Czym jest niedoczynność tarczycy?

Na rysunku przedstawiona jest lokalizacja tarczycy: bezpośrednio pod skórą, z przodu szyi, przed tchawicą.
W przypadku niedoczynności tarczycy- gruczoł ten produkuje zbyt małe ilości hormonów, co powoduje spadek metabolizmu.
Początkowo choroba może dawać niejednoznaczne objawy, takie jak np. uczucie zmęczenia, depresyjnyobniżony nastrój czy wrażliwość na niskie temperatury. Wraz z rozwojem choroby objawy ulegają nasileniu.
Po pewnym czasie mogą wystąpić różne oznaki tej choroby, takie jak np.
- d
Depresjaepresja Bbóle mięśni i stawów.Suchasucha i zimna skóraŁłamliwość włosówCienkiecienkie, kruche paznokcieZaburzeniazaburzenia głosu, takie jak chrypkaUtratautrata apetytu, zaparciaNiewielkieniewielkie zwiększenie masy ciała- n
Nieregularneieregularne lub nasilone krwawienia miesiączkowe bądź ich braku kobiet.
Wymagająca leczenia niedoczynność tarczycy występuje u ok. 0,9% populacji Europy Środkowej. U kobiet występuje ona od 4 do 5 razy częściej niż u mężczyzn, a ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem.
Bardzo rzadką, lecz niebezpieczną postać niedoczynności tarczycy stanowi jej wrodzona niedoczynność występująca u ok. 1 na 5000 niemowląt. Może powodować niedorozwój umysłowy (tzw. kretynizm) i jest spowodowana przez niewystarczającą podaż jodu w okresie ciąży bądź uszkodzenie tarczycy. Choć niedobór jodu występuje obecnie stosunkowo rzadko, wciąż jest obecny w niektórych krajach.
Przyczyny
Niedoczynność tarczycy jest zazwyczaj spowodowana jej nieodpowiednią pracą. Przyczynę stanowi nieprawidłowe działanie lub zniszczenie tkanki tarczycy powodujące zmniejszenie produkcji hormonów. Do chorób mających negatywny wpływ na działanie tarczycy należy zapalenie tarczycy oraz wole, ale także przebyta wcześniej operacja zmniejszenia tarczycy lub jej usunięcia wskutekz rakapowodu nowotworu. Inne potencjalne przyczyny niedoczynności stanowi przyjmowanie określonych leków, radioterapia obszaru szyi oraz leczenie nadczynności tarczycy.
Zmniejszenie produkcji hormonów tarczycy może być także spowodowane niedoborem wchodzącego w ich skład jodu.
W rzadkich przypadkach jego przyczynę stanowi nieprawidłowe działanie przysadki mózgowej, w której produkowany jest m.in. hormon stymulujący wytwarzanie hormonów tarczycy (TSH). Wada może występować także w wyżej umiejscowionym ośrodku regulacji hormonalnej w mózgu,- podwzgórzu.
Ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy potęgują także określone choroby. Są wśród nich między innymi zespół Downa oraz tzw. choroby autoimmunologiczne, takie jak cukrzyca typu 1.
Niedoczynność tarczycy zdarzamoże ujawnić się taku kobiet cięże w związku z ciążąarnych. Około 2–6 miesięcy po porodzie może wystąpić zapalenie tarczycy lub jej niedoczynność. Choć w większości przypadków choroba ta ustępuje samoistnie, czasami zachodzi konieczność podjęcia leczenia.
Diagnostyka
Objawy
Diagnozę stawia się często na podstawie występujących objawów. Podczas badania lekarskiego zbierane są różnego rodzaju dane potwierdzające początkowe przypuszczenia. Do najczęstszych objawów tego schorzenia należy sucha i zimna skóra, suche i łamliwe włosy, zanik zewnętrznych końców brwi, kruche i cienkie paznokcie, obrzęk wokół oczu, spowolniony rytm serca i odruchyodruchów, a także ogólna ociężałość. U dzieci i młodzieży niedoczynność tarczycy może także uwidaczniać się za sprawą zahamowania lub spowolnienia wzrostu. Choroba może objawiać się wieloma innymi dolegliwościami, takimi jak bóle stawów i mięśni, depresja, zaburzenia pamięci, zawroty głowy, zaburzenia czucia, zaparcia i wiele innych, przez co lekarz musi odróżnić ją od innych chorób dających podobne objawy.
U około połowy chorych występuje również wole. Jest to widoczne z zewnątrz lub wyczuwalne palpacyjnie powiększenie tarczycy.
Badanie krwi
Objawy występujące na początku choroby są niezbyt charakterystyczne, mogą jednak umacniać podejrzenie niedoczynności tarczycy. W celu zyskaniauzyskania pewności wykonuje się badanie krwi umożliwiające określenie stężenia hormonu przysadki mózgowej TSH oraz hormonu tarczycy,- tyroksyny(FT4). W przypadku niedoczynności tarczycy poziom TSH jest zazwyczaj podwyższony, natomiast poziom tyroksyny (FT4) utrzymuje się poniżej prawidłowej wartości. W przypadku nieznacznie podwyższonej wartości TSH (poniżej 10 mU/l) początkowo zaleca się powtórzenie badania. Z uwagi na to, że niedoczynność tarczycy może być także spowodowana przez określone choroby autoimmunologiczne, lekarz nie tylko bada tarczycę, ale także zleca badania krwi w celu określenia poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych. W przypadku objawów niewydolności serca wykonuje się także badanie EKG. Dotyczy to również innych dolegliwości związanych z określonymi narządami.
PodklinicznaSubkliniczna niedoczynność tarczycy
Tak zwaną subpodklinicznkliniczną niedoczynność tarczycy diagnozuje się wyłącznie w oparciu o wyniki badań krwi. Stężenie TSH jest podwyższone (> 4 mU/l), stężenie tyroksyny jest prawidłowe, zazwyczaj nie występują w tym przypadku objawy kliniczne ani oznaki niedoczynności tarczycy. To zaburzenie może z biegiem czasu przerodzić się w jawną niedoczynność tarczycy.
Wrodzona niedoczynność tarczycy
W celu wykrycia wrodzonej niedoczynności tarczycy w ramach badania przesiewowego noworodków określa się także stężenie TSH.
Leczenie
Celem leczenia jest normalizacja metabolizmu umożliwiająca złagodzenie objawów oraz zapobieganie potencjalnym powikłaniom wskutek tej choroby. Pacjentom systematycznie podaje się tyroksynę w formie tabletek zawierających lewotyroksynę, co umożliwia wyrównanie niedoboru hormonów w organizmie. W zależności od wieku pacjenta, przyczyny niedoczynności tarczycy oraz innych chorób zaleca się różne dawki tyroksyny, które należy systematycznie weryfikować i ew.ewentualnie dostosowywać.
Na działanie lewotyroksyny wpływają inne przyjmowanie leki i określone produkty spożywcze. Z tego względu zaleca się, by przyjmować ją w odstępie co najmniej 30 minut od jedzenia, najlepiej pół godziny przed śniadaniem lub wieczorem, przed pójściem spać.
Badania kontrolne
Pacjentów należy poddawać systematycznym badaniom kontrolnym, które pozwolą stwierdzić, jak dobrze znoszą oni dany rodzaj leczenia, oraz sprawdzić zmiany poziomu hormonów. Odpowiednio leczona niedoczynność tarczycy nie powoduje zazwyczaj żadnych ograniczeń z punktu widzenia osób chorych.
Szczególnie częste badania kontrolne i odpowiednio dobrana terapia hormonalna mają istotne znaczenie w przypadku kobiet w ciąży,- dla zapewnienia prawidłowego rozwoju dziecka.
Przebieg i rokowanie
W przypadku odpowiedniego leczenia niedoczynności tarczycy rokowania są korzystne. W wielu przypadkach leczenie musi jednak trwać przez całe życie.
Nieleczona niedoczynność tarczycy może sporadycznie powodować zagrażające życiu powikłania (obrzęk śluzowaty).
Dodatkowe informacje
- Nadczynność tarczycy
- Obrzęk śluzowaty
- Sub
Podklinicznakliniczna niedoczynność tarczycy - Zapalenie tarczycy
- Depresja
- Otępienie
- Choroby autoimmunologiczne
- Niedoczynność tarczycy – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Susanne Meinrenken, dr n. med.
Susanne Meinrenken, dziennikarka medyczna, Brema