Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Niedokrwistość u dorosłych

Informacje ogólne

Definicja

Definicja niedokrwistości wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

  • Stężenie hemoglobiny niższe niż 13,0  g/dl (8,1  mmol/l) u  dorosłych mężczyzn i  młodzieży płci męskiej w  wieku >>15  lat
  • Stężenie hemoglobiny niższe niż 12,0  g/dl (7,5  mmol/l) u  osób w  wieku 12–14  lat, dorosłych kobiet i  młodzieży płci żeńskiej w  wieku >>15  lat
  • Stężenie hemoglobiny niższe niż 11,0  g/dl (6,8  mmol/l) u  kobiet w  ciąży

Wartości prawidłowe

Stopień nasilenia niedokrwistości

  • Zagrażająca życiu niedokrwistość: Stężenie hemoglobiny < 6,5 g/dl (<4 mmol/l)
  • Ciężka niedokrwistość: Stężenie hemoglobiny 6,5-7,9 <8 g dl (><5 mmol l)>g/dl (4–4,9 mmol/l)
  • Umiarkowana niedokrwistość:  Stężenie hemoglobiny 8–10 9,9 g/dl (5–6,2 1 mmol/l)
  • Łagodna niedokrwistość: Stężenie hemoglobiny pomiędzy 10  g/dl (6,2  mmol/l) a  dolną granicą normy

Klasyfikacja według etiologii

  • Możliwe patomechanizmy
    • Utratautrata krwi
    • Nasilonynasilony rozpad erytrocytów (hemoliza)
    • Zaburzeniazaburzenia erytropoezy
  • Często pojawiają się połączenia różnych patomechanizmów, zwłaszcza, jeżeli przyczyną są choroby ogólnoustrojowe.

Niedokrwistość na skutek utraty krwi

  • Ostra niedokrwistość pokrwotoczna
    • normocytarna
    • Retikulocytoza może wystąpić w  ciągu 6  godzin od rozpoczęcia krwotoku.
    • Najcznajczęstsze przyczyny:
      • uraz
      • ostre krwawienie z  przewodu pokarmowego
      • pęknięcie tętniaka
      • krwotok pooperacyjny.
  • Przewlekła, powolna utrata krwi
    • Prowadzi do niedokrwistości z  niedoboru żelaza (niedokrwistości mikrocytarnej).
    • Najczęstsze przyczyny:
      • silne krwawieniekrwawienia miesiączkowe
      • przewlekłe krwawienie z  przewodu pokarmowego (np. wrzody żołądka, żylaki przełyku, nowotwór)
      • hemoroidy
      • leki przeciwzakrzepowe (np. kwas acetylosalicylowy, inne leki hamujące czynność trombocytówprzeciwpłytkowe, leki przeciwkrzepliwe)
      • Przepuklina rozworu przełykowego
      • Uchyuchyłkowatość
      • Schorzeniaschorzenia onkologiczne
      • Przewlekprzewlekłe nieswoiste zapalenie jelit

Przewlekła choroba ogólnoustrojowa

  • Niedobór czynników potrzebnych dla procesu erytropoezy
  • niedokrwistość chorób przewlekłych (ACD)
    • zwykle łagodna hiperproliferacyjna niedokrwistość normocytarna, przy jednoczesnym niedoborze żelaza także mikrocytarna
    • Powstaje w  wyniku przewlekłego stanu zapalnego (kaskada cytokin oraz zwiększenie ekspresji hepcydyny).
    • Najcznajczęstsze przyczyny:
      • Zakazakażenie
      • Schorzenieschorzenie onkologiczne
      • Reakcjareakcja autoimmunologiczna
      • Zniszczeniezniszczenie tkanek, np. wskutek urazu lub poważnego zabiegu chirurgicznego.
  • Niedokrwistość spowodowana niewydolnością nerek
    • normo- lub mikrocytarna
  • Niedokrwistość wywołana przez przewlekłe schorzenie wątroby
    • łagodna do umiarkowanej niedokrwistość makrocytarna bez obecności megaloblastów
  • Niedokrwistość wywołana przez niedoczynność tarczycy
    • łagodna niedokrwistość normocytarna
  • Niedokrwistość w  niewydolności serca
    • występuje u  około 1/3 osób cierpiących na niewydolność serca
    • możliwe przyczyny:
      • niedokrwistość chorób przewlekłych
      • niedokrwistość z  niedoboru żelaza
      • hemodylucja
      • leki
  • Niedokrwistość w  przewlekłym nieswoistym zapaleniu jelit
    • zazwyczaj połączenie niedokrwistości chorób przewlekłych oraz niedokrwistości z  niedoboru żelaza
  • Niedokrwistość w  pierwotnym hipogonadyzmie
    • U starszych mężczyzn niedobór testosteronu prowadzi do ograniczenia regulacji hematopoezy i biodostępności żelaza.
  • Choroba nowotworowa

Schorzenia szpiku kostnego

Ekspozycja na działanie toksyn i  promieniowania4

  • Leki
    • hemolityczne, np.:
      • penicylina
      • metylodopa
      • lewodopa
      • chinidyna
      • cefalosporyny
      • diklofenak
    • Interferencjainterferencja z  syntezą DNA:
      • analogi puryn, np. 6-merkaptopuryna, acyklowir
      • analogi pirymidyn, np. 5-fluorouracyl, zydowudyna
      • (pozostałe) cytostatyki.
    • Interferencjainterferencja z  czynnikami współistniejącymi syntezy DNA, np.:
      • metotreksat
      • trimetoprim
      • fenytoina
      • fenobarbital lub primidon
      • metformina
      • kolchicyna
      • neomycyna (interferencja z  metabolizmem witaminy B12)
    • toksyczny wpływ na hematopoetyczne komórki prekursorowe, np. :
      • niektóre leki przeciwpadaczkowe, np. fenytoina, karbamazepina, kwas walproinowy
      • azatiopryna
      • chloramfenikol
      • sulfonamidy
    • izoniazyd
      • prokainamid
    • Zahamowaniezahamowanie stymulacji erytrocytów i  tworzenia erytropoetyny, np.:
      • inhibitory ACE
      • antagoniści receptora angiotensyny II (ARB)
  • Promieniowanie jonizujące
    • Może prowadzić do pancytopenii.
  • Ołów
  • Zaburzenia związane ze spożywaniem alkoholu
    • Przewlekłe nadużywanie alkoholu może prowadzić do niedokrwistości w  wyniku bezpośredniej, toksycznej supresji szpiku kostnego – nawet w  przypadku braku uszkodzeń wątroby czy niedoboru witamin.
    • inne przyczyny: przewlekła utrata krwi, niedobory pokarmowe, upośledzone wchłanianie
    • Remisja niedokrwistości następuje dopiero po upływie miesięcy w  abstynencji.

Reakcja immunologiczna

Infekcje

chorobyChoroby dziedziczne

Przyczyny naczyniowe

Czynniki predysponujące

  • Połączenie błędów żywieniowych i  zaburzeń wchłaniania (najczęściej niedobór żelaza)
  • Zaawansowany wiek
  • Płeć żeńska
  • Laktacja i  ciąża

Częstość występowania

  • Około 2% pacjentów leczonych w  placówkach podstawowej opieki zdrowotnej cierpi na niedokrwistość.
    • Tym samym niedokrwistość stanowi najczęstsze leczone przez lekarzy POZ zaburzenie hematologiczne.
  • Niedokrwistość z  niedoboru żelaza jest najczęstszą postacią niedokrwistości (do 80% wszystkich przypadków niedokrwistości).
    • Niedokrwistość chorób przewlekłych (ACD) jest drugą najczęściej występującą postacią niedokrwistości. U  osób starszych odsetek niedokrwistości chorób przewlekłych jest szczególnie wysoki.
  • Chorobowość niedokrwistości rośnie wraz z  wiekiem.
    • 65–69  lat: około 6 10%
    • >>85  lat: 13–14 około 20%
  • Pacjenci chorzy przewlekle
    • około 50% wszystkich leczonych stacjonarnie pacjentów chorych przewlekle

Rozważania diagnostyczne

Aktywny lub ostry krwotok?

  • W  razie potrzeby natychmiastowa stabilizacja hemodynamiczna!
    • Objawyobjawy hipowolemii
      • Niedociniedociśnienie
      • Bladobladość
      • Zimnazimna, wilgotna skóra
      • Ssłabeabo wyczuwalne tętno
      • Tachykardiatachykardia
      • Dusznoduszność
      • Zaburzeniazaburzenia świadomości

Wolne postępowanie objawów?

  • Niedokrwistość u  osób starszych zwykle rozwija się powoli i  często objawia się dusznością, znużeniem i  dezorientacją; prawdopodobnie wraz z postępującą chorobą serca.

Czy przyczyną niedokrwistości mogą być inne schorzenia?

Przyczyna konsultacji

  • Osoby cierpiące na niedokrwistość zgłaszają się do lekarza w  związku z  następującymi dolegliwościami:
    • zmęczenie (38%)
    • zawroty głowy (14%)
    • duszność (3%)
    • objawy niespecyficzne (37%)

ICPC-2

  • B04 Objawy/dolegliwości związane z krwią

ICD-10

  • Wg wersji ICD-10-GM z 2022 r.
    • D50-D53 Niedokrwistości z  niedoborów pokarmowych
      • D50 Niedokrwistość z niedoboru żelaza
      • D51 Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12
      • D52 Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego
      • D53 Inne niedokrwistości z niedoborów pokarmowych
    • D55-D59 Niedokrwistości hemolityczne
      • D55 Niedokrwistość spowodowana zaburzeniami enzymatycznymi
      • D56 Talasemia
      • D57 Zaburzenia związane z sierpowatokrwinkowością
      • D58 Inne dziedziczne niedokrwistości hemolityczne
      • D59 Nabyta niedokrwistość hemolityczna
    • D60-D64 Niedokrwistości aplastyczne i  inne
      • D60 Nabyta aplazja czysto czerwonokrwinkowa [erytroblastopenia]
      • D61 Inne niedokrwistości aplastyczne
      • D62 Ostra niedokrwistość pokrwotoczna
      • D63* Niedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych sklasyfikowanych gdzie indziej
      • D64 Inne niedokrwistości

    Diagnostyka różnicowa

    Przyczyny niedokrwistości

    Diagnostyka różnicowa według wyników morfologii krwi

    Niedokrwistość mikrocytarna (MCV <80 fl)> <80ft)

    Niedokrwistość makrocytarna (MCV >>100  fl)

    Niedokrwistość normocytarna (MCV  80–100 fl)

    Wywiad lekarski

    Typowe objawy

    Ostra lub przewlekła utrata krwi

    • Ostra utrata krwi? Stolec smolisty, krew w  stolcu, krew w moczu lub inne zdiagnozowane krwotoki?
    • Silne krwawienia miesiączkowe? Wkładka domaciczna? Krwiodawstwo?

    Styl życia?

    • Alkohol?
    • Dieta?

    Jatrogenne?

    Badanie przedmiotowe

    Ogólne

    Objawy hemolizy?

    Układ pokarmowy

    Teleangiektazje

    Badania uzupełniające

    Badania krwi

    Środki i  zalecenia

    Wskazania do skierowania do specjalisty

    • Nieznana przyczyna niedokrwistości
    • Nieskuteczność leczenia
    • Podejrzenie chorobynowotworu złośliwejliwego

    Lista kontrolna dotycząca skierowania

    Niedokrwistość

    Wskazania do przetoczenia krwi

    Informacje dla pacjentów

    Informacje dla pacjentów w  Deximed

    Ilustracje

    Niedokrwistość z niedoboru żelaza: mikrocytarne, hipochromiczne erytrocyty w rozmazie krwiNiedokrwistość z niedoboru żelaza: mikrocytarne, hipochromiczne erytrocyty w rozmazie krwi
    Niedokrwistość z  niedoboru żelaza: mikrocytarne, hipochromiczne erytrocyty w  rozmazie krwi
    Niedokrwistość makrocytowa, rozmaz krwi
    Niedokrwistość makrocarnamakrocytarna, rozmaz krwi

    Objawy chorobowe na ciemnej skórze

    • Mind the Gap: szczególnie obraz bladości błon śluzowych

    Źródła

    Piśmiennictwo

    1. Zaiden R. Assessment of anaemia. BMJ Best Practice. Last reviewed: 9 Dec 2021; last updated: 02 Nov 2021 bestpractice.bmj.com
    2. Podolak-Dawidziak M. Niedokrwistości i inne nienowotoworowe choroby układu krwiotwórczego. In: Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023; 1808-1836.
    3. Nowak WS, Skotnicki AB. Niedokrwistość. In: Podstawy hematologii. Wydanie III zmienione i poszerzone. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019; 115-193.
    4. Maj S. Polekowe powikłania hematologiczne. Postępy Nauk Medycznych 2000; 4: 17–28.
    5. Goddard AF, James MW, McIntyre AS, et al. Guidelines for the management of iron deficiency anaemia. Gut 2011;60:1309-1316.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21561874" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21561874" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov
    6. Zaiden R. Assessment of anaemia. BMJ Best Practice. Last reviewed: 9 Dec 2021; last updated: 02 Nov 2021 bestpractice.bmj.com

    Autorzy

    • Krzysztof Studziński, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
    • Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
    • Thomas M. Heim, dr n. med., dziennikarz naukowy, Freiburg
D50; D50-D53; D51; D52; D53; D55; D55-D59; D56; D57; D58; D59; D60; D60-D64; D61; D62; D63*; D64
B04
HämolyseHemoliza; ErythropoeseErytropoeza; BlutverlustUtrata krwi; RetikulozytoseRetikulocytoza; AnämieNiedokrwistość beiw chronischenchorobach Erkrankungenprzewlekłych; ACD; SphärozytoseSferocytoza; KugelzellanämieNiedokrwistość sferocytowa; KongenitalesWrodzona Knochenmarkversagenniewydolność szpiku kostnego; Fanconi-AnämieNiedokrwistość Fanconiego; EisenbindungskapazitätZdolność wiązania żelaza; MikrozytäreNiedokrwistość Anämiemikrocytarna; MakrozytäreNiedokrwistość Anämiemakrocytarna; NormozytäreNiedokrwistość Anämienormocytarna; isoliertIzolowana aplastischeniedokrwistość Anämieaplastyczna; pureAplazja red cell aplasiaczerwonokrwinkowa; Mentzer-IndexWskaźnik Mentzera; hyperchromHiperchromiczna; hypochromHipochromiczna; normochromNormochromiczna; megaloblastärMegaloblastyczna; nicht-megaloblastärNiemegaloblastyczna
Niedokrwistość u dorosłych
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Jeżeli nie wskazano inaczej, artykuł opiera się na następujących źródłachach1-3 . Patrz też artykuł Niedokrwistość u  dzieci. Stężenie hemoglobiny niższe niż 13,0  g/dl (8,1  mmol/l) u  dorosłych mężczyzn i  młodzieży płci męskiej w  wieku >>15  lat
Medibas Polska (staging)
Niedokrwistość u dorosłych
/link/b0297383127648dba1c74cd9171a4e96.aspx
/link/b0297383127648dba1c74cd9171a4e96.aspx
niedokrwistosc-u-doroslych
SiteProfessional
Niedokrwistość u dorosłych
K.Reinhardt@gesinform.de
Klive.Reinhardt@gesinformcom#magda.delabecka@gmail.com
pl
pl
pl