Definicja: Bulimia charakteryzuje się powtarzającymi się epizodami objadania się i nadmiernym zaabsorbowaniem kontrolą masy ciała.
Częstość występowania: Co najmniej 0,3% kobiet i 0,1% mężczyzn jest dotkniętych tym zaburzeniem, przy przypuszczalnie dużej liczbie niezgłoszonych przypadków.
Objawy: Po napadach objadania się następują wymioty, okresy głodówki lub przyjmowanie leków (przeczyszczających, moczopędnych i tyroksyny) w celu ponownej utraty masy ciała.
Wyniki: Wymioty mogą powodować uszkodzenie zębów, błony śluzowej jamy ustnej i przełyku oraz gruczołów ślinowych. Częste objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak zaparcia, wzdęcia, ból w nadbrzuszu. Ew. modzele na palcu lub grzbiecie dłoni po częstym wywoływaniu wymiotów. Zaburzenia równowagi elektrolitowej, takie jak hipokaliemia lub hiponatremia. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej. Przeważnie normalna masa ciała, ale niektóre osoby dotknięte zaburzeniem mają niedowagę lub nadwagę.
Diagnostyka: Szczegółowy wywiad lekarski, w miarę możliwości z wywiadem zebranym od osób trzecich i testami psychometrycznymi, badanie lekarskie obejmujące jamę ustną i brzuch, badania laboratoryjne, EKG.
Leczenie: Terapią z wyboru jest terapia poznawczo-behawioralna, ew. w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi (SSRI). Leczenie powikłań, takich jak zaburzenia równowagi elektrolitowej, wodnej i kwasowo-zasadowej, uszkodzenia zębów i błon śluzowych.
Żarłoczność psychiczną należy rozpoznać, jeśli spełnione są następujące kryteria:
A. Powtarzające się epizody objadania się. Napad objadania się charakteryzuje się następującymi dwiema cechami:
Spożycie pewnej ilości pokarmów w danym okresie czasu (...), przy czym ta ilość pokarmów jest znacznie większa niż ilość, którą większość ludzi zjadłaby w porównywalnym okresie czasu w porównywalnych warunkach.
Uczucie utraty kontroli nad zachowaniami żywieniowymi podczas epizodu. (..)
B. Powtarzające się stosowanie nieodpowiednich środków kompensacyjnych w celu przeciwdziałania przyrostowi masy ciała. (..)
C. Napady objadania się i niewłaściwe działania kompensacyjne występują średnio co najmniej raz w tygodniu przez okres 3 miesięcy.
D. Sylwetka i masa ciała mają nadmierny wpływ na samoocenę.
Zaburzenie może być trudna do rozpoznania, ponieważ wielu pacjentów nie chce przyznać się do objadania się i wymiotów2.
Kryteria diagnostyczne
Kryteria zgodnie z DSM-5 i ICD-10, zobacz sekcja Definicja.
Wczesne wykrywanie
W celu wczesnego wykrycia, w ramach podstawowej opieki zdrowotnej należy zadawać konkretne i dostosowane do wieku pytania dotyczące zachowań żywieniowych i przebiegu masy ciała.
Jeśli istnieją odpowiednie wskazania, należy rozważyć możliwość wystąpienia zaburzeń odżywiania, określić wzrost i masę ciała oraz zadać pytania przesiewowe (np. pytania SCOFF) w celu zidentyfikowania podejrzanych przypadków.
Szczególną uwagę należy zwrócić na następujące grupy osób:
osoby z niską masą ciała lub poważną utratą masy ciała
osoby z nadwagą, otyłością i/lub osoby ze znacznym przyrostem masy ciała
osoby z brakiem miesiączki lub niepłodnością
osoby z uszkodzeniami zębów
Osoby, które przychodzą na konsultację z obawami dotyczącymi swojej masy ciała, ale ich masa ciała jest w normie.
Osoby z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, których nie można jednoznacznie przypisać innej przyczynie medycznej.
dzieci i młodzież z opóźnieniem wzrostu
osoby pracujące w branży rozrywkowej, modowej lub spożywczej
sportowcy wyczynowi
Dzieci i młodzież, których rodzice są zaniepokojeni ich masą ciała i zachowaniami żywieniowymi.
Schizofrenia z nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi
Wywiad lekarski
Przeprowadzenie wywiadu lekarskiego
Decydujące znaczenie ma wywiad z osobami trzecimi.
Ponieważ zaburzone zachowania żywieniowe są często ukrywane przez dotknięte osoby i często brak jest wglądu w zaburzenie, decydujące informacje można często uzyskać jedynie za pomocą wywiadu zebranego od osób trzecich.
Jednak w przypadku młodocianych zaangażowanie osób trzecich, zazwyczaj opiekunów prawnych, wymaga wyraźnej zgody osoby dotkniętej zaburzeniem.
Cele w zakresie masy ciała
Masa ciała, do której dążą osoby z bulimią, jest zazwyczaj o około 10 kg niższa od normalnej masy ciała. Ekstremalnie niska docelowa masa ciała, jak w przypadku anoreksji jest raczej nietypowa.
Zespół oczyszczania (ang.: purging disorder)
Osoby dotknięte zwykle stosują jedną lub więcej z poniższych metod, aby zapobiec przyrostowi masy ciała:
samodzielne wywoływanie wymiotów
okresy postu
nadmierna aktywność sportowa
Nadużywanie środków przeczyszczających?
Regularne stosowanie środków przeczyszczających może wskazywać na żarłoczność psychiczną.
Na bezpośrednie pytanie, wiele osób dotkniętych zaburzeniem odpowiada, że wymiotuje po jedzeniu lub stosuje środki przeczyszczające.
Zniekształcone postrzeganie siebie
pogarda dla siebie jako wyróżniająca się cecha
Osoby dotknięte zaburzeniem postrzegają siebie i swoje ciało zupełnie inaczej, niż postrzega to ich otoczenie.
Towarzyszące objawy somatyczne
na przykład zawroty głowy, letarg, zaburzenia snu, bóle brzucha i zaburzenia trawienia
Ze względu na wysokie wydatki na żywność mogą pojawić się problemy finansowe.
Identyfikacja wcześniejszych zaburzeń i urazów w dzieciństwie i okresie dojrzewania, a także rozwój psychomotoryczny i psychospołeczny są ważne dla terapii i dalszego postępowania.
Różnicowanie diagnostyczne od innych zaburzeń odżywiania i innych zaburzeń psychicznych (wczesne włączenie psychoterapii medycznej lub psychologicznej lub psychoterapii dzieci i młodzieży)
Bulimia wymaga psychoterapii swoistej dla zaburzenia.
Jeśli to możliwe, powinna być ona prowadzona w warunkach ambulatoryjnych przez psychoterapeutę z doświadczeniem w leczeniu osób z zaburzeniami odżywiania.
lub Współpraca z dietetykiem, który ma doświadczenie w pracy z osobami dotkniętymi bulimią i ściśle współpracuje z prowadzącymi leczenie psychoterapeutami.
Regularne konsultacje stomatologiczne w celu wyjaśnienia, leczenia i monitorowania późniejszego przebiegu uszkodzeń szkliwa zębów i przyzębia (zobacz również sekcja Badanie przedmiotowe).
Jeśli występuje żarłoczność psychiczna, pacjentom należy zaoferować leczenie na wczesnym etapie, aby zapobiec jej przejściu w stan przewlekły.
Należy pamiętać, że niektóre osoby dotknięte mają ambiwalentny stosunek do zmiany swoich zachowań żywieniowych i dlatego muszą być aktywnie motywowane do leczenia.
Osoby z żarłocznością psychiczną powinny być w miarę możliwości leczone ambulatoryjnie.
Jednak w pewnych okolicznościach opcją może być również leczenie szpitalne lub na oddziale pobytu dziennego (zob. poniżej).
Wskazania do hospitalizacji
Leczenie szpitalne lub na oddziale pobytu dziennego, jeśli nie ma możliwości szybkiego leczenia ambulatoryjnego lub jeśli spełnione są następujące kryteria wskazań:
Psychiczne lub fizyczne zaburzenia współistniejące, które są wskazaniem do leczenia szpitalnego lub na oddziale pobytu dziennego (np. skłonności samobójcze, nieodpowiednio ustawiona cukrzyca, poważne samookaleczenia, uzależnienie od narkotyków lub alkoholu).
znaczące objawy bulimii (w tym znacznie zaburzone zachowania żywieniowe, zaburzenia równowagi elektrolitowej)
powikłania ciąży związane z zaburzeniami odżywiania
lub alternatywnie, np. na życzenie pacjenta: psychoterapia oparta na psychologii głębi
Ruch i odprężenie
Następujące procedury fizjoterapeutyczne, również w połączeniu, wydają się mieć korzystny wpływ na zachowania żywieniowe i parametry związane z jakością życia4:
ograniczenie spożycia płynów jako podstawowe postępowanie
ostrożne zwiększanie stężenia sodu tylko po obliczeniu stosunku elektrolitów w moczu do elektrolitów w osoczu i całkowitej ilości wody w organizmie, możliwie w warunkach szpitalnych (więcej informacji, zobacz artykuł Hiponatremia)
Postępowanie terapeutyczne przy dalszych powikłaniach
Dla wybranych osób z bulimią jako skuteczna opcja leczenia wchodzą w rachubę walidowane, oparte na CBT programy samopomocy pod nadzorem.
Zapobieganie uszkodzeniom zębów wskutek częstych wymiotów
Najskuteczniejszą profilaktyką jest powstrzymanie się od wymiotów.
Dopóki cel ten nie zostanie osiągnięty w ramach psychoterapii, obowiązują następujące zalecenia stomatologiczne:
Ponieważ szkliwo zębów jest szczególnie wrażliwe przy niskich wartościach pH, nie należy myć zębów bezpośrednio po wymiotach, a jedynie dokładnie przepłukać usta wodą.
Przydatne jest również płukanie jamy ustnej środkami neutralizującymi kwasy, takimi jak soda oczyszczona lub leki zobojętniające sok żołądkowy rozpuszczone w wodzie.
Płyny do płukania jamy ustnej, lakiery i pasty do zębów zawierające fluor zapobiegawczo zwiększają odporność szkliwa zębów.
Profilaktyka
Podstawowe zasady
Wzmocnienie umiejętności życiowych młodych ludzi.
Wspieranie poczucia własnej wartości
Krytyczne podejście do mediów i promowanego w nich ideału piękna
Nauka radzenia sobie z uczuciami
Rozwój pozytywnego stosunku do własnego ciała
Dieta i sport z wyczuciem proporcji
Jeśli dieta jest konieczna do zmniejszenia masy ciała u młodych kobiet, należy ją stosować ostrożnie. „Normalna dieta” może łatwo wymknąć się spod kontroli i przyczynić się do rozwoju zaburzeń odżywiania. To samo dotyczy aktywności fizycznej (więcej informacji można znaleźć w artykule Aktywność fizyczna a zdrowie psychiczne).
Przebieg, powikłania i rokowanie
O ile nie wskazano inaczej, sekcję oparto na tym źródle2.
przebieg
Epizodyczne, powtarzające się nawroty
Osoby, które już cierpiały na jadłowstręt psychiczny, mogą przechodzić o d jednego do drugiego zaburzenia.
powikłania
Doustne
Ból gardła
Utrata szkliwa, szczególnie po wewnętrznej stronie przednich zębów
Nasilone występowanie próchnicy
Zapalenie ślinianki: zwykle bezbolesna opuchlizna ślinianek spowodowana częstymi wymiotami
Objawy ze strony przewodu pokarmowego
Częste wymioty mogą prowadzić do refluksu żołądkowo-przełykowego, zapalenia przełyku i rozerwania błony śluzowej (zespół Mallory'ego-Weissa).
Normotensyjna zasadowica hipokaliemiczna często występuje u pacjentów, którzy dużo wymiotują i często przyjmują leki moczopędne i/lub przeczyszczające.
Rokowanie jest korzystne, jeśli przebieg zaburzenia jest krótki, a pacjent jest młody w momencie wystąpienia zaburzenia i jeśli w rodzinie nie występowało uzależnienie od alkoholu.
Terapia poprawia rokowanie. Zaobserwowano również samoistne poprawy.
Safer DL. Bulimia nervosa. BMJ Best Practice. Last reviewed: 5 Aug 2023, last updated: 16 May 2023. bestpractice.bmj.com
Poulsen S, Lunn S, Daniel SI, et al. A randomized controlled trial of psychoanalytic psychotherapy or cognitive-behavioral therapy for bulimia nervosa. Am J Psychiatry. 2014 Jan 1;171(1):109-16. PMID: 24275909. PubMed
Machado GC, Ferreira ML. Physiotherapy improves eating disorders and quality of life in bulimia and anorexia nervosa. Br J Sports Med 2014; 48: 1519-20. PubMed
NICE guidance. Depression in children and young people: identification and management. Published: 25 June 2019 www.nice.org.uk
Autor*innen
Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
F50; F502
Bulimia Zaburzenia odżywiania Nałóg jedzenie-wymioty Zaburzenie z napadami objadania się Napady objadania się Ataki objadania się Samoistne wymioty Kompulsyjne uczucie znacznego głodu Post Samoobrzydzenie SCOF Dzienniczek napadów objadania się Dzienniczek wymiotów Uszkodzenia uzębienia Zapalenie ślinianek Refluks żołądkowo-przełykowy Zespół Mallory'ego-Weissa Nadużywanie środków moczopędnych Nadużywanie środków przeczyszczających Nadużywanie środków moczopędnych
Definicja: Bulimia charakteryzuje się powtarzającymi się epizodami objadania się i nadmiernym zaabsorbowaniem kontrolą masy ciała. Częstość występowania: Co najmniej 0,3% kobiet i 0,1% mężczyzn jest dotkniętych tym zaburzeniem, przy przypuszczalnie dużej liczbie niezgłoszonych przypadków.