Definicja: Krwotok poporodowy (>>500 ml) jest potencjalnie zagrażającym życiu powikłaniem zarówno po porodzie siłami natury, jak i po cesarskim cięciu.
Częstość występowania: Krwotok poporodowy o objętości powyżej 500 ml występuje u ok. 10% wszystkich rodzących kobiet. Ciężki krwotok poporodowy, definiowany jako utrata >>1000 ml krwi, występuje w 1–2% przypadków.
Objawy: Krwotok poporodowy.
Wyniki: Krwotok, ew. rozwój wstrząsu.
Rozpoznanie: Dodatkowe badania w celu oceny morfologii krwi.
Leczenie: Leczenie farmakologiczne, ręczne uciskanie macicy, ew. intensywna terapia i operacja w trybie nagłym w celu zatrzymania krwotoku.
Informacje ogólne
Definicja
Krwotok poporodowy jest potencjalnie zagrażającym życiu powikłaniem zarówno po porodzie siłami natury, jak i po cesarskim cięciu.
Tradycyjnie krwotok poporodowy definiuje się jako utratę ponad 500 ml krwi podczas porodu siłami natury i ponad 1000 ml podczas cięcia cesarskiego1.
Niepowikłany poród może często prowadzić do utraty ponad 500 ml krwi bez ryzyka dla matki.
Ciężki krwotok poporodowy występuje, gdy poród siłami natury powoduje utratę ponad 1000 ml krwi.
Zasadne wydaje się, aby za krwotok poporodowy uznać każde krwawienie z przedmiotowymi lub podmiotowymi objawami niestabilności hemodynamicznej lub krwawienie, które bez interwencji może prowadzić do niestabilności hemodynamicznej.
Krwotoki poporodowe można podzielić na dwie główne kategorie:
Wczesny krwotok poporodowy: występuje w ciągu 24 godzin po porodzie.
Późny krwotok poporodowy: występuje w okresie od 24 godzin do 12 tygodni po porodzie.
częstość występowania
Z powodu krwotoku poporodowego co roku na całym świecie umiera około 140 000 kobiet2; krwotok poporodowy stanowi przyczynę 25% wszystkich zgonów matczynych.
Krwotok poporodowy powodujący utratę powyżej 500 ml krwi występuje u ok. 10% wszystkich rodzących kobiet; według niektórych źródeł wskaźnik ten sięga nawet 18%3.
Ciężki krwotok poporodowy, definiowany jako utrata >1000 ml krwi, występuje w 1–2% przypadków4.
Histerektomie z powodu krwotoku poporodowego są rzadkie.
Na przykład w Norwegii masywny krwotok prowadzi do pilnej histerektomii w około 0,2 na 1000 porodów
Etiologia i patogeneza
Atonia macicy
Jest to najczęstsza przyczyna (80–90%).
Obkurczanie macicy po porodzie jest upośledzone, co powoduje ciągłe krwawienie z miejsca, w którym było przytwierdzone łożysko.
Fizjologiczna kontrola krwawienia po porodzie odbywa się poprzez skurcz błony mięśniowej macicy, który pomaga zamknąć tętnice spiralne.
powstawanie krwiaków w okolicy krocza lub miednicy
Zaburzenia krzepnięcia lub zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)
zatrzymania łożyska
Część lub całość łożyska pozostaje przytwierdzona do macicy, co może prowadzić zarówno do natychmiastowego, jak i późniejszego krwotoku.
Jeżeli po urodzeniu dziecka nie dochodzi do samoczynnego odklejenia i wydalenia łożyska, powodem może być łożysko przyrośnięte (łożysko wczepione w błonę mięśniową macicy).
Wynicowanie macicy
Wnętrze trzonu macicy przemieszcza się poza jamę macicy; nie jest jasne, czy jest to spowodowane ciągnięciem pępowiny.
pęknięciu macicy
Może powodować niewielkie krwawienie z pochwy, ale także silny ból brzucha i niestabilną hemodynamikę z powodu krwawienia dootrzewnowego lub zaotrzewnowego.
zakażenie macicy: zapalenie błony śluzowej i mięśniówki macicy w połogu
Czynniki predysponujące
Czynniki ryzyka (iloraz szans [OR] poniżej)6, dalsze odniesienia
przedłużona faza parcia w czasie porodu (OR 7,6)
stan przedrzucawkowy (OR 5,0)
krwotoki poporodowe w wywiadzie (OR 3,5)
ciąża mnoga (OR 3,3)
zaburzenia krzepnięcia lub zaburzenia krwotoczne
nadwaga i/lub zaawansowany wiek matki
Krwotok poporodowy może wystąpić przy każdym porodzie, nawet jeśli nie występują żadne czynniki ryzyka.
ICD-10
O67 Czynność porodowa i poród powikłane przez krwawienie śródporodowe, niesklasyfikowane gdzie indziej
O67.0 Krwawienie śródporodowe z zaburzeniami krzepnięcia
O67.8 Inne krwawienie śródporodowe
O67.9 Krwawienie śródporodowe, nieokreślone
O72 Krwawienie poporodowe
O72.0 Krwotok w trzecim okresie porodu
O72.1 Inny bezpośredni krwotok poporodowy
O72.2 Późny i wtórny krwotok poporodowy
O72.3 Poporodowe zaburzenia krzepnięcia
O73 Zatrzymanie łożyska i błon płodowych, bez krwotoku
O73.0 Zatrzymanie łożyska bez krwotoku
O73.1 Zatrzymanie resztek łożyska i błon płodowych, bez krwotoku
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Utrata ponad 500 ml krwi podczas porodu siłami natury lub powyżej 1000 ml po cięciu cesarskim
Ciężki krwotok poporodowy z utratą ponad 1000 ml krwi po porodzie siłami natury lub spadek wartości hematokrytu po porodzie o ponad 10% w porównaniu z wartością przed porodem1
Diagnostyka różnicowa
Należy sprawdzić następujące możliwe przyczyny:
pęknięcia szyjki macicy lub pochwy
koagulopatia u matki
zatrzymane łożysko
Atonia macicy
Wynicowanie macicy
pęknięciu macicy
Wywiad lekarski
Nietypowo obfity krwotok poporodowy
Kwestie diagnostyczne
Należy wyjaśnić, czy w obecnej ciąży wystąpiły jakiekolwiek nietypowe zdarzenia i zapytać o wcześniejsze krwotoki poporodowe, ciąże, poprzednie ciąże mnogie lub wielowodzie.
Czy w rodzinie występują zaburzenia krzepnięcia?
Czy u pacjentki występowały wcześniej obfite krwawienia w związku z zabiegami chirurgicznymi lub podczas miesiączki?
Czy pacjentka przyjmuje leki na nadciśnienie lub zaburzenia serca?
Czy stosuje leki przeciwzakrzepowe w ramach profilaktyki przeciwzakrzepowej?
Badanie przedmiotowe
Krwawienie z utratą >500 ml krwi
Należy spróbować ustalić przyczynę krwawienia.
oburęczne badanie palpacyjne macicy: oznaki atonii? powiększona macica? nagromadzona krew? krwiaki na kroczu lub w miednicy?
oględziny szyjki macicy i pochwy: oznaki pęknięć?
badanie łożyska: oznaki ubytku tkanki łożyskowej?
Jeśli z niewielkich ran lub nakłuć sączy się krew, należy rozważyć koagulopatię.
Monitorowanie tętna i ciśnienia tętniczego: objawy rozwoju wstrząsu?
Czy może występować ciężki krwotok wewnętrzny (krwiak pochwy/wewnątrzbrzuszny/zaotrzewnowy)?
W przypadku krwotoku z utratą >1000 ml krwi
wewnątrzmaciczne badanie palpacyjne i badanie pod kątem pęknięć szyjki macicy, pochwy i krocza
Ilość krwi
Ciśnienie tętnicze
Objawy
500–1000 ml (10–15%)
prawidłowa
kołatanie serca, senność, lekka tachykardia
1000–1500 ml (15–25%)
lekki spadek
wiotkość, zimne poty, tachykardia
1500–2000 ml (25–35%)
60–80
niepokój, bladość, oliguria
2000–3000 ml (35–45%)
40–60
zapaść, duszność, bezmocz
Napięcie
Najczęstszą przyczyną krwotoków poporodowych jest atonia macicy (ok. 70%)7.
Na atonię macicy wskazuje wyraźny krwotok poporodowy i wówczas należy wykonać badanie oburęczne.
Jeśli macica jest miękka, wykonuje się masaż, wkładając jedną rękę do pochwy i tą ręką wywierając nacisk na macicę, podczas gdy druga ręka naciska na dno macicy od góry przez powłoki brzuszne.
Ucisk aorty: w przypadku niekontrolowanego krwawienia aortę przyciska się pięścią do kręgosłupa, opierając się o pacjentkę własnym ciężarem.
Urazy
Stanowią przyczynę mniej niż 20% wszystkich krwotoków.
Rany szarpane, nacięcie krocza8, krwiaki, wynicowanie macicy i pęknięcie macicy5
Głównym objawem pęknięcia macicy jest przedporodowa bradykardia płodu. Podejrzenie pęknięcia macicy wzbudza też tachykardia i deceleracje późne. To samo dotyczy krwawień z pochwy, tkliwości brzucha, tachykardii u matki, zapaści krążeniowej i narastającego wzdęcia brzucha9.
Problemy z łożyskiem
Stanowią przyczynę mniej niż 10% wszystkich krwotoków.
Częściowo oderwane lub zatrzymane łożysko
Zatrzymane łożysko: łożysko nie urodziło się w ciągu 30 minut od narodzin dziecka.
Występuje w mniej niż 3% wszystkich porodów siłami natury10.
Koagulopatia
Jest zarówno przyczyną, jak i skutkiem krwotoku poporodowego, ponieważ utrzymujące się znaczne krwawienie, niezależnie od jego przyczyny, prowadzi do zużycia czynników krzepnięcia i hemodylucji pozostałych czynników11.
Działanie profilaktyczne i leczenie uporczywego krwawienia są dobrze udokumentowane.
U kobiet z krwotokami poporodowymi w wywiadzie i innymi czynnikami ryzyka: również oksytocyna 5 j.m. dożylnie (można ew. powtórzyć jeden raz). Wyższe dawki mogą prowadzić do niedociśnienia u matki. Nigdy nie podawać w postaci nierozcieńczonej pacjentkom z chorobami serca.
Pierwsza pomoc w przypadku uporczywego krwawienia
Natychmiastowa pomoc specjalisty w dziedzinie ginekologii i położnictwa oraz, w razie potrzeby, dodatkowej położnej
Szybkie oględziny i eksploracja/zszycie pęknięć oraz masaż macicy
Masaż macicy, jeśli łożysko jeszcze się nie urodziło.
Masować dno macicy i obserwować, czy pojawia się łożysko lub czy krwawienie ustępuje.
Tlen
Badanie krwi: Hb, Hk, trombocyty. Próbka krwi do testu zgodności; ewentualnie zamówienie koncentratów krwinek czerwonych.
Zamówienie koncentratów krwinek czerwonych, ewentualnie ludzkiego osocza z utrzymaniem funkcjonalnego stanu czynników krzepnięcia
Ciągły oburęczny masaż macicy, ewentualnie wykonywany przez asystentów (od początku)
Ostrożnie w przypadku pacjentek znieczulanych zewnątrzoponowo w stanie przedwstrząsowym: tracą one zdolność do kompensacyjnego skurczu naczyń i mają ciepłe kończyny dolne.
Algorytm postępowania w przypadku krwotoku poporodowego
Krok 1
Czas trwania maks. 30 minut od rozpoznania
Utrata >500 ml krwi po porodzie siłami natury lub >1000 ml po cięciu cesarskim u pacjentki ze stabilnym krążeniem
Postępowanie:
konsultacja ze specjalistą położnikiem i uprzednie powiadomienie anestezjologa
2 dostępy dożylne (co najmniej 1 z dużym światłem)
próba krzyżowa, badania laboratoryjne w nagłym przypadku, dostarczenie KKCz
podawanie płynów (np. krystaloidy/koloidy)
cewnikowanie pęcherza
pomiar utraty krwi
szybkie wyjaśnienie przyczyny krwotoku (4T)
napięcie mięśniowe macicy (napięcie-atonia?)
kontrola łożyska (pozostałość tkanki łożyska?)
ustawienie wziernika (uraz kanału rodnego?)
krzepnięcie (wartości laboratoryjne trombiny?)
ucisk macicy
badanie ultrasonograficzne
leki:
oksytocyna 3–5 j.m. (1 amp.) w szybkim wlewie i 40 j.m. w ciągu 30 minut (wlew/perfuzor) lub
karbetocyna (stosowanie poza wskazaniami) 100 mcg (1 amp.) w 100 ml 0,9% NaCl w szybkim wlewie
jeśli bez efektu: postępowanie w przypadku ciężkiego uporczywego krwotoku analogicznie do KROKU 2
W przypadku umiarkowanego uporczywego krwawienia rozważyć mizoprostol (stosowanie poza wskazaniami) 800 mcg (4 tabletki po 200 mcg) doodbytniczo.
Krok 2
Czas trwania maksymalnie kolejne 30 minut
Wezwanie anestezjologa, powiadomienie zespołu operacyjnego i zorganizowanie sali operacyjnej (= 60 minut od rozpoznania)
Wskazanie: utrzymujący się ciężki krwotok, pacjentka stabilna krążeniowo
Przygotowanie do operacji
Wykluczenie pęknięcia macicy
badanie palpacyjne/ultrasonograficzne (USG)
szczególnie w przypadku podejrzenia resztek łożyska (po USG lub oględzinach):
ręczne badanie palpacyjne
w razie potrzeby łyżeczkowanie (pod kontrolą USG)
Zamówienie, dostarczenie i próba krzyżowa
osocze świeżo mrożone (fresh frozen plasma — FFP)
koncentraty krwinek czerwonych (KKCz)
koncentraty krwinek płytkowych (KKP)
Leki:
sulproston: 500 mcg (1 amp.; maks. 3 amp. na 24 h) tylko przez pompę infuzyjną/perfuzor
kwas traneksamowy: 2 g dożylnie przed podaniem fibrynogenu
w przypadku utrzymującego się ciężkiego krwotoku (utrata łącznie ok. 1500 ml krwi)
fibrynogen 2–4 g
rozważyć FFP/KKCz
Krok 3
Rozważenie przeniesienia pacjentki:
brak sprzętu chirurgicznego lub interwencyjnego bądź brak obecności przeszkolonego personelu
tymczasowe zatrzymanie krwawienia poprzez tamponadę jamy brzusznej
stabilność hemodynamiczna pacjentki podczas transportu
przyjęta standardowa procedura między szpitalem docelowym a szpitalem przekazującym
Zaangażowanie ordynatora i anestezjologa
Informacje na temat najlepszej możliwej wiedzy specjalistycznej personelu
Wskazanie:
ciężki krwotok oporny na leczenie i pacjentka ze stabilnym krążeniem lub
ODBLOKOWANIE BALONU po 12–24 godzinach (ewentualnie po przewiezieniu do kliniki)
utrzymujące się lub nawracające krwawienie (krwawienie przy założonym balonie lub po odblokowaniu balona)
Ewentualnie ponownie zastosować balon („mostkowanie”).
obowiązkowo KROK 4
kryteria docelowe
hemoglobina >8–10 g/dl (5–6,2 mmol/l)
trombocyty >50 Gpt/l
ciśnienie skurczowe >80 mmHg
pH >7,2
temperatura >35°C
wapń >0,8 mmol/l
Krok 4
Zaangażowanie personelu o najlepszej wiedzy specjalistycznej
Ostateczne zaopatrzenie/leczenie (chirurgiczne)
Wskazanie: uporczywy krwotok
Postępowanie w przypadku niestabilności hemodynamicznej:
hemostaza
laparotomia
zaciski naczyniowe
ucisk
stabilizacja
krwiobieg
temperatura
krzepnięcie krwi
Ewentualnie rekomb. czynnik VIIa (stosowanie poza zarejestrowanymi wskazaniami!): początkowo 90 mcg/kg masy ciała (bolus), w razie potrzeby powtórzyć dawkę w przypadku utrzymującego się krwawienia po 20 minutach.
Postępowanie w przypadku stabilności hemodynamicznej:
ostateczne leczenie chirurgiczne
szwy kompresyjne
podwiązanie naczyń
histerektomia
embolizacja
Leczenie farmakologiczne
Pierwszym wyborem jest oksytocyna.
Zmniejsza występowanie krwotoku poporodowego o 40%14; efekt ten utrzymuje się również w sytuacji, gdy oksytocynę podano po urodzeniu łożyska3,15.
Oksytocyna stymuluje skurcze mięśniówki macicy, co obkurcza tętnice spiralne i zmniejsza dopływ krwi do macicy.
profilaktycznie
oksytocyna 5 lub 10 j.m.
w leczeniu nieprawidłowego krwawienia poporodowego
Oksytocyna 10 j.m. domięśniowo lub dożylnie, lub 20 j.m. w 1 litrze roztworu soli fizjologicznej we wlewie podawanym z prędkością 250 ml na godzinę. Bez powikłań można podać do 500 ml wlewu w ciągu 10 minut.
Ewentualnie 15-metylo-PGF-2alfa lub mizoprostol jako lek drugiego wyboru16-17
Prostaglandyny (mizoprostol) zwiększają kurczliwość macicy i mają działanie zwężające naczynia krwionośne.
częstsze występowanie działań niepożądanych (drżenie, gorączka) w porównaniu z oksytocyną7,18
Dawka mizoprostolu od 200 do 1000 mcg i może być podawana podjęzykowo, doustnie, dopochwowo lub doodbytniczo.
Mizoprostol jest skuteczny i jest podawany doustnie; jest zatem dobrą alternatywą w warunkach ograniczonego dostępu do zasobów medycznych19.
Może być również stosowany w przypadku ponownego krwawienia u pacjentek leczonych profilaktycznie oksytocyną20.
W przypadku koagulopatii
np. w przypadku rozpoznanych zaburzeń krzepnięcia lub zespołu HELLP, lub rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego21
rozważenie transfuzji FFP i leczenie choroby podstawowej
W przypadku małopłytkowości
rozważenie przetoczenia płytek krwi
Niedokrwistość poporodowa
W dożylnym uzupełnieniu żelaza uzyskuje się wyższe o 1 g/dl stężenie hemoglobiny 6 tygodni po porodzie w porównaniu z wyłącznie doustnym uzupełnieniem żelaza22.
Dalsze leczenie
Ewentualnie bezpośredni ucisk na pęknięcia w kroczu, pochwie, szyjce macicy, macicy
Sprawdzić łożysko pod kątem ubytków tkanki łożyskowej. Czy wyjaśnieniem jest zatrzymanie tkanki łożyska w macicy?
Usunięcie zatrzymanej tkanki może być trudne i bolesne.
Można spróbować wstrzyknąć do żyły pępkowej roztwór zawierający 20 ml NaCl i 20 j.m. oksytocyny. Jednak w metaanalizie wykazano, że taka interwencja przynosi jedynie niewielki efekt23.
Masaż macicy
wykonanie ręcznego lub oburęcznego masażu macicy
Jeśli macica jest miękka, masaż wykonuje się, wkładając jedną rękę do pochwy i uciskając trzon macicy, podczas gdy druga ręka uciska dno macicy od góry przez powłoki brzuszne (Rysunek).
Stymuluje to skurcze macicy i może zatrzymać krwawienie z macicy24.
Nie należy używać zbyt dużej siły, ponieważ może to spowodować wynicowanie macicy.
Wynicowanie macicy
Występuje rzadko (w 0,05% wszystkich porodów).
Należy ostrożnie popchnąć macicę z powrotem do prawidłowej pozycji (Rysunek).
pęknięciu macicy
Występuje rzadko w przypadku macicy bez blizn, ale w 0,6–0,7% wszystkich porodów siłami natury u kobiet po wcześniejszym cięciu cesarskim.
Poród indukowany lub aktywne wydobywanie dziecka zwiększa ryzyko.
Wykonuje się natychmiastową laparotomię z chirurgiczną naprawą wady lub histerektomię.
Krwiaki
Widoczne są niewielkie krwiaki.
Konieczne jest nacięcie i ewakuacja krwiaka u pacjentek z utrzymującą się utratą płynów pomimo płynoterapii oraz u pacjentek z dużymi i powiększającymi się krwiakami.
Przepłukać obszar krwiaka i podwiązać krwawiące naczynie.
W przypadku rozproszonego sączenia się krwi zamknięcie należy wykonać warstwowo, aby osiągnąć bezpieczną hemostazę i zapobiec tworzeniu się kieszeni, w których mogłaby gromadzić się krew25.
Jeśli prostsze środki okażą się nieskuteczne:
Leczenie chirurgiczne przy użyciu szwów B-Lynch, w którym macica jest „sznurowana” przy użyciu stosunkowo prostej techniki szycia.
w ostateczności: chirurgiczne usunięcie macicy
Leczenie zapobiegawcze
Najlepszą strategią zapobiegawczą jest aktywne monitorowanie i kontrolowanie fazy parcia (NNT = 12)3,15,26.
Rutynowa profilaktyka w postaci leków obkurczających macicę w fazie rodzenia łożyska zmniejsza ryzyko utraty krwi i konieczność przetoczenia krwi.
Szacuje się, że w Norwegii dzięki wprowadzeniu rutynowej profilaktyki krwawień zmniejszono liczbę ciężkich krwotoków poporodowych z około 900 do 300 przypadków.
U kobiet z cięciem cesarskim w wywiadzie nie należy stosować mizoprostolu do rozwierania szyjki macicy ani indukcji porodu podczas próby porodu siłami natury27.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Krwotok poporodowy zwykle występuje stosunkowo szybko po porodzie, chociaż w niektórych przypadkach przebieg jest mniej dramatyczny, ale trwa dłużej.
Powikłania
Najczęstsze powikłania obejmują hipotonię ortostatyczną, niedokrwistość i apatyczność.
Smith JR. Postpartum hemorrhage. Medscape, Sep 23, 2014. (www.emedicine.medscape.com).
Liljestrand J. Reducing perinatal and maternal mortality in the world: the major challenges. Br J Obstet Gynaecol 1999; 106: 877-80. PubMed
Westhoff G, Cotter AM, Tolosa JE. Prophylactic oxytocin for the third stage of labour to prevent postpartum haemorrhage. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 10. Art. No.: CD001808. DOI: 10.1002/14651858.CD001808.pub2. DOI
Begley CM, Gyte GML, Devane D, McGuire W, Weeks A. Active versus expectant management for women in the third stage of labour. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 3. Art. No.: CD007412. DOI: 10.1002/14651858.CD007412.pub4. DOI
Conrad LB, Groome LJ, Black DR. Management of persistent postpartum hemorrhage caused by inner myometrial lacerations. Obstet Gynecol 2015; 126:266. PubMed
Combs CA, Murphy EL, Laros RK Jr. Factors associated with postpartum hemorrhage with vaginal birth. Obstet Gynecol 1991; 77: 69-76. PubMed
Mousa HA, Blum J, Abou El Senoun G, Shakur H, Alfirevic Z. Treatment for primary postpartum haemorrhage. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 2. Art. No.: CD003249. DOI: 10.1002/14651858.CD003249.pub3. DOI
Carroli G, Mignini L. Episiotomy for vaginal birth. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 1. Art. No.: CD000081. DOI: 10.1002/14651858.CD000081.pub2. DOI
ACOG practice bulletin #54: vaginal birth after previous cesarean. Obstet Gynecol 2004; 104: 203-12. PubMed
Weeks AD, Mirembe FM. The retained placenta-new insights into an old problem. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2002; 102: 109-10. PubMed
Belfort MA. Overview of postpartum hemorrhage. UpToDate, last updated Aug 19, 2015 . UpToDate
Begley CM, Gyte GML, Devane D, McGuire W, Weeks A. Active versus expectant management for women in the third stage of labour. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 11. Art. No.: CD007412. DOI: 10.1002/14651858.CD007412.pub3. DOI
Liabsuetrakul T, Choobun T, Peeyananjarassri K, Islam QM. Prophylactic use of ergot alkaloids in the third stage of labour. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 2. Art. No.: CD005456. DOI: 10.1002/14651858.CD005456.pub2. DOI
Nordström L, Fogelstam K, Fridman G, Larsson A, Rydhstroem H. Routine oxytocin in the third stage of labour: a placebo controlled randomised trial. Br J Obstet Gynaecol 1997; 104: 781 - 6. PubMed
Jackson KW Jr, Allbert JR, Schemmer GK, Elliot M, Humphrey A, Taylor J. A randomized controlled trial comparing oxytocin administration before and after placental delivery in the prevention of postpartum hemorrhage. Am J Obstet Gynecol 2001; 185: 873-7. PubMed
Ceriani Cernadas JM, Carroli G, Pellegrini L, Otano L, Ferreira M, Ricci C, et al. The effect of timing of cord clamping on neonatal venous hematocrit values and clinical outcome at term: a randomized, controlled trial. Pediatrics 2006; 117: 779-86. Pediatrics
Derman RJ, Kodkany BS, Goudar SS, Geller SE, Naik V, Bellad MB, et al. Oral misoprostol in preventing postpartum haemorrhage in resource-poor communities: a randomised controlled trial. Lancet 2006; 368: 1248-53. PubMed
Hofmeyr GJ, Walraven G, Gulmezoglu AM, Maholwana B, Alfirevic Z, Villar J. Misoprostol to treat postpartum haemorrhage: a systematic review. BJOG 2005; 112: 547-53. PubMed
Winikoff B, Dabash R, Durocher J, et al. Treatment of post-partum haemorrhage with sublingual misoprostol versus oxytocin in women not exposed to oxytocin during labour: a double-blind, randomised, non-inferiority trial. Lancet 2010; 375: 210-6. PubMed
Blum J, Winikof B, Raghavan S, et al. Treatment of post-partum haemorrhage with sublingual misoprostol versus oxytocin in women receiving prophylactic oxytocin: a double-blind, randomised, non-inferiority trial. Lancet 2010; 375: 217-23. PubMed
Alamia V Jr, Meyer BA. Peripartum hemorrhage. Obstet Gynecol Clin North Am 1999; 26: 385-98. PubMed
Sultan P, Bampoe S, Shah R, et al. Oral vs intravenous iron therapy for postpartum anemia: a systematic review and meta-analysis. Am J Obstet Gynecol. 2019; 221:19-29.e3. PMID: 30578747. www.ncbi.nlm.nih.gov
Nardin JM, Weeks A, Carroli G. Umbilical vein injection for management of retained placenta. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 5. Art. No.: CD001337. DOI: 10.1002/14651858.CD001337.pub2. DOI
Lalonde A, Daviss BA, Acosta A, Herschderfer K. Postpartum hemorrhage today: ICM/FIGO initiative 2004-2006. Int J Gynaecol Obstet 2006; 94: 243-53. PubMed
Anderson JM, Etches D. Prevention and management of postpartum hemorrhage. Am Fam Physician 2007; 75: 875-82. PubMed
Rizvi F, Mackey R, Barrett T, McKenna P, Geary M. Successful reduction of massive postpartum haemorrhage by use of guidelines and staff education. BJOG 2004; 111: 495-8. PubMed
ACOG committee opinion #342: induction of labor for vaginal birth after cesarean delivery. Obstet Gynecol 2006; 108: 465-8. PubMed
Corwin EJ, Murray-Kolb LE, Beard JL. Low hemoglobin level is a risk factor for postpartum depression. J Nutr 2003; 133: 4139-42. PubMed
Reyal F, Deffarges J, Luton D, Blot P, Oury JF, Sibony O. Severe post-partum hemorrhage: descriptive study at the Robert-Debre Hospital maternity ward French. J Gynecol Obstet Biol Reprod (Paris) 2002; 31: 358-64. PubMed
Bais JM, Eskes M, Pel M, Bonsel GJ, Bleker OP. Postpartum haemorrhage in nulliparous women: incidence and risk factors in low and high risk women. A Dutch population-based cohort study on standard (> or = 500 mL) and severe (> or = 1000 mL) postpartum haemorrhage. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2004;115:166-72. PubMed
Magann EF, Evans S, Chauhan SP, Lanneau G, Fisk AD, Morrison JC. The length of the third stage of labor and the risk of postpartum hemorrhage. Obstet Gynecol 2005; 105: 290-3. PubMed
Lamont RF, Morgan DJ, Logue M, Gordon H. A prospective randomised trial to compare the efficacy and safety of hemabate and syntometrine for the prevention of primary postpartum haemorrhage. Prostaglandins Other Lipid Mediat 2001; 66: 203-10. PubMed
Caliskan E, Dilbaz B, Meydanli MM, Ozturk N, Narin MA, Haberal A. Oral misoprostol for the third stage of labor: a randomized controlled trial. Obstet Gynecol 2003; 101: 921-8. PubMed
Chauhan SP, Martin JN Jr, Henrichs CE, Morrison JC, Magann EF. Maternal and perinatal complications with uterine rupture in 142,075 patients who attempted vaginal birth after cesarean delivery: a review of the literature. Am J Obstet Gynecol 2003; 189: 408-17. PubMed
Guise JM, McDonagh MS, Osterweil P, Nygren P, Chan BK, Helfand M. Systematic review of the incidence and consequences of uterine rupture in women with previous caesarean section. BMJ 2004; 329: 19-25. British Medical Journal
Landon MB, Hauth JC, Leveno KJ, Spong CY, Leindecker S, Varner MW, et al.; for the National Institute of Child Health and Human Development Maternal-Fetal Medicine Units Network. Maternal and perinatal outcomes associated with a trial of labor after prior cesarean delivery. N Engl J Med 2004; 351: 2581-9. New England Journal of Medicine
Autoren
Julia Trifyllis, Dr. med., Fachärztin für Gynäkologie und Geburtshilfe, Münster/W
Definicja: Krwotok poporodowy (>>500 ml) jest potencjalnie zagrażającym życiu powikłaniem zarówno po porodzie siłami natury, jak i po cesarskim cięciu. Częstość występowania: Krwotok poporodowy o objętości powyżej 500 ml występuje u ok. 10% wszystkich rodzących kobiet. Ciężki krwotok poporodowy, definiowany jako utrata >1000 ml krwi, występuje w 1–2% przypadków.