Co to są zakażenia ran?
Podczas operacji nie jest możliwe osiągnięcie całkowitej sterylności pomimo zastosowania najwyższych środków higieny. Zasadniczo „rany” w ciele, jak również szwy skórne mogą ulec zapaleniu. Zazwyczaj bakterie ze środowiska kolonizują wtedy rany. Jednakże, jeżeli np. jelito jest już zakażone przed operacją lub jeśli istnieją otwarte, zanieczyszczone rany skóry po wypadku lub ugryzieniu przez zwierzę, drobnoustroje są obecne od samego początku. W takich przypadkach ryzyko zakażenia rany jest bardzo duże; stosuje się odpowiednie środki zapobiegawcze.
Ogólnie jednak zakażenia ran nie występują często po zabiegach chirurgicznych. Według badań u około 5% pacjentów powstaje zakażenie podczas pobytu w szpitalu, z czego około jedna czwarta to zakażenia ran po zabiegach operacyjnych.
Przyczyny
O tym, czy dojdzie do zakażenia decyduje kilka czynników. Ważnym aspektem jest stan ogólny osoby leczonej: Pacjenci cierpiący na więcej niż jedną chorobę podstawową, osoby osłabione i/lub niedożywione oraz osoby z osłabionym układem odpornościowym są bardziej narażone na zakażenia ran. Jednak każda poważna operacja osłabia mechanizmy obronne organizmu, więc nawet u zdrowych osób operacja wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia stanu zapalnego.
Ponadto rolę odgrywa obszar ciała, na którym wykonywana jest operacja. Operacje w jamie brzusznej są bardziej narażone na późniejsze zakażenia ran niż inne operacje. Dotyczy to zwłaszcza operacji nagłych z powodu krwawienia lub perforacji żołądka lub jelita. W takich przypadkach istnieje duże ryzyko rozprzestrzenienia się bakterii zarówno przed, w trakcie oraz po zabiegu. Im bardziej sterylny, czyli „czysty” jest zabieg i praca personelu medycznego, tym mniejsze ryzyko zakażenia rany. Operacje trwające kilka godzin również zwiększają ryzyko skażenia bakteryjnego.
Zawsze wyzwaniem dla chirurgów jest wykonanie zabiegu jak najdelikatniej i z jak najmniejszą ilością drobnoustrojów, między innymi po to, aby zapobiec późniejszej infekcji. Podczas interwencji chirurgicznych należy w jak najmniejszym stopniu uszkadzać skórę i inne tkanki ciała. Ranę należy zamknąć odpowiednią liczbą szwów. Czasami taśmy lub zszywki są bardziej odpowiednie do zamykania ran niż szwy.
Objawy
Typowe objawy to narastający ból w okolicy rany i ewentualnie gorączka. Stopniowo pojawi się obrzęk, zaczerwienienie, miejscowa hipertermia i ewentualnie sączenie z rany. Jeśli rozwinęła się infekcja, konieczne może być otwarcie części szwu, aby umożliwić wypływ ropy z rany.
Leczenie
W przypadku powierzchownych ran mechanizmy obronne organizmu zazwyczaj są w stanie zapobiec zakażeniu rany. Dlatego leczenie ma na celu wzmocnienie własnych mechanizmów obronnych organizmu i zmniejszenie obciążenia organizmu w wyniku zakażenia rany. W tym celu rana jest dokładnie oczyszczana i regularnie kontrolowana. Część ciała, która została zainfekowana musi być unieruchomiona i uniesiona, może być również wymagany odpoczynek w łóżku.
W razie potrzeby można otworzyć ranę, aby umożliwić wypływ ropy i wydzieliny z rany. Czasami trzeba otworzyć tylko część szwu, w innych przypadkach konieczne jest wykonanie większego otworu. Często wprowadza się wtedy rurkę drenażową, aby ropa mogła wypłynąć. Zapobiega to zbyt szybkiemu zamykaniu się rany i zatrzymywaniu w niej wydzieliny.
Czasami do usunięcia bakterii z organizmu konieczne jest zastosowanie antybiotyków. Antybiotyki podaje się zwykle w formie tabletek. W przypadku ciężkich zakażeń antybiotyki podaje się również w postaci wlewu bezpośrednio do krwiobiegu. Gdy wiadomo, które bakterie wywołały zakażenie, można przejść na bardziej odpowiedni antybiotyk.
Czasami już podczas operacji wiadomo, że istnieje duże ryzyko zakażenia rany. Dotyczy to zwłaszcza zanieczyszczonych obrażeń po wypadku lub ugryzieniu przez zwierzę. W tym przypadku pomocne może być już profilaktyczne leczenie antybiotykami.
Rutynowe zmiany opatrunków powinny być wykonywane w warunkach sterylnych najwcześniej po 24–48 godzinach. Gojenie się ran jest regularnie kontrolowane.
Rokowanie
Zakażenie rany opóźnia proces gojenia i w niektórych przypadkach może wydłużyć hospitalizację. Zakażenie może spowodować, że blizna pooperacyjna będzie przez jakiś czas większa i bardziej zauważalna niż zwykle. W ciężkich przypadkach, gdy zakażenie obejmuje cały krwiobieg, może rozwinąć się zagrażająca życiu sepsa (zakażenie krwi). Dotyczy to jednak głównie pacjentów, którzy byli już poważnie chorzy i osłabieni.
Dodatkowe informacje
- Sepsa (zakażenie krwi)
- Antybiotykoterapia
- Zakażenia ran – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Susanne Meinrenken, dr med., dziennikarka medyczna, Brema