Definicja:nieswoiste objawy po spożyciu pokarmów o dużej zawartości amin biogennych lub histaminy.
Częstość występowania:niejasna.
Objawy:różne reakcje: opisywano obrzęk okolicy ust, uczucie pieczenia w gardle, uderzenia gorąca, pokrzywkę, świąd, nudności, wymioty, biegunkę, meteoryzm, niedrożność nosa, katar, zawroty i ból głowy a nawet niedociśnienie, arytmie i napady astmatyczne.
Wyniki:możliwy rozproszony rumień, przekrwienie spojówek, a nawet tachykardia, skurcz oskrzeli, niedociśnienie, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka.
Diagnostyka:rozpoznanie stawia się poprzez wykluczenie diagnostyk różnicowych. Zmiana diety może pomóc w potwierdzeniu rozpoznań.
Terapia:poradnictwo żywieniowe w celu uniknięcia zbyt rygorystycznej diety eliminacyjnej. Ostra faza leczenia może polegać na podawaniu leków przeciwhistaminowych H1 lub H2. Łagodne objawy nie podlegają farmakoterapii.
Informacje ogólne
Definicja
Często podejrzewa się, że to właśnie histamina w żywności jest czynnikiem wyzwalającym różne dolegliwości zdrowotne.
Dowody naukowe na związek między spożytą histaminą, a powtarzalnymi objawami są ograniczone i sprzeczne.
Dlatego wyrażane są wątpliwości co do istnienia nietolerancji na doustnie przyjmowaną histaminę.
Częstość występowania
Wątpliwe jest istnienie nietolerancji histaminy jako niezależnego obrazu klinicznego.
Brak dokładnych danych dotyczących częstości występowania
Etiologia i patogeneza
Histamina jest aminą biogenną, która jest syntetyzowana w organizmie z aminokwasu histydyny i po uwolnieniu z mastocytów służy jako silny mediator reakcji alergicznych.
Poza uwalnianiem histaminy pod wpływem IgE w kontekście reakcji alergicznej, niealergiczne uwalnianie histaminy może również wystąpić w wyniku działania leków, pokarmów, bodźców fizycznych itp.
W działaniu miejscowym pośredniczą cztery receptory histaminowe:
receptory H1: rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwężenie dróg oddechowych, świąd
Histamina uwalniana w organizmie i histamina przyjmowana z zewnątrz jest rozkładana przez dwa różne enzymy (N-metylotransferaza histaminy, oksydaza diaminowa, DAO).
Rozkład histaminy może być zmniejszony po spożyciu alkoholu.
Większe ilości histaminy mogą prowadzić do odurzenia:
Łagodne zatrucia opisywano w przypadku ilości histaminy powyżej 100 mg, a ciężkie zatrucia powyżej - 1000 mg.
np. np. po spożyciu (zepsutych) ryb, takich jak tuńczyk lub makrela
wynik przedawkowania, a nie nietolerancji
Uważano, że mechanizmem patologicznym reakcji na doustnie przyjętą histaminę jest degradacja DAO. Jak na razie brak jest wiarygodnych dowodów z badań.
Nie udowodniono skuteczności suplementacji DAO i nie jest ona zalecana.
Czynniki wyzwalające
Dane dotyczące wyzwalaczy są niespójne.
Zawartość histaminy w żywności jest bardzo zróżnicowana w zależności od czasu przechowywania i przetwarzania.
Silne zróżnicowanie występuje np. w przypadku serów.
Obserwacje przy doustnie podawanej histaminie nie są powtarzalne.
U kobiet zwiększone dolegliwości obserwuje się przed miesiączką.
Sens ilościowej klasyfikacji zawartości histaminy w żywności jest wątpliwy.
Żywność o prawdopodobnie wysokiej zawartości histaminy
żywność powstająca wskutek procesów mikrobiologicznych, np. .
długo dojrzewające sery (gouda, cheddar, emmentaler, ser szwajcarski, parmezan, ale także camembert)
kiszona kapusta
czerwone wino i inne napoje alkoholowe (białe wino, piwo, szampan)
czerwony ocet winny
skażona mikrobiologicznie żywność bogata w białko, np. .
Indywidualną tolerancję pokarmów bogatych w histaminę można ocenić za pomocą trójstopniowej zmiany diety (w razie potrzeby wdrożenie leków).
Okres wykluczenia (10–14 dni): zmniejszenie dyskomfortu w miarę możliwości
dieta mieszana bogata w warzywa z ograniczeniem spożycia amin biogennych, zwłaszcza histaminy
optymalizacja składników odżywczych
zmiana składu posiłków
zasady lekkiej, pełnowartościowej diety
Okres testowy (do 6 tygodni): rozszerzenie wybieranych pokarmów z uwzględnieniem indywidualnych czynników wpływających (leki, menstruacja, stres itp.)
ukierunkowane ponowne wprowadzenie podejrzanych pokarmów przy zachowaniu optymalnych warunków trawiennych
„poluzowanie” ścisłych zaleceń dietetycznych
określenie indywidualnej tolerancji na histaminę
Stałe odżywianie: stała, oparta na potrzebach pacjenta dieta, zaopatrująca w składniki odżywcze, zachowująca wysoką jakość życia
indywidualne zalecenia żywieniowe oparte na optymalizacji zapotrzebowania pokarmowego, ukierunkowane na indywidualną tolerancję histaminy, z uwzględnieniem egzogennych czynników wpływających
Przy braku poprawy dalsze konsultacje diagnostyczne, w zależności od objawu wiodącego (np. gastroenterologiczna, neurologiczna)
W przypadku wystąpienia poprawy, należy przeprowadzić miareczkowaną prowokację chlorowodorkiem histaminy w celu ustalenia indywidualnej dawki, w razie potrzeby dawki narastające w odstępach 2-godzinnych (np. 0,5 mg/kg masy ciała, 0,75 mg/kg masy ciała, 1,0 mg/kg masy ciała)
Miareczkowana prowokacja histaminą powinna być wykonywana pod nadzorem lekarza, ponieważ mogą wystąpić reakcje ogólnoustrojowe. Objawy te, zwykle krótkotrwałe, można kontrolować przez podawanie leków przeciwhistaminowych.
Badania diagnostyczne bez wartości informacyjnej (niezalecane)
Oznaczanie aktywności oksydazy diaminowej (DAO) w surowicy krwi
Test punktowy pod kątem histaminy po 50 min w celu oceny zaburzeń w wydzielaniu histaminy (test histaminowy 50)
Mierzenie aktywności enzymów w jelicie
Histamina w stolcu
Histamina w osoczu
Metylohistamina w moczu
Wskazania do skierowania do specjalisty
Zwykle nie są konieczne.
W razie potrzeby należy przeprowadzić miareczkowaną prowokację histaminą.
Terapia
Cele terapii
uniknięcie diet eliminacyjnych prowadzących do niepotrzebnego ograniczenia, a tym samym pogorszenia jakości życia, dzięki konsultacji żywieniowej
Ogólne informacje o terapii
Leczenie zazwyczaj nie jest konieczne. Objawy zwykle ustępują samoistnie.
Napad mija zwykle w ciągu 30 minut.
W sytuacjach o dużym nasileniu dolegliwości można podać lek przeciwhistaminowy pozajelitowo lub doustnie.
Ranitydyna nie może być dłużej sprzedawana w całej UE z powodu zanieczyszczenia rakotwórczą nitrozaminą nitrozodimetyloaminą.
Cymetydyna i famotydyna nie są już prawie stosowane.
Farmakoterapia
Leki przeciwhistaminowe (mimo braku badań prospektywnych prowadzonych metodą podwójnie ślepej próby z grupą kontrolną dotyczących skuteczności blokerów receptorów H1 i H2 w nietolerancji egzogennie dostarczanej histaminy).
W kontekście ostrego obciążenia (poważne błędy żywieniowe, np. podczas uroczystości lub w przypadku skombrotoksizmu, np. po spożyciu makreli lub tuńczyka), w leczeniu poszczególnych objawów, np. .
uderzeń gorąca: blokery receptorów H1, np. cetyryzyna 10 mg 1x na dobę (zastosowanie pozarejestracyjne)
nudności, wymioty: blokery receptorów H2, np. cymetydyna 200 mg 2x na dobę (zastosowanie pozarejestracyjne)
Możliwe podejście pragmatyczne: pacjentów z podejrzeniem nietolerancji histaminy warto leczyć przez określony czas blokerami receptorów H1/H2, aby sprawdzić, czy objawy ulegają zmianie.
Zapobieganie
Niezwykle ograniczone dane dotyczące wpływu diety niskohistaminowej
tylko badania obserwacyjne, brak badań z randomizacją i grupą kontrolną (randomized controlled trial - RCT)
Istnieją dowody na to, że pojedynczy pacjenci odnoszą korzyści.
Indywidualna terapia żywieniowa ukierunkowana na objawy według wyżej wymienionych kryteriów
Zawartość histaminy w produktach spożywczych podlega silnym wahaniom w zależności od stopnia dojrzałości, okresu przechowywania lub niektórych zabiegów przetwórczych, nawet przy takim samym doborze odmian, co utrudnia diagnostykę i konsultacje dietetyczne.
Jeśli nie można zagwarantować indywidualnej diety (np. podczas podróży), można rozważyć profilaktyczne stosowanie leków przeciwhistaminowych H1 i ewentualnie również H2.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Ostre objawy trwają zwykle krócej niż 6 godzin.
Powikłania
Głębokie ograniczenia dietetyczne (diety eliminacyjne) wynikające z lęku i niepewności
Definicja:nieswoiste objawy po spożyciu pokarmów o dużej zawartości amin biogennych lub histaminy. Częstość występowania:niejasna. Objawy:różne reakcje: opisywano obrzęk okolicy ust, uczucie pieczenia w gardle, uderzenia gorąca, pokrzywkę, świąd, nudności, wymioty, biegunkę, meteoryzm, niedrożność nosa, katar, zawroty i ból głowy a nawet niedociśnienie, arytmie i napady astmatyczne.