Czym jest choroba Hashimoto?
Termin Terminem zapalenie tarczycy oznacza się ostre lub przewlekłe zapalne zmiany tarczycy (łac. glandula thyreoidea) o różnym podłożu. Najczęstszą postać stanowi choroba Hashimoto, która występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jest to choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko tarczycy. Choć może występować we wszystkich grupach wiekowych, częściej objawia się u kobiet młodych i w średnim wieku.
Choroba Hashimoto jest związana z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Oznacza to, że u chorych częściej występują schorzenia autoimmunologiczne, takie jak np. cukrzyca typu 1.
We wczesnej fazie choroby występuje często nadczynność tarczycy, która później przeradza się w przewlekłą niedoczynność. Objawy zależą od stopnia podwyższeniazwiększenia lub ograniczeniazmniejszenia metabolizmu. W niektórych przypadkach na początku występuje obrzęk tarczycy (wole). Tarczyca nie boli ani nie jest wrażliwa na dotyk. Wraz z rozwojem choroby tarczyca zmniejsza rozmiar i spełnia swoją funkcję coraz gorzej. Ryzyko niedoczynności tarczycy wzrasta zwłaszcza u cierpiących na chorobę Hashimoto osób palących.
W przypadku niedoczynności tarczycy pacjenci uskarżają się często na uczucie ogólnego wyczerpania, wzrost masy ciała, zwiększone odczuwanie zimna oraz rozproszoneogólne bóle mięśni.
Przyczyny
Choroba Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, która w wielu przypadkach ma podłoże dziedziczne i występuje u wielu członków jednej rodziny.
Dokładne przyczyny tego schorzenia nie są jednak znane. Przypuszcza się, że pomimo tego, iż jest to choroba autoimmunologiczna, do jej rozwoju musi przyczyniać się określony bodziec, którym może być dotychczas nieznany jeszcze wirus. Komórki układu immunologicznego przedostają się do tarczycy, powodują uszkodzenie jej tkanek i wytwarzają przeciwciała. W przypadku choroby Hashimoto najczęściej występuje wysokie stężenie przeciwciał anty-TPO (rzadziej przeciwciał anty-TG i anty-TRAb).
Chorobę Hashimoto należy odróżnić zwłaszcza od przebiegającego wolniej limfocytarnego zapalenia tarczycy,, w przypadku którego występują te same przeciwciała, lecz w mniejszym stężeniu, a samo schorzenie charakteryzuje się łagodniejszym przebiegiem. Limfocytarne zapalenie tarczycy często pozostaje niezauważone (stąd nazwa „utajone” zapalenie tarczycy) i po krótkiej fazie nadczynności przeradza się w nieco dłuższą fazę niedoczynności. Następnie w większości przypadków tarczyca ponownie działa w prawidłowy sposób. Nie zawsze można jednak łatwo odróżnić od siebie obie postaci zapalenia tarczycy. Limfocytarne zapalenie tarczycy nie wymaga zazwyczaj, inaczej niż w przypadku choroby Hashimoto, długotrwałej substytucji hormonów tarczycy. Występujące po okresie ciąży poporodowe zapalenie tarczycy przypomina limfocytarne zapalenie tarczycy, ale nie należy go mylić z chorobą Hashimoto.
Diagnostyka
Rozpoznanie stawia się na podstawie historii choroby, wyników badań lekarskich oraz badań krwi wykonywanych w celu oceny czynności tarczycy. Określa się poziom hormonów TSH oraz FT4, a także przeciwciał anty-TPO (rzadziej bada się także stężenie przeciwciał anty-TG i anty-TRAb w celu wykluczenia innych chorób tarczycy). Przeciwciała anty-TPO występują u nawet 90% pacjentów z chorobą Hashimoto.
W dalszej kolejności, przynajmniej na początku i w razie potrzeby w dalszym przebiegu choroby, należy wykonać badanie USG tarczycy.
Chorobę Hashimoto należy odgraniczyć przede wszystkim od mającego łagodny przebieg, zazwyczaj samoistnie ustępującego zapalenia tarczycy (patrz wyżej). W niektórych przypadkach przed postawieniem jednoznacznej diagnozy należy obserwować dalszy rozwój choroby. W tym celu trzeba systematycznie kontrolować stężenie TSH.
Postępowanie
Celem leczenia jest złagodzenie objawów.
Pierwsza faza nadczynności tarczycy jest zazwyczaj krótka i daje nieznaczne objawy. W przypadku dolegliwości takich jak drgawki i szybsze bicie serca można zastosować beta-blokery.
W dalszym przebiegu choroby może wystąpić niedoczynność tarczycy, w przypadku której przepisuje się hormon tarczycy, tyroksynę, w postaci tabletek, co pozwala wyrównać niedobór. Konieczność stosowania zastępczej terapii hormonalnej zależy od stopnia zaburzeń czynności tarczycy oraz nasilenia ich objawów.
Systematyczna kontrola czynności tarczycy i odpowiednio monitorowane leczenie są istotne zwłaszcza u kobiet w ciąży. Leczenie lewotyroksyną może pozytywnie wpływać na przebieg ciąży także w przypadku kobiet o prawidłowej czynności tarczycy, ograniczając również ryzyko przedwczesnego porodu oraz poronienia.
Operacja
Jeśli leczenie tyroksyną nie przyniesie spodziewanych efektów, można rozważyć operacyjne usunięcie tarczycy. Ryzyko operacji powinno być odpowiednio wyważone w stosunku do potencjalnych korzyści.
Rokowanie
Choć choroba Hashimoto może przez dłuższy czas współwystępować z prawidłową czynnością tarczycy, w dłuższej perspektywie przeradza się jednak w niedoczynność tego gruczołu. Tarczyca stopniowo zmniejsza swój rozmiar i nie może odpowiednio pełnić dotychczasowej funkcji. Niedobór tyroksyny uzupełnia się wówczas za pomocą zawierających ten hormon tabletek. Należy systematycznie kontrolować poziom TSH i w razie potrzeby dostosowywać zastępczą terapię hormonalną.
Co można zrobić we własnym zakresie?
Produkty spożywcze będące bogatym źródłem selenu
Utrzymywanie prawidłowego poziomu selenu pomaga zapobiegać chorobom tarczycy. Dobre źródło selenu stanowią np. orzechy brazylijskie, grzyby, szparagi, rośliny strączkowe oraz produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego. Pacjenci z chorobą Hashimoto mogą wypróbować suplementację selenu. Istnieje możliwość, że pozwoli to ograniczyć stężenie przeciwciał anty-TPO oraz poprawić jakość życia.
Wystarczająca podaż jodu
Kobiety planujące dziecko powinny zadbać o wystarczającą podaż jodu, który pozytywnie wpłynie na rozwój mózgu płodu. Nie wykryto jednak związku pomiędzy stężeniem jodu w zwykłej diecie a pogorszeniem objawów choroby Hashimoto. Zalecaną, profilaktyczną dawkę jodu (100–200 µg dziennie) z powodzeniem mogą przyjmować także kobiety cierpiące na choroby autoimmunologiczne.
Należy zaprzestać palenia!
Aby zapobiec nasileniu objawów choroby, należy zrezygnować z palenia tytoniu.
Należy krytycznie podchodzić do informacji znalezionych w internecie!
Można tam obecnie znaleźć wiele częściowo nie do końca rzetelnych zaleceń dotyczących rozwoju i leczenia choroby Hashimoto. W razie wątpliwości warto porozmawiać na ten temat z lekarzem.
Dodatkowe informacje
- Zapalenie tarczycy
- Zapalenie tarczycy po okresie ciąży
- Podostre zapalenie tarczycy
- Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
- Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
- Choroby autoimmunologiczne
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Zapalenie tarczycy – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
Dr.]Caroline Beier, dr n. med.Caroline Beier,specjalistka ds.specjalista medycyny ogólnej, Hamburg