Document version compare

Informacje ogólne

W gabinecie lekarza rodzinnego ultrasonografia nerek i dróg moczowych jest zwykle częścią ultrasonografii jamy brzusznej, która została szczegółowo opisana w osobnym artykule. Patrz USG jamy brzusznej.
- Tutaj opisano przebieg badania, dokumentowanie wyników i podstawowe informacje techniczne.
Podczas pierwszej wizyty zaleca się badanie całej jamy brzusznej.
W niektórych przypadkach wskazane może być badanie ultrasonograficzne samych nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, np. podczas badań kontrolnych.
- Jeśli pęcherz moczowy jest pełny, możliwa jest ocena orientacyjna gruczołu krokowego i macicy.

Wskazania

Ogólnie: Ultrasonografia nerek i układu moczowego

Powtarzające się zakażenia układu moczowego (wykluczenie przyczyn anatomicznych)
Odmiedniczkowe zapalenie nerek (w celu wykluczenia czynników powikłań)
W niepowikłanym zapaleniu pęcherza moczowego badanie ultrasonograficzne zwykle nie jest konieczne
Niewidoczny krwiomocz (2 x dodatni wynik badania moczu): W porozumieniu z pacjentem USG przy pierwszym wystąpieniu, jeśli to konieczne skierowanie do urologa

Nerka

Bóle w boku, bóle kolkowe, krwiomocz
Podejrzenie guzów nerek,, torbieli i ropni
Pomiar wielkości i grubości miąższu nerek w niewydolności nerek
Ocena nerkowego przepływu krwi przy podejrzeniu zwężenia tętnic nerkowych (badanie obrazowe Doppler kolor)
Dalsze postępowanie z pacjentami z przeszczepioną nerką lub przewlekłą chorobą nerek

- Przepływ krwi w tętnicach, żyłach i miąższu

Nadnercza
- Podejrzenie nowotworów, przerzutów, guzów
Moczowód/miedniczka nerkowa
- Podejrzenie zatrzymania moczu z wodonerczem
Pęcherz moczowy
- Ocena objętości zalegającego moczu, ściana pęcherza moczowego, guzy pęcherza moczowego
Dzieci (diagnostyka zwykle u pediatry lub urologa dziecięcego)
- Powikłane zapalenie pęcherza moczowego
- W przypadku nawracającego zapalenia pęcherza moczowego z zaburzeniami opróżniania pęcherza, również oznaczanie zalegającego moczu
Obrazowanie w celu prowadzenia interwencji przezskórnych, np. podczas biopsji
Ocena orientacyjna prostaty i macicy z pełnym pęcherzem moczowym

Złoty standard: Ultrasonografia transrektalna u urologa i ultrasonografia przezpochwowa u ginekologa

Źródła błędów

Zależność od badającego
Tworzenie artefaktów
Obecność gazów w jelicie
Ograniczone obrazowanie przy otłuszczeniu

Procedura

Płaszczyzny przekroju

Projekcja z lewej i prawej: Lewa i prawa nerka
Projekcja podłużna podbrzusza:
- u kobiet: pęcherz moczowy, zatoka Douglasa, macica, pochwa
- u mężczyzn: pęcherz moczowy, zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe, gruczoł krokowy

Opis wyników

Nerka: rozmiar, kontur, echogeniczność, zmiany ogniskowe lub rozległe, lokalizacja narządu, ruchomość oddechowa i szerokość układu kielichowo-miedniczkowego nerek.
Pęcherz moczowy: objętość, nieregularności ścian, masa (guzy, koagulaty, złogi)
Wewnętrzne narządy płciowe (prostata, macica): lokalizacja, rozmiar, zmiany ogniskowe

Prawidłowe wyniki badań

Nerki
- Średnica kranio-kaudalna nerki między 9 a 12 cm
- Struktura fasolowata, miąższ o echogeniczności zbliżonej do wątroby
- Centralnie (zatoka nerkowa) przeważnie hiperechogeniczna: hiperechogeniczna (jasna) tkanka łączna, tkanka tłuszczowa i głównie puste kielichy, niewielka ilość ciemnego płynu w kielichach.
- Piramidy jako ciemne wypukłości miąższu
Nadnercza
- U zdrowych osób w badaniu ultrasonograficznym zazwyczaj nie udaje się uwidocznić nadnerczy.
Moczowód
- Część środkowa moczowodu jest z reguły niewidoczna w badaniu ultrasonograficznym.
Pęcherz moczowy
- Podczas badania pęcherz moczowy powinien być pełny: Ostro odgraniczony, bez nieregularności ścian, bez mas
- Mocz zalegający <50 ml>
Gruczoł krokowy
- Ostro odgraniczony, jednorodny
- Objętość ok. 25 ml
Macica
- Organ naturalnie wygięty, gładki, muskulatura jednorodna, endometrium jednorodne

Ocena nieprawidłowych wyników badań

Nerki

Wielkość
- Nerki pomniejszone (z obu stron)
  - Stwardnienie nerek
  - Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek
  - Śródmiąższowe zapalenie nerek
- Asymetria wielkości nerek
  - Zwężenie tętnicy nerkowej z różnicą w przekroju podłużnym >1 cm
Zmiany w miąższu
- Uszkodzenie miąższu w kształcie klina
  - Zawał nerki
- Opuchlizna i powiększona średnica podłużna, niewyraźne przejście rdzeń-kora
  - Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Masa w miąższu nerki
- Różnicowanie torbieli i guzów litych
- Proste torbiele są bardzo powszechne.
  - Obraz bezechowy, okrągłe, o gładkich brzegach, grzbietowe wzmocnienie echa; możliwe przegrody i zwapnienia.
  - Liczne torbiele: Torbielowatość nerek
- Guzy lite (należy zawsze wyjaśnić)
  - Nowotwory złośliwe: np. rak nerkowokomórkowy
    - Kryteria złośliwości: Obniżona echogeniczność, przekracza torebkę nerkową, dobre unaczynienie brzeżne.
    - Z centralną martwicą, najczęściej rak nerkowokomórkowy
    - Z obniżoną ruchomością oddechową: Guz przekroczył torebkę tłuszczową nerki.
  - Naczyniakomięśniakotłuszczak
    - Okrągły, hiperechogenny
  - Onkocytoma
    - Hiperechogenny, silnie hiperwaskularny
Zaburzenia odpływu moczu: Wodonercze
- Stopień I: Poszerzona miedniczka
- Stopień II: Poszerzenie kielichów
- Stopień III: Miąższ ogniskowo zwężony
- Stopień IV: Miąższ całkowicie zniszczony
- Przyczyny: Kamica moczowa, zwężenia moczowodu, guzy układu moczowego, wady rozwojowe, masy w przestrzeni zaotrzewnowej
Kamienie nerkowe
- Hiperechogenne złogi z cieniem akustycznym
- Wykrywalne w badaniu ultrasonograficznym w nerkach, kielichach nerkowych lub miedniczce nerkowej, ale rzadko w moczowodzie
- Kamienie mniejsze niż 5 mm można łatwo przeoczyć w badaniu ultrasonograficznym.
Okołonerkowe zbiorniki płynowe
- Po transplantacji
- Ropnie, krwiaki, moczowody, pseudotorbiele zawierające mocz, torbiele limfatyczne
Zwężenie tętnic nerkowych
- Badanie obrazowe Doppler kolor

Nadnercza

Guzy, przerzuty i krwiaki mogą być widoczne.
Przypadkowo wykryta w badaniach, najczęściej bezobjawowa masa nadnerczy określana jest jako incydentaloma nadnerczy.

Moczowód

Występuje tylko w przypadku wyraźnego zatrzymania moczu, dużych złogów lub guzów

Pęcherz moczowy

Mocz zalegający po mikcji >50 ml
Masa ściany pęcherza moczowego
- Guzy, brodawczaki
- Rozprzestrzenianie się guza do pęcherza moczowego
Pogrubienie ściany pęcherza moczowego
- Beleczkowatość pęcherza moczowego
Masa za pęcherzem moczowym
Uchyłek pęcherza moczowego
- Uwypuklenia ściany pęcherza moczowego
Przepuklina moczowodu

Gruczoł krokowy

Powiększenie (normalne ok. 25 ml)
- Prostata wpukla się do pęcherza w złośliwej hiperplazji lub raku.
Niejednorodność
Masa
Konieczna może być diagnostyka urologiczna

Macica

Masa (np. mięśniaki?
Ciąża
Endometrium niejednorodne
Konieczna może być diagnostyka ginekologiczna

Kontrola nieprawidłowych wyników

Nerki i górne drogi moczowe: W zależności od wyników i choroby podstawowej
- Urografia
- TK lub RM
- Biopsja punkcyjna
- Ureteroskopia
Pęcherz moczowy
- Ew. cystoskopia z biopsją
- TK lub RM
Gruczoł krokowy
- Ultrasonografia transrektalna (u urologa)
Macica
- USG dopochwowe (z ginekologiem)
W razie potrzeby badania laboratoryjne: badanie ogólne moczu, osad moczu, posiew moczu, morfologia krwi, CRP, OB, kreatynina, mocznik, sód, potas