Nieinwazyjny pomiar ciśnienia tętniczego jest najważniejszą metodą diagnozowania powszechnie występującej i istotnej prognostycznie choroby.
Z reguły pomiarPomiar ciśnienia tętniczego jestkrwi zalecanypowinien być wykonany (i odnotowany) w trakcie badania profilaktycznego lub przy okazji wizyty z innej przyczyny.
U osób zdrowych z optymalnym ciśnieniem (tj. <120/80 mmHg) kolejne pomiary należy wykonywać co 2najmniej raz na 5 lat.
U osób z ciśnieniem prawidłowym (tj. 120–129/80–84 mmHg) pomiary powinny być wykonywane przynajmniej raz na 3 lata.
U osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem tętniczym (130–139/85–89 mmHg) ciśnienie powinno się mierzyć raz w ramach profilaktycznego badania lekarskiegoroku.
Aby potwierdzić rozpoznanie nadciśnienia tętniczego za pomocą konwencjonalnego pomiaru ciśnienia tętniczego, należy wykonać 3przynajmniej 2 pomiary w co najmniejtrakcie 2 różnych dniach,wizyt przy czym 3. pomiar należy wykonać (w odstępieróżnych czasu, np. pod koniec 2. wizytydniach).
Nieprawidłowe pomiary niosą ze sobą następujące ryzyko:
Nadmiernanadmierna terapia (niedociśnienie i skutki uboczne podawanych leków)
Niedostatecznaniedostateczna terapia (możliwe do uniknięcia uszkodzenie narządów końcowychwewnętrznych).
Standardową metodą w diagnostyce ciśnienia tętniczego jest pomiar ciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim.
Niskieniskie koszty sprzętu
Stosunkowostosunkowo krótki czas
Niskie koszty
Aby uzyskać prawidłowe i powtarzalne odczyty, konieczne jest ustandaryzowanie pomiaru ciśnienia tętniczego wykonywanego w gabinecie lekarskim i ścisłe przestrzeganie niezbędnych warunków badania.
Nawet jeśli pomiar ciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim jest przeprowadzany prawidłowo, częste zjawiska „nadciśnienia wgabinetowego” warunkach(tzw. gabinetowych“nadciśnienie białego fakrtucha) i „nadciśnienia maskowanego“” mogą prowadzić do błędnej oceny.
Nadcinadciśnienianienie białego fartucha: 30–40% pacjentów z podwyższonym ciśnieniem tętniczym mierzonym w gabinecie (najczęściej w przypadku nadciśnienia I stopnia)1
Nadcinadciśnienie maskowane: 15% pacjentów z prawidłowym ciśnieniem tętniczym mierzonym w gabinecie lekarskim1
W ostatnich latach na znaczeniu zyskały domowy pomiar ciśnienia tętniczego i 24-godzinny ambulatoryjny pomiar ciśnienia tętniczego (ambulatory blood pressure monitoring – ABPM).
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi ESC/ESH nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się na podstawie powtarzanych pomiarów ciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim lub w warunkach domowych i/lub ABPM.1
Urządzenia pomiarowe
Ciśnieniomierze ręczne
Wymagają osłuchiwania za pomocą stetoskopu.
Manometr aneroidowy (ciśnieniomierz mechaniczny z tarczą pomiarową): Przezprzez długi czas był najczęściej używanym urządzeniem do pomiaru ciśnienia tętniczego w codziennymcodziennej użytku medycznympraktyce, ale obecnie jest coraz częściej wypierany przez oscylometryczne urządzenia pomiarowe.
Manometrmanometr rtęciowy: Dawniejdawniej uznawany za złoty standard, dziś już nieużywany
Oscylometry
Rejestrowane jest pulsujące falowanie tętnicy.
Automatycznyautomatyczny pomiar na ramieniu lub nadgarstku
Dlatego dobrzeDobrze nadaje się również do pomiarów w warunkach domowych.
Ciśnieniomierze nadgarstkowe mogą być mniej wiarygodne w przypadku zaawansowanej miażdżycy lub zmian anatomicznych i w zasadzie nie powinny być używane.
Metody i wykonanie pomiaru
Pomiar ciśnienia tętniczego w gabinecie
Aby uzyskać wiarygodne wyniki pomiarów, wymagany jest staranny, znormalizowany pomiar ciśnienia tętniczego.1
Pomiar za pomocą skalibrowanego standardowego sfigmomanometru lub automatycznego urządzenia pomiarowego
Pomiary na obu ramionach podczas badania podstawowego: Ww przypadku odchyleń ≥10 mmHg kolejny pomiar wykonać na ramieniu z wyższą wartością
Pomiar w pozycji siedzącej po co najmniej 5 minutach odpoczynku
Ciche otoczenie
Odprężona postawa z ramieniem ułożonym np. na stole
Stopy ustawione obok siebie (bez krzyżowania nóg).
Pęcherz moczowy powinien być opróżniony.
Co najmniej 30 minut przed wykonaniem pomiaru pacjent powinien powstrzymać się od picia kawy, palenia papierosów i przyjmowania innych substancji stymulujących.
3 pomiary w odstępie 1–2 minut, bierzewynik sięstanowi średnią wartości z dwóch ostatnich pomiarów
Przy migotaniu przedsionków należy stosować metodę osłuchową, ponieważ automatyczne urządzenia nie mają walidacji do pomiarów przy występowaniu tego zaburzenia rytmu serca. Automatyczne urządzenia częściej rejestrują najwyższą falę ciśnienia skurczowego przy migotaniu przedsionków, co prowadzi do rejestrowania zbyt wysokich wartości ciśnienia tętniczego.
Zazwyczaj używany jest standardowy mankiet (12–13 cm szerokości i 35 cm długości)
Dostępne powinny być większe i mniejsze mankiety.
W trakcie pomiaru mankiet powinien się znajdować się na wysokości serca.
Plecy i ramię powinny być odciążone, aby uniknąć wzrostu ciśnienia tętniczego spowodowanego napięciem izometrycznym.
Dolna krawędź mankietu 2–3 cm powinna się znajdować powyżej zgięcia łokcia
W metodzie osłuchowej ciśnienie określa się na podstawie tonów Korotkowa (fazy od I do V)
Napompować mankiet do 30 mmHg powyżej ciśnienia skurczowego (przy ciśnieniu skurczowym puls na nadgarstku zanika).
Szybkoszybkość uwalniania ciśnienia z mankietu maks. 2–3 mmHg/s
Zapisać, przy jakich wartościach ciśnienia słychać pierwszy ton (= ciśnienie skurczowe) i ostatni ton (= ciśnienie rozkurczowe). Wartości należy udokumentować z dokładnością do 2 mmHg.
Badanie palpacyjne tętna dla wykluczenia arytmii.
W celu rozpoznania hipotonii ortostatycznej pomiar uzupełniający w ramach pierwszego pomiaru po 1 i 3 minutach w pozycji stojącej, szczególnie w przypadku:
innych chorób z tendencją do zaburzeń ortostatycznych.
PomiarAutomatyczne, nadzorowanynienadzorowane ipomiary samodzielnyciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim
2
Oprócz kwestii praktycznychorganizacyjnych związanych z warunkami badań w gabinecie lekarza rodzinnego, nadal dyskutowane jest ich znaczenie kliniczne. Obecnie więc wciąż nie ma wiążadnychących zaleceń w tym zakresie.
Zalecany rozmiar mankietu
ZalecaneU sąwiększości następujące rozmiary mankietpacjentów wpomiar zależnowartości odciśnienia obwodutętniczego ramienia:należy przeprowadzić z zastosowaniem standardowego mankietu naramiennego (szerokość 12–13 cm, długość 35 cm)
ObwódW przypadku obwodu ramienia <24 cm: 10 cm>pacjenta >32 cm należy zastosować większy mankiet.
Obwu pacjentódw z obwodem ramienia <24–32 cm:12–13 cm
Obwód— ramieniaodpowiednio 33–41 cm: 15 cm
Obwód ramienia >41 cm: 18 cmmniejszy
Pomiar ciśnienia tętniczego w warunkach domowych
Pomiar ciśnienia tętniczego w warunkach domowych jako uzupełnienie pomiaru wykonanego w gabinecie lekarskim ma kilka zalet:
BadaniaWiększa liczba pomiarów pozwala na większej próbie dająustalenie bardziej reprezentatywnereprezentatywnej wartości ciśnienia.
Identyfikacjaidentyfikacja pacjentów z nadciśnieniem w warunkach gabinetowych (efekt „białego fartucha”) lub „nadciśnieniem maskowanym“”
Nadal nie wiadomo, czy długoterminowe samodzielne przeprowadzanie pomiarów skutkuje skuteczniejszą kontrolą ciśnienia tętniczego i mniejszą liczbą chorób następczych3.
Ważne jest, aby poinstruować pacjentów o standardowejprawidłowej procedurzetechnice wykonywania pomiarów, co czasami jest zaniedbywane z powodu braku czasu i niewystarczającego wynagrodzenia.
Przeprowadzanie pomiarów w domu:
Pomiarpomiar za pomocą automatycznego lub półautomatycznego, zwalidowanego ciśnieniomierza
Coco najmniej przez 3 dni, a najlepiej przez 6–7 dni przed każdą wizytą w gabinecie lekarskim
Pomiarypomiary rano i wieczorem (zawsze o tej samej porze)
Porannyporanny pomiar przed przyjęciem leków obniżających ciśnienie tętnicze (rejestracja ciśnienia tętniczego również we wczesnych godzinach porannych)
Pacjentpacjent siedzący w cichym pomieszczeniu, z podpartymi plecami i ramieniem (np. opartym na stole)
Podczas pomiaru na nadgarstku należy się upewnić, czy urządzenie znajduje się na wysokości serca (np. przedramię na stole, ew. z dodatkową poduszką, lub dłoń ramienia, na którym wykonywany jest pomiar ułożona na przeciwległej kości obojczykowej).
Popo 5 minutach odpoczynku 2 pomiary w odstępie 1–2 minut
Należy zanotować wartość drugiego pomiaru (zwykle niższą).
Wyniki udokumentować wraz z datą i godziną.
Podczas pomiaru nie należy się ruszać, rozmawiać ani rozpraszać np. przez wiadomości/muzykę, itp.
Od niedawna oferowane są również aplikacje do pomiaru ciśnienia tętniczego, które umożliwiają dokumentowanie zmierzonych wartości.
Mancia G, Kreutz R, Brunström M. et al. 2023 ESH Guidelines for the management of arterial hypertension The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension: Endorsed by the International Society of Hypertension (ISH) and the European Renal Association (ERA). J Hypertens. 2023;41(12):1874-2071. journals.lww.com
Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. (dostęp: 21.01.2024) nadcisnienietetnicze.pl
Uhlig K, Patel K, Ip S, et al. Self-measured blood pressure monitoring in the management of hypertension: A systematic review and meta-analysis. Ann Intern Med 2013; 159: 185-94. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
O'Brien E, Parati G, Stergiou G, et al. European Society of Hypertension position paper on ambulatory blood pressure monitoring. J Hypertens 2013; 31:1731. PubMed
The SPRINT Research Group. A Randomized Trial of Intensive versus Standard Blood-Pressure Control. N Engl J Med 2015; 373: 2103-2116. doi:10.1056/NEJMoa1511939 DOI
Autor*innenAutorzy
Katarzyna Nessler, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Joondalup Health Campus, Emergency Department, Zachodnia Australia (recenzent)
Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
Michael Handke, Prof. Dr. med., Facharzt für Innere Medizin, Kardiologie und Intensivmedizin, Freiburg i. Br.
Nieinwazyjny pomiar ciśnienia tętniczego jest najważniejszą metodą diagnozowania powszechnie występującej i istotnej prognostycznie choroby.
Z reguły pomiarPomiar ciśnienia tętniczego jestkrwi zalecanypowinien być wykonany (i odnotowany) w trakcie badania profilaktycznego lub przy okazji wizyty z innej przyczyny.
U osób zdrowych z optymalnym ciśnieniem (tj. <120/80 mmHg) kolejne pomiary należy wykonywać co 2najmniej raz na 5 lat.
U osób z ciśnieniem prawidłowym (tj. 120–129/80–84 mmHg) pomiary powinny być wykonywane przynajmniej raz na 3 lata.
U osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem tętniczym (130–139/85–89 mmHg) ciśnienie powinno się mierzyć raz w ramach profilaktycznego badania lekarskiegoroku.
Aby potwierdzić rozpoznanie nadciśnienia tętniczego za pomocą konwencjonalnego pomiaru ciśnienia tętniczego, należy wykonać 3przynajmniej 2 pomiary w co najmniejtrakcie 2 różnych dniach,wizyt przy czym 3. pomiar należy wykonać (w odstępieróżnych czasu, np. pod koniec 2. wizytydniach).