Document version compare

Co to jest splenomegalia?

Splenomegalia oznacza dosłownie bardzo dużą śledzionę (gr. splen = śledziona, megalo = duży). Diagnozę tę stawia się, gdy w badaniu palpacyjnym brzucha lub w badaniu ultrasonograficznym śledziona wydaje się powiększona. Zazwyczaj śledziona mierzy około 11 cm długości, ma 7 cm szerokości i 4 cm grubości;, jednak w zależności od wielkości osoby, zdrowa śledziona może być nieco większa lub mniejsza. Narząd ten waży zwykle około 150 g.

Śledziona pełni wiele różnych funkcji w organizmie, zwłaszcza w kontekście układu odpornościowego oraz rozkładu uszkodzonych/starych komórek krwi. Ponadto narząd ten jest bardzo dobrze ukrwiony, a jego naczynia krwionośne przebiegają bardzo blisko naczyń krwionośnych żołądka, wątroby i trzustki. Z tych powodów istnieje wiele różnych chorób, które powodują powiększenie śledziony. Mogą to być zakażenia, które szybko ustępują, ale także nowotwory złośliwe, takie jak chłoniaki.

Częstość występowania

Powiększona śledziona często wykrywana jest w badaniu ultrasonograficznym, ale nie ma to znaczenia klinicznego i nie daje żadnych objawów. Ogólnie rzecz biorąc, około 3% populacji ogólnej ma powiększoną śledzionę.

Objawy

Splenomegalia może zostać wykryta przypadkowo podczas rutynowego badania ultrasonograficznego, bez żadnych dolegliwości zglaszanych przez pacjenta. W innych przypadkach splenomegalii towarzyszy ból górnej części brzucha po lewej stronie. W zależności od choroby podstawowej mogą dołączyć inne objawy: gorączka i inne objawy zakażenia, zmęczenie/wyczerpanie, niepożądana utrata masy ciała, ból stawów lub zwiększona skłonność do krwawień (zasinienie nawet po niewielkim urazie, drobne krwawienia skóry). W celu znalezienia przyczyny lekarz zapyta również, czy pacjent przyjmuje leki, czy spożywa ~~spożywaniem alkoholu~~alkohol, czy pacjent cierpi na przewlekłą chorobę wątroby lub inne schorzenia (również w kontekście członków rodziny), czy miał miejsce wypadek/poważny uraz lub czy pacjent przebywał ostatnio w tropikach.

Jeśli w przypadku splenomegalii ból w górnej części brzucha po lewej stronie bardzo szybko się rozwija i jest bardzo silny, konieczne jest szybkie badanie lekarskie, a w razie potrzeby podjęcie terapii, bo może to być bardzo niebezpieczna sytuacja!

Oprócz wywiadu lekarz przeprowadzi dokładne badanie całego ciała, w tym badanie palpacyjne wszystkich węzłów chłonnych i dokładne badanie skóry. Ponadto w badaniu ultrasonograficznym lekarz oceni jamę brzuszną, zwłaszcza śledzionę, oraz zleci badania markerów zapalnych i innych parametrów krwi. W zależności od podejrzewanej diagnozy konieczne może być również wykonanie tomografii komputerowej (TK), rezonansu magnetycznego (RM), badania naczyń krwionośnych lub szpiku kostnego. Ze śledziony może zostać pobrana próbka tkanki.

Możliwe choroby podstawowe

Urazy
- Jeśli górna część brzucha zostanie uszkodzona w poważnym wypadku, śledziona również może zostać uszkodzona. Jeśli dojdzie do pęknięcia narządu przy nienaruszonej jeszcze torebce śledziony, krew nie spływa swobodnie do jamy brzusznej, lecz pod torebką tworzy się krwiak. Śledziona się wtedy powiększa.
Zakażenia
- Wielu zakażeniom może towarzyszyć splenomegalia;, zwykle śledziona jest wtedy wyraźnie, ale nie skrajnie, powiększona.
- ospa wietrzna
  - Temu zakażeniu wirusowemu może towarzyszyć splenomegalia, która zwykle nie powoduje żadnych problemów i znika po wyleczeniu ospy wietrznej.
- mononukleoza zakaźna
  - Powiększenie śledziony jest typowe dla zakażenia (choroba Pfeiffera) wirusem Epsteina-Barr. Po wyleczeniu zakażenia śledziona wraca do prawidłowych rozmiarów, ale może to potrwać kilka tygodni.
- inne zakażenia
  - Toksoplazmoza, wirusowe zapalenie wątroby, tyfus, gruźlica, malaria, leiszmanioza, kandydoza (zakażenie grzybicze) oraz zakażenie HIV również mogą prowadzić do powiększenia śledziony.
  - Jeśli zakażenie rozprzestrzeniło się w organizmie wraz z krwią (posocznica/sepsa), w śledzionie mogą tworzyć się ropnie, co prowadzi do powiększenia tego narządu.
Zaburzenia krążenia
- Ze względu na bliskość naczyń krwionośnych wątroby, trzustki i śledziony, ograniczony dopływ krwi do wątroby może powodować powiększenie śledziony (zastój krwi).
- W przebiegu innych chorób również w samej żyle śledzionowej może powstać zakrzep (zakrzepica żyły śledzionowej). Ponieważ odpływ krwi jest wtedy ograniczony, śledziona powiększa się.
- Wady naczyń krwionośnych śledziony mogą wywoływać podobny efekt.
Choroby krwi
- W dziedzicznych chorobach krwi takich jak talasemia, sferocytoza i niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, a także niedokrwistość złośliwa zmienia się kształt czerwonych krwinek. Ponieważ uszkodzone (lub nieprawidłowo zbudowane) czerwone krwinki są rozkładane w śledzionie, w przypadku tych chorób śledziona powiększa się ze względu na nadmierne obciążenie.
Nowotwory złośliwe
- Śledziona pełni ważną funkcję w rozwoju komórek odpornościowych — limfocytów. Ponadto w śledzionie zawsze znajdują się liczne limfocyty.
- Dlatego wszystkim chorobom, w których białe krwinki, inaczej limfocyty, namnażają się w sposób niekontrolowany, towarzyszy splenomegalia.
- Należą do nich białaczka, chłoniak, mielofibroza i inne.
- W innych nowotworach, np. raka jelita grubego lub raka sutka, w niektórych przypadkach przerzuty tworzą się w śledzionie.
- Zdarzają się jednak również łagodne nowotwory śledziony, które prowadzą do splenomegalii.
Zaburzenia układu immunologicznego
- Ze względu na ważną funkcję śledziony dla komórek odpornościowych, niektórym zaburzeniom układu immunologicznego towarzyszy powiększenie śledziony, np. toczeń rumieniowaty lub reumatoidalne zapalenie stawów.
Inne przyczyny
- Przy niektórych chorobach pewne produkty przemiany materii gromadzą się w narządach. Jeśli wystąpi zajęcie śledziony, dochodzi do splenomegalii.
- Przykładami są choroba Niemanna-Picka, choroba Gauchera, amyloidoza, hemochromatoza.
- W rzadkich przypadkach powiększenie śledziony mogą powodować niektóre leki.

Terapia i rokowania

Jeśli splenomegalia została stwierdzona przez przypadek, śledziona nie jest wyjątkowo duża, a pacjent nie ma objawów, zwykle zaleca się kontrolę kilka tygodni później, a jeśli nic się nie dzieje — należy poczekać. W pozostałych przypadkach celem jest leczenie stwierdzonej choroby podstawowej. W przypadku zakażenia podejmuje się odpowiednie leczenie. Gdy zakażenie ustąpi, zmniejszy się również śledziona.

Choroby przewlekłe, np. choroby układu odpornościowego, wymagają zwykle dożywotniej terapii, a śledziona często pozostaje powiększona. Nowotwory złośliwe krwi i inne nowotwory wymagają operacji, chemioterapii lub radioterapii i mają różne rokowania w zależności od rodzaju nowotworu i jego stadium.

Jeśli do uszkodzenia śledziony doszło w wyniku wypadku, w zależności od rozległości urazu może być wymagana operacja w trybie nagłym. W niektórych innych chorobach przebiegających z powiększeniem śledziony istnieje ryzyko jej pęknięcia. Istnieje ogromne ryzyko utraty krwi, czyli zagrożenie dla życia!

Pilna terapia, często z hospitalizacją, jest również konieczna w przypadku ciężkich zakażeń, bardzo złego ogólnego stanu fizycznego, nieprawidłowej morfologii krwi (niedokrwistość itp.) spowodowanych zaburzeniami czynności śledziony, chorobami nowotworowymi, a także ostrym zapaleniem trzustki lub krwawieniem z przełyku towarzyszącym splenomegalii.

Dodatkowe informacje

Splenomegalia — informacje dla lekarzy

AutorkaAutorzy

Kalina van der Bend, lekarz, Blachownia (recenzent)
Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden