Co to jest niskorosłość?
Definicja
Niskorosłość określa się na podstawie tzw. krzywych wzrostu, które wskazują średni wzrost dla określonego wieku dla danej płci. U większości ludzi wzrost ciała ma klasyczny przebieg. Niektórzy rosną niewiele i mają raczej niski wzrost końcowy, inni rosną intensywniej i są bardzo wysocy. Większość ludzi ma przeciętny wzrost, a więc znajduje się w środku modelu krzywej. W celu opisania różnych wzorców wzrostu stosuje się krzywe standardowe z odchyleniami standardowymi (ang. standard deviation, SD) lub tzw. siatki centylowe. Za pomocą krzywych wzrostu można ocenić, czy dzieci lub młodzież są raczej niscy czy wysocy jak na swój wiek – można też oszacować ostateczną wysokość ciała:
- Środkowa krzywa wskazuje średni wzrost wszystkich dzieci w
- Wartość +1 SD (+1 odchylenie standardowe) oznacza, że około 16% wszystkich dzieci w tej samej grupie wiekowej jest wyższych; -1 SD oznacza, że około 16% jest niższych.
- Przy +/-2 SD jest to około 3% dzieci w tym samym wieku, które są jeszcze wyższe lub niższe.
Z reguły o niskorosłości mówi się, gdy wartości są poniżej 3 centyla (3%) wzgl. 2 odchyleń standardowych. W praktyce jednak bierze się pod uwagę również wzrost rodziców: Jeśli oboje rodzice są raczej niscy, jest mało prawdopodobne, że dziecko będzie podążało w swoim rozwoju za średnią krzywą wzrostu, więc niski wzrost może być w tym przypadku zupełnie normalny. Tylko u około 5% dzieci z niskorosłością można wykryć konkretną chorobę jako przyczynę.
Objawy
Wzrost jest niski w porównaniu ze średnią populacyjną. Mogą też wystąpić dodatkowe objawy choroby podstawowej.
Przyczyny
Najczęstsze przyczyny
- Opóźnienie wzrostu i dojrzewania
- Wzrost i dojrzewanie przebiegają
ogólnieprawidłowo, jednak dojrzałość biologiczna jest osiągana z - Często występuje skłonność genetyczna.
- Ostatecznie osiągany jest prawidłowy, odpowiadający warunkom rodzinnym wzrost.
- Wzrost i dojrzewanie przebiegają
- Niskorosłość uwarunkowana rodzinnie
- Niskorosłość uwarunkowana rodzinnie jest najczęstszą przyczyną niskorosłości.
- Mimo, że krzywa wzrostu jest poniżej 3
równieżnastępuje wzwykprawidłymowym czasie. - Ostateczny wzrost jest niższy. Dla mężczyzn jest to mniej niż 163 cm, dla kobiet mniej niż 150 cm.
- Rozpoznanie uznaje się za potwierdzone dopiero wtedy, gdy zostaną wykluczone wszystkie inne przyczyny niedoboru wzrostu.
Rzadkie przyczyny
- Za mały względem wieku ciążowego
- Termin „za mały względem wieku ciążowego” (ang. small for gestational age, SGA) odnosi się do noworodków, które są zbyt małe lub zbyt lekkie w stosunku do ich wieku ciążowego.
- U 90% tych dzieci wzrost normalizuje się do 2. roku życia.
- Zespół Turnera
- Wynika z
dziewcząt/kobiet. - Może stanowić jedną z
- Niemowlęta mogą mieć zauważalny obrzęk karku, dłoni i
- Objawy u
- Wynika z
BrakZaburzeniazaopatrzeniaodżywiania- Niskorosłość może być spowodowana czynnikami psychologicznymi i
- Niskorosłość może być spowodowana czynnikami psychologicznymi i
- Celiakia
- Choroba często objawia się już u
- Różne rodzaje zbóż
(zawierające gluten)powodują zaburzeniaimmunologicznena tle immunologicznym w jelicie cienkim. - Typowe objawy to objętościowo duże, cuchnące, tłuste stolce, wzdęcia, opóźnienie wzrostu i objawy niedoboru żywieniowego u dzieci.
- Dzieci wykazują zmniejszony przyrost masy ciała i wzrostu.
- Choroba często objawia się już u
- Nietolerancja laktozy
- Nietolerancja laktozy może również prowadzić do zaburzeń trawiennych z
Przypisuje się jPrzyczynąniedoborowijest niedobór enzymu laktazy w błonie śluzowej jelita cienkiego.- Dotyczy około 15–20% populacji.
- Nietolerancja laktozy może również prowadzić do zaburzeń trawiennych z
- Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
- Typowe objawy to brak energii, nietolerancja zimna, bóle mięśni, zwiększone zapotrzebowanie na sen, przyrost masy ciała, zaparcia, zawroty głowy, nieprawidłowe czucie, suchość skóry i włosów, wypadanie włosów, zachrypnięty głos.
- Problem ten dotyczy około 1% populacji, głównie dziewcząt/kobiet.
- Niedoczynność przysadki
- Różne choroby przysadki mózgowej mogą prowadzić do niedoboru jednego lub więcej hormonów przysadki.
- Niedobór hormonu wzrostu
- Może być spowodowany chorobami przysadki mózgowej lub
niektórymiinnymi schorzeniami. - Odchylenia we wzroście pojawiają się zwykle od 2. roku życia.
- Może być spowodowany chorobami przysadki mózgowej lub
- Achondroplazja
- Achondroplazja jest najczęstszą przyczyną ciężkiej niskorosłości ze skróconymi kończynami.
- Choroba ta wynika z
licznychnarządów.
- Zespół Cushinga
- Zespół Cushinga jest często wywoływany przez długotrwałe leczenie kortyzonem, rzadziej przyczyną jest guz przysadki mózgowej.
- Typowe objawy to przyrost masy ciała, zmęczenie, brak miesiączki, zmiany psychologiczne (depresja), zwiększenie ilości podskórnej tkanki tłuszczowej na twarzy i szyi, otyłość trzewna, zwiększone owłosienie ciała u kobiet,
krwawienieścieńczenie skóry, rozstępy oraz wysokie ciśnienie krwi.
- Choroby ogólne
- Choroby ogólnoustrojowe mogą prowadzić do niskorosłości u dzieci, np. przewlekła choroba jelit, przewlekła choroba nerek, choroba serca, cukrzyca, astma, mukowiscydoza, reumatyzm stawów.
- Rzadkie choroby wrodzone
- np. zespół Pradera-Williego, zespół Noonan,
- np. zespół Pradera-Williego, zespół Noonan,
Częstość występowania
Niskorosłość występuje u około 3% wszystkich dzieci.
Badania
- Decydujące znaczenie dla rozpoznania rodzinnej niskorosłości ma długość ciała oraz początek dojrzewania rodziców i ich rodzeństwa, dziadków, a także własnego rodzeństwa.
- W
bszuka siędziemy szukaćcech wskazujących na chorobę stanowiącą podłoże problemu. - Mierzy się wzrost, masę ciała i obwód głowy i porównuje z krzywą wzrostu.
- Do określenia przewidywanej ostatecznej wysokości ciała można zastosować następujący wzór, który uwzględnia w obliczeniach wzrost rodziców. Liczby te opierają się jednak na wartościach statystycznych, dlatego mogą występować również znaczne odchylenia indywidualne.
- Chłopcy: (wzrost ojca + wzrost matki + 13 cm) / 2
DziewczynyDziewczęta: (wzrost ojca – 13 cm
- Jeśli podejrzewa się chorobę podstawową, przydatne mogą być badania krwi.
- Zdjęcia rentgenowskie dłoni dostarczają informacji o wieku
kościkostnym.
Leczenie
- Ewentualna choroba podstawowa powinna być leczona.
HormonySuplementacja hormonu wzrostumogąmoże byćzalecanezalecana w- Dodatkowa opieka ze strony psychologów dziecięcych może być pomocna w lepszym radzeniu sobie z
Rokowanie
Przebieg i rokowanie zależą od choroby, która stanowi przyczynę problemu. Mogą wystąpić problemy psychologiczne i trudności z otoczeniem społecznym.
Dodatkowe informacje
- Niskorosłość
Autorka
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)