Elastografia jest szybkim, bezbolesnym i nieszkodliwymnieinwazyjnym badaniem bez ryzyka powikłań, które pozwala ocenić elastyczność lub różnice w elastyczności tkankitkanek.
W tej metodzie badania wykorzystuje się fakt, że w większości przypadków w obrębie zmienionej chorobowo tkanki zmienia się jej spoistość.
PalpacyjnieW badaniu fizykalnym palpacyjnie można subiektywnie ocenić twardość tkanki, która jest łatwo dostępna. Elastografia natomiast umożliwia zbadanie głębszych struktur i narządów.
Najczęściej jest używana do badania wątroby, ale również prostaty, tarczycy, piersi, trzustki, przewodu pokarmowego i węzłów chłonnych.
Podstawy techniczne
Zasada działania elastografii ultradźwiękowej opiera się na wykrywaniu zmian w elastyczności tkanki.
Tkanka jest uciskana przez niewielką siłę zewnętrzną (falę mechaniczną). Na ekranie przedstawiane są obok siebie dwa obrazy – B-mode i B-mode z nałożonym kolorowym elastogramem.
Wspólną cechą wszystkich dostępnych obecnie metod elastografii jest to, że za pomocą kontrastu i pomiaru ilościowego określa się stopień odkształcenia i czas powrotu tkanki do wyjściowego stanu.1
Można z grubsza odrWyróżnićnia się elastografię statyczną odi dynamicznejdynamiczną.
Pierwsza obejmuje elastografię odkształceniową w czasie rzeczywistym (strain elastography - SE), w której porównuje się ze sobą wartospoistościć tkanek pod wpływem ucisku (pomiar jakościowy).
Elastografię dynamiczną można dalej podzielić na następujące rodzaje:
elastografia impulsu mocy promieniowania akustycznego (acoustic radiation force impulse – ARFI) i elastografia fali poprzecznej (shear wavese elastography – SWE) oraz
Obie metody dają wyniki ilościowe (prędkość w m/s jest przeliczana na kPa).
Wskazania
Wątroba
Do tej pory głównym obszarem zastosowania elastografii była wątroba.
Elastografia umożliwia odróżnienie prawidłowej wątroby od zwłóknienia lub marskości stosunkowo niezależnie od stopnia stłuszczenia. Umożliwia ocenę niealkoholowego stłuszczenia wątroby i innych rozległych uszkodzeń wątroby.
CoKorelacja ciekawe,wyniku korelacjauzyskanego w elastografii z rokowaniem pacjenta jest lepsza niż w przypadku biopsji wątroby. Innym możliwym zastosowaniem jest opisanie stopnia zwłóknienia przyw zapaleniu wątroby typu B i C.
Elastografia jest wykorzystywana głównie do kontrolowaniamonitorowania przebiegu choroby.
Trzustka
W trzustce możliwe jest częściowe różnicowanie zmian ogniskowych (gruczolakorak, guzy endokrynne i torbiele). Jednak rozróżnienie między ogniskowym przewlekłym zapaleniem trzustki a rakiem trzustki jest wciąż trudne. Nowotwory śluzowe, takie jak wewnątrzprzewodowy brodawkowaty nowotwór śluzowy (intraductal papillary mucinous neoplasm – IPMN), mają tendencję do łagodnego przebiegu. W ciężkim zapaleniu trzustki wamożneliwe jest rozróżnienie między martwicą a czynnym miąższem. Autoimmunologiczne zapalenie trzustki charakteryzuje się rozległym zmniejszeniem elastyczności. Podejmowane są próby rozróżnienia między łagodną i złośliwą limfadenopatią.
Przewód pokarmowy
Jednym z zastosowań elastografii jest rozróżnienie zwężeń zwłóknieniowych lubod zapalnych w chorobie Leśniowskiego-Crohna w celu rozważenia leczenia operacyjnego. Zwłókniałe zwężenia są stwardniałe, a zapalne miękkie.2
Piersi
Badania wykazały, że elastografia może osiągnąć wyższą dokładność diagnostyczną niż konwencjonalne USG. Prowadzi to do zmniejszenia liczby wyników fałszywie dodatnich, a tym samym dozmniejszenia niższegoliczby wskaźnikawykonywanych biopsji.3
Tarczyca
Niemieckie badania pokazują, że elastografiaElastografia polegająca na generowaniu odkształcenia badanego obszaru, jako dodatkowa funkcja ultrasonograficzna, znacznie poprawia diagnostykę tarczycy. W badaniujednym z badań 90% guzków zostało prawidłowo zidentyfikowanych jako łagodne, gdy zastosowano jednocześnie ultrasonografię i elastografię.4
Gruczoł krokowy
Elastografia może być również stosowana w ultrasonografii transrektalnej i uzupełniać wyniki USG.
Węzły chłonne
Elastografia może uzupełniać dotychczasowe kryteria projekcji B w celu rozróżnienia łagodnych i złośliwych nowotworów węzłów chłonnych.2
Ponadto za pomocą elastografii można wybrać najbardziej podejrzany węzeł chłonny do biopsji.2
Inne możliwe obszary zastosowań
W układzie mięśniowo-szkieletowym za pomocą elastografii oceniane jest ścięgno Achillesa w celu zwiększenia pewności diagnostycznej w tendinopatiach.2
Nawet w dziedzinie osteopatii można sobie wyobrazić optymalizację terapii punktów spustowych za pomocą elastografii.
Badanie
Przygotowanie
PacjenciPrzed badaniem jamy brzusznej pacjenci powinni być na czczo przedlub badaniem6 jamygodzin brzusznej.od ostatniego posiłku
W przypadku pozostałych wskazań nie jest konieczne specjalne przygotowanie.
Procedura
W zasadzie procedura nie różni się od techniki badania endoskopowegoultrasonograficznego.
W zależności od badanego obszaru do skóry przykładana jest głowica ultrasonograficzna, który wibruje z określoną częstotliwością.
Ponieważ tkanka nie odkształca się liniowo, należy zachować ostrożność, aby zastosować jak najmniejszy nacisk na początku badania. WystarczającaW ilośćbadaniu wykorzystuje się żeluel do USG jest tutaj zaletą.5
Warunkiem uzyskania dobrego elastogramu jest dobra projekcja B.5
Badanie jest bezbolesne i pozbawione skutków ubocznych. Emisja fali dźwiękowej jest odczuwalna jako lekkie pukanie.
Należy wykonać 10 prawidłowych pomiarów.
Interpretacja
Im twardsza i mniej elastyczna jest tkanka, tym szybciej przechodzą przez nią emitowane fale.
Odkształcenie może być wyrażone jako wartość liczbowa w kilopaskalach (kPa).
Im bardziej zwarta tkanka, tym mniejsze odkształcenie i wyższe wartości pomiarowe.
Oprócz danych w kilopaskalach dostępne są różneinne wynikiparametry, wnp. tymklasyfikacja stopnia odkształcenia wg skali Tsukuba.
Dalsze wyjaśnienia dotyczące patologicznych lub niejasnych wyników
Złotym standardem pozostaje biopsja i ocena histologiczna tkanki.
Dodatkowo można wykorzystawykonać wartościbadania laboratoryjne i inne badania obrazowe (np. TK, RM, USG).
Wysoki wskaźnik BMI i/lub wodobrzusze w przestrzeni okołowątrobowej ograniczają możliwości wykonania i interpretacji wyniku elastografii jamy brzusznej.
Rozliczenie
Elastografia nie jest badaniem refundowanymdostępnym przezw ramach NFZ. Istnieją programyprojekty ministerialnenaukowe, refundującew kosztyramach badaniaktórych badanie może zostać wykonane, ale są one zwykle ograniczone do bardzo wąskiej grupy chorychczasowo i realizowane przez niektóre tylkowybrane placówki. W pozostałych przypadkach procedura ta jest indywidualnym świadczeniem zdrowotnym.
Koszty badania ponosi pacjent.
WiBadanie może być odstększośćpne w ramach abonamentu w prywatnych firmfirmach ubezpieczeniowych refunduje tę usługęmedycznych.
EFSUMB Guidelines and Recommendations on the Clinical Use of Liver Ultrasound Elastography, Update 2017 DOI
The EFSUMB Guidelines and Recommendations for the Clinical Practice of Elastography in Non-Hepatic Applications, Update 2018 DOI
Janczewska E , Pisula A , Simon K. Rekomendacje dotyczące wykonywania badań elastograficznyuch wątroby. Przegl Epidemiol 2015; 69: 429-33. pteilchz.org.pl
European Federation for Ultrasound in Medicine and Biology (EFSUMB) Guidelines and Recommendations on the Clinical Use of Ultrasound Elastography. Part 1: Basic Principles and Technology.dx.doi.org
European Federation for Ultrasound in Medicine and Biology (EFSUMB) Guidelines and Recommendations on the Clinical Use of Ultrasound Elastography. Part 2: Clinical Applications. dx.doi.org
LiteraturPiśmiennictwo
Nowicki A, Dobruch-Sobczak K. Wprowadzenie do ultradźwiękowej ultrasonografii. J Ultrason. 2016 Jun;16(65):113-24. DOI
Zaleska-Dorobisz U, Pawluś A, Kucharska M. et al. Elastografia SWE w ocenie włóknienia wątroby." Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2015; 69: 221–226. DOI
Milkiewicz P. Elastografia wątroby w codziennej praktyce klinicznej. Gastroenterologia Kliniczna 2017;9(1):1-6. journals.viamedica.pl
Elastografia jest szybkim, bezbolesnym i nieszkodliwymnieinwazyjnym badaniem bez ryzyka powikłań, które pozwala ocenić elastyczność lub różnice w elastyczności tkankitkanek. W tej metodzie badania wykorzystuje się fakt, że w większości przypadków w obrębie zmienionej chorobowo tkanki zmienia się jej spoistość.