Czym jest hipoglikemia?
Hipoglikemia, czyli niskie stężenie glukozy we krwi, występuje w przypadku, gdy glikemia spadnie poniżej prawidłowej wartości. Często jest to powikłanie leczenia cukrzycy typu 1 w ramach insulinoterapii. W przypadku farmakologicznego leczenia cukrzycy typu 2 problem ten występuje jednak rzadziej.
U osób chorujących na cukrzycę farmakoterapia ma za zadanie obniżyć zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi. W niektórych przypadkach może dojść jednak do zaburzenia równowagi pomiędzy dietą, zużyciem energii oraz działaniem leków. W takich przypadkach może pojawić się niedocukrzenie, czyli hipoglikemia.
Klasyfikacja postaci tego schorzenia zależy jednak bardziej od stanu pacjenta niż bezwzględnego stężenia glukozy we krwi. Osoby, u których występuje lekka hipoglikemia, są w stanie w przypadku bardzo niskiej glikemiisamodzielnie coś zjeść i pomóc sobie samym. Stan innych pogarsza się w przypadku umiarkowanie niskichjak i znacznie obniżonych wartości glukozy, aż do tego stopnia, że muszą polegać na pomocy innych osób (ciężka hipoglikemia).
Objawy
Na początku:
- niepokój
, - poty
, - przyspieszone tętno
, - kołatanie serca
, - wahania nastroju
, - pragnienie.
W trakcie trwania:
- ograniczona świadomość
, - utrata świadomości
, Napadynapady drgawkowe- porażenie.
W przypadku utrzymującego się przez dłuższy czas niskiego stężenia glukozy we krwi objawy mogą ustąpić do tego stopnia, że osoba chora już go nie odczuwa. Podobny skutek ma przyjęcie niektórych leków lub spożycie alkoholu. Odczuwanie niskiej glikemii może powrócić, gdy będzie się ona utrzymywała przez kilka tygodni na stałym poziomie powyżej 90 mg/dl (5 mmol/l).
Przyczyny
W przypadku osób chorujących na cukrzycę typu 1 lub cukrzycę typu 2:
- Nadmierna
/niedostateczniewysoka dawka insuliny (w jednostce czasu) w stosunku do posiłków. - Leki stymulujące wydzielanie insuliny z trzustki (sulfonylomocznik, glinidy)
. - Leki potęgujące stan niedocukrzenia lub łagodzące jego objawy (środki psychotropowe lub beta-blokery)
. - Opuszczanie posiłków lub spożywanie ich o późniejszej porze
. - Wytężona praca mięśni, np. po uprawianiu sportu
. - Spożycie alkoholu wstrzymującego wytwarzanie glukozy przez organizm
. - Zaburzenie czynności nerek powodujące pogorszenie wydzielania insuliny
. Lepsza kontrola glikemii lub lepsza wydolność organizmu; zwykle też w nocy, kiedy insulina wykazuje lepsze działanie.- Brak zrozumienia leczenia lub edukowania pacjentów.
Choć najczęstszą przyczyną hipoglikemii jest leczenie cukrzycy, stan ten może powodować także wiele innych czynników takich jak: na przykład zaburzenia metabolizmu cukru, sepsa (zakażenie krwi), wytwarzający insulinę guz, niedobór hormonu wzrostu, nadczynność tarczycy lub zatrucie alkoholem.
Badania
Większość pacjentów jest w stanie w odpowiednim czasie wykryć objawy samodzielnie i może szybko podjąć odpowiednie działania, jedząc lub pijąc coś słodkiego. W przypadku wątpliwości dotyczących diagnozy lub chęci jej potwierdzenia można przeprowadzić szybki test. W tym celu należy jednokrotnie nakłuć opuszek palca i przeanalizować kroplę krwi przy pomocy glukometru.
W przypadku wątpliwości co do tego, czy przyczyną hipoglikemii był tylko brak równowagi pomiędzy lekami i stężeniem glukozy we krwi, w rozpoznaniu różnicowym pomocne mogą być badania krwi: TSH w celu oceny czynności tarczycy, kreatyniny w celu oceny czynności nerek lub leukocytów i OB jako wskaźników infekcji.
Postępowanie
Samodzielna pomoc
Należy przyjąć 15–20 g węglowodanów, najlepiej w postaci glukozy. Występują różne formy preparatów zawierających glukozę:
- Żele glukozowe
- dostępne w różnych smakach
- Glukoza
- z uwagi na słabą rozpuszczalność podawanie w formie tabletek może sprawiać trudności
- Cukier w formie płynnej: soki owocowe, cola
- Uwaga: w przypadku zaburzeń świadomości istnieje zagrożenie przedostania się napoju do dróg oddechowych.
Pomoc lekarska
- Jeżeli pacjent nie jest w stanie pomóc sobie samodzielnie, wsparcia powinien udzielić mu przeszkolony personel.
- Pacjent otrzyma 30 g glukozy doustnie lub wyższe dawki we wlewie dożylnym
- lub 1 mg glukagonu domięśniowo lub podskórnie.
Zasady obowiązujące w przypadku wszystkich postaci hipoglikemii
- Aby uniknąć nawrotu hipoglikemii po zakończeniu leczenia, należy zjeść posiłek lub przekąskę.
- Po przebyciu hipoglikemii może zaistnieć konieczność ponownego dostosowania leczenia.
- Ciężka postać hipoglikemii wymaga zazwyczaj uważnej obserwacji pacjenta i skierowania go do szpitala.
Co można zrobić we własnym zakresie?
Ryzyko hipoglikemii można zmniejszyć, odpowiednio uświadamiając osoby chore, systematycznie obserwując przebieg choroby oraz dostosowując leczenie pod kątem potrzeb pacjenta. Ważne jest, aby pacjenci odpowiednio kontrolowali stężenie glukozy we krwi i obserwowali sygnały alarmowe wysyłane przez własny organizm. Warto zawsze mieć przy sobie coś słodkiego do zjedzenia w przypadku niedocukrzenia. Należy także poprosić personel, aby zaprezentował pacjentowi i jego najbliższym, jak należy wykonywać zastrzyki z glukagonu, oraz objaśnił zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych.
Jeżeli hipoglikemia wystąpi kilkakrotnie w obrębie krótkiego czasu, pomóc może utrzymywanie stężenia glukozy we krwi przez kilka tygodni na nieco wyższym poziomie. Dzięki temu pierwsze objawy niedocukrzenia będą miały łagodniejszą postać. Dostępne są również szkolenia przeznaczone dla osób, u których występują spowodowane przez hipoglikemię zaburzenia świadomości spowodowane hipoglikemią. Więcej informacji na ten temat udzieli lekarz podstawowej opieki zdrowotnej.
Należy pamiętać, że osoby mające silndużą skłonność do hipoglikemii są znacznie bardziej narażone na wypadek w ruchu drogowym. Jeżeli stężenie glukozy we krwi wynosi zaledwie 70–90 mg/dl (4–5 mmol/l), to przed zjedzeniem posiłku nie należy siadać za kierownicę. Warto zapewnić sobie łatwy dostęp do zawierających cukier potraw i napojów zawierających cukier.
Rokowanie
- W przypadku szybkiego podania
cukruglukozy lekka hipoglikemia zazwyczaj ustępuje. - Gdy pacjent nie przyjmie szybko glukozy lub glukagonu, ciężka hipoglikemia może mieć bardziej poważny przebieg.
- Utrzymująca się przez dłuższy czas ciężka hipoglikemia może spowodować uszkodzenia mózgu, śpiączkę, a nawet śmierć.
- Choć w przypadku łagodnych objawów lub szybkiego leczenia rokowania są dobre, to w przypadku hipoglikemii spowodowanej insulinoterapią ryzyko śmierci utrzymuje się na poziomie 0,2%.
Dodatkowe informacje
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Insulinoterapia
- Hipoglikemia u osób chorujących na cukrzycę – informacje dla lekarzy
AutorkaAutorzy
DrKalina van der Band, lekarz (recenzent)- Hannah Brand, dr n. med.
Hannah Brand,