Co to jest zatrucie alkoholowe?
Definicja
Jest to ostre zatrucie alkoholem (etanolem), które powoduje przejściowe zaburzenia neurologiczne i ograniczenie kontroli (koordynacji) mięśni. Do zatrucia alkoholowego dochodzi wtedy, gdy ilość spożytego alkoholu przekracza indywidualny poziom tolerancji na alkohol u tej osoby, powodując u niej zmiany psychiczne i fizyczne.
Objawy
Działanie alkoholu jest bardzo zindywidualizowane. Rolę odgrywają tu liczne czynniki, takie jak wcześniejsze doświadczenia z alkoholem, zażywane leki, choroby, postura i ilość spożytego alkoholu. Zaburzona może być termoregulacja organizmu, co powoduje spadek temperatury ciała. Może dojść do zaburzeń przemiany materii i hipoglikemii, a także niedoborów składników mineralnych, takich jak sód i magnez.
Wyróżnia się różne fazy zatrucia alkoholowego:
- Faza dysfotyczna (poziom alkoholu we krwi poniżej 1‰)
- ograniczenie funkcji i reakcji lub niewielkie zaburzenia koordynacji
- odhamowanie
- pobudzenie
- zwiększona wylewność
- słowotok i żądza czynu
- ograniczona samokontrola
- Faza euforyczna (poziom alkoholu we krwi 1–2‰)
- euforia lub agresywne pobudzenie
- spadek samokrytyki
- silna zależność zachowania od sytuacji zewnętrznej
- prymitywne, wybuchowe sposoby reagowania
- zaburzenia mowy
- zaburzenia chodu
- senność
- Faza ekscytacyjna (poziom alkoholu we krwi >2‰)
- nieuzasadniony lęk i pobudzenie
- dezorientacja
- nasilające się zaburzenia świadomości
- Zagrażająca życiu faza narkotyczna (poziom alkoholu we krwi >3‰)
- słabszy/płytki oddech
- Śpiączka
- zagrożenie życia
Przyczyny
Około 75% alkoholu jest wchłaniane bezpośrednio w żołądku, a 25% w jelicie cienkim. Alkohol jest rozkładany w żołądku i wątrobie przez enzym o nazwie dehydrogenaza alkoholowa. W niewielkim stopniu alkohol jest wydalany przez płuca, nerki, z potem i ze łzami.
U większości ludzi etanol zawarty we krwi rozkłada się z szybkością około 0,1 g/kg masy ciała na godzinę. Osoby przewlekle uzależnione od alkoholu wytwarzają w wątrobie więcej dehydrogenazy alkoholowej, co umożliwia im szybszy metabolizm alkoholu i wolniejsze upijanie się. Osoby zmagające się z chorobami wątroby nie mogą metabolizować alkoholu tak szybko i dlatego upijają się już po spożyciu niewielkiej ilości alkoholu. W przypadku „picia na umór” wchłanianie jest tak szybkie, że nudności/wymiotowanie jako mechanizmy ochronne nie działają i szybko może dojść do stanu śpiączki.
Badania dodatkowe
- Podczas badania lekarz w pierwszej kolejności podejmuje próbę uzyskania od danej osoby lub osób postronnych informacji na temat ilości i rodzaju spożytego alkoholu. Lekarz pyta o łączny czas spożywania alkoholu, a także o inne zażywane narkotyki/leki.
- Ważne są również ewentualne urazy odniesione pod wpływem alkoholu lub długiego przebywania na mrozie, w upale, słońcu itp.
- Wymiotowanie lub napady drgawkowe dostarczają kolejnych informacji na temat stanu osoby.
- Dla lekarza istotne są również istniejące alergie, leki przyjmowane na stałe oraz przebyte poważne choroby.
- W celu zbadania stężenia alkoholu i parametrów krwi pobiera się krew.
- Zależnie od wyników klinicznych można wykonać RTG i/lub TK. Ponieważ ewentualne uszkodzenia neurologiczne są trudne do oceny, wcześniej niż zwykle zaleca się wykonanie TK czaszki.
Leczenie
- Krążenie i oddychanie należy monitorować aż do momentu odzyskania pełnej świadomości. Interwencje lekarza poza monitorowaniem często nie są konieczne.
- W razie niskiego poziomu cukru albo niedoboru magnezu można podać cukier/magnez.
- Osoby przewlekle uzależnione od alkoholu otrzymują witaminę B1 (tiaminę).
- Pacjentom agresywnym można ewentualnie ostrożnie podać neuroleptyki (np. haloperidol).
- W przypadku zagrażającego życiu zatrucia alkoholowego pacjent może być skierowany na oddział intensywnej terapii.
- Żaden lek nie przyspiesza procesu trzeźwienia. Kawa czy zimny prysznic dają tylko bardzo chwilowy efekt.
- Szczególnie w przypadku dzieci i młodzieży po upojeniu alkoholowym potrzebna jest wstępna interwencja psychologiczna, aby uniknąć rozwoju w kierunku uzależnienia od alkoholu i zaburzeń psychicznych.
- U ok. 3–5% osób uzależnionych od alkoholu rozwija się ciężki alkoholowy zespół abstynencyjny (delirium tremens) z drżeniem, kołataniem serca, wysokim ciśnieniem tętniczym, poceniem się, lękiem, bezsennością, bólem głowy i nudnościami. W leczeniu stosuje się różne grupy substancji, takie jak benzodiazepiny.
Rokowania
- Pacjenci z umiarkowanym lub ciężkim zaburzeniem świadomości mają ogólnie niskie ryzyko kliniczne i zwykle wracają do zdrowia bez powikłań.
- Ważne są wysokie standardy opieki (wielokrotne badanie fizykalne, badania laboratoryjne, w razie potrzeby diagnostyka obrazowa) w celu wykrycia lub uniknięcia rzadkich powikłań.
- Dana osoba powinna przy wypisie otrzymać ofertę pomocy i możliwość terapie przez interdyscyplinarny zespół złożony z lekarzy rodzinnych, terapeutów uzależnień itp.
Dodatkowe informacje
- Alkohol — nadużywanie czy uzależnienie?
- Majaczenie alkoholowe
- Ostre upojenie alkoholowe — informacje dla lekarzy
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń