doradcze dla rodziców
w przypadku dużych potrzeb w zakresie wsparcia i chorób współistniejących – tymczasowe umieszczenie w przedszkolach logopedycznych lub ośrodkach opieki dziennej, jeśli to konieczne
Istnieje wiele dostępnych metod leczenia w zależności od poziomu językowego, który ma być ćwiczony.
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Quellen
Literatur
Reilly S, McKean C, Morgan A, Wake M. Identifying and managing common childhood language and speech impairments. BMJ. 2015;350:h2318. Published 2015 May 14. doi:10.1136/bmj.h2318 doi.org Morgan AT, Vogel AP. Intervention for dysarthria associated with acquired brain injury in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2008;2008(3):CD006279. Published 2008 Jul 16. oi:10.1002/14651858.CD006279.pub2 doi.org Law J, Garrett Z, Nye C. Speech and language therapy interventions for children with primary speech and language delay or disorder. Cochrane Database Syst Rev. 2003;2003(3):CD004110. doi:10.1002/14651858.CD004110 doi.org
Autor
Jonas Klaus, lekarz rezydent, neurologia, Hamburg
Icd10 F80; F800; F801; F802; F803; F808; F809; F98; F985; F986; R47; R470; R471; R478
Keywords Zaburzenia czynnościowe narządów mowy Opóźniony rozwój mowy Niewystarczający rozwój mowy Zdolność mówienia Niepełne zdania Niski zasób słownictwa Trudności w wyszukiwaniu słów Zaburzenia płynności czytania Trudności w czytaniu i ortografii Dysfonia Zaburzenia słuchu Jąkanie Zespół Pierre'a Robina Rozszczep wargi, szczęki i podniebienia Ocena językowa Zaburzenia rozwoju mowy Opóźnienie rozwoju mowy ORM ZRM Fonetyka Fonologia Składnia Słownictwo Rozumienie mowy Dysgramatyzm Zaburzenia fonetyczne Dyslalia Zacinanie się Zaburzenia fonologiczne Dysfunkcja ustno-twarzowa Nosowanie Rynofonia Dysfonia Dysphonia Rhinophonia Jąkanie Balbuties Giełkot Zaburzenia głosu Mutyzm Zaburzenia wymowy Zaburzenia artykulacji Rodzinny typ zaburzeń mowy Zespół Landaua-Kleffnera Zaburzenia komunikacji Dysfonia hiperfunkcjonalna SLI ZRM Dysgramatyzm Dyslalia Szeplenienie Zacinanie się Sygmatyzm Seplenienie Neurogenne zaburzenia mowy
Title Zaburzenia mowy i języka u dzieci
CssClass document-symptom document-nav document-tools document-theme
Description Wyróżnia się zaburzenia językowe, zaburzenia mowy, zaburzenia głosu i zaburzenia płynności mowy.1 Zaburzenia językowe
zaburzenia ekspresji lub rozumienia mowy (np. semantyki, składni, morfologii, fonologii)
Topic Medibas Polska (staging)
PageName Zaburzenia mowy u dzieci
LinkURL /link/5d1c6d2598a749f99f6dc22e27e947e1.aspx
StaticLinkURL /link/5d1c6d2598a749f99f6dc22e27e947e1.aspx
URLSegment zaburzenia-mowy-u-dzieci
PageTypeName SiteProfessional
Name Zaburzenia mowy u dzieci
CreatedBy K.Reinhardt@gesinform.de
ChangedBy Ka .Reinhardt@gesinformkardymowicz@bonnierhealthcare .depl
LanguageID pl
LanguageBranch pl
MasterLanguageBranch pl