Jedną z głównych funkcji nosa jest ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza. Następnie wilgoć powinna zostać odfiltrowana z wydychanego powietrza. Sposób, w jaki powietrze przepływa przez nos, decyduje o skuteczności takiej „obróbki powietrza”. Kluczowy dla tej funkcji jest bliski kontakt powietrza z wilgotną błoną śluzową nosa.
Co to jest suchy nos (rhinitis sicca)?
Nie istnieją jednoznaczne dane na temat częstotliwości występowania, ale nie jest to rzadka choroba. „Rhinitis” oznacza zapalenie błony śluzowej nosa, a „sicca” znaczy suchy. Rhinitis sicca oznacza więc utrzymujący się lub przewlekły stan chorobowy z suchością, nadwrażliwością i podrażnieniem nosa. Na błonie śluzowej nosa może się tworzyć zaschnięta powłoka. Choroba ta jest słabo wyodrębniona i zdefiniowana. Obejmuje różne dolegliwości w obrębie nosa: rhinitis sicca anterior, czyli suchość w przedniej części nosa, pierwotne i wtórne zanikowe zapalenie błony śluzowej nosa (rhinitis atrophicans), przewlekły zanikowy cuchnący nieżyt nosa (rhinitis atrophicans cum foetore) i zespół pustego nosa (empty nose syndrome — ENS).
Jakie są przyczyny?
Przyczynami suchości błony śluzowej nosa mogą być różne choroby (np. autoimmunologiczne), czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, a także czynniki środowiskowe. Do najczęstszych przyczyn należy ciągłe wdychanie suchego i zakurzonego powietrza, ciepłe, suche pomieszczenia lub środowiska, drażniące opary, dym papierosowy, praca z chromem, zażywanie kokainy lub tabaki, działania niepożądane leków i mechaniczne podrażnienia (dłubanie w nosie). Objawy mogą wystąpić również jako powikłanie po operacji nosa lub radioterapii w jego obrębie.
Jak objawia się ta choroba?
Najbardziej widoczne objawy to suchy nos i przesuszona warstwa pokrywająca błonę śluzową przy braku wystarczającej produkcji wydzieliny. Zaschnięta powłoka może powodować niedrożność nosa, co sprawia dyskomfort. Nos jest podrażniony, może swędzieć i piec. Sporadycznie występują również zaburzenia węchu. Podrażnienie błony śluzowej może w zespole suchego nosa prowadzić do krwawienia z nosa.
W niektórych postaciach tej choroby (rhinitis atrophicans) może dojść do tworzenia się cuchnącej zaschniętej powłoki, tzw. cuchnącego nosa.
Jak rozpoznaje się tę chorobę?
Rozpoznanie opiera się zasadniczo na wywiadzie lekarskim, badaniu zewnętrznym i wewnętrznym nosa, ewentualnie endoskopii nosa i nosogardzieli, testach alergicznych oraz badaniach bakteryjnych i krwi w celu wykluczenia innych chorób.
Powyższe objawy są typowe dla tej choroby. Badanie lekarskie zwykle nie wykazuje żadnych nieprawidłowości, ale błona śluzowa może być sucha i pokryta zaschniętą wydzieliną. Jeśli zachodzi reakcja na określone substancje, należy wyjaśnić, czy nie jest to alergia. Specjalista otolaryngolog, do którego pacjent został skierowany, może wykonać endoskopię nosa, a także dokładne badanie błony śluzowej i jamy nosowej. w razie podejrzenia choroby zatok przynosowych może również zalecić wykonanie rezonansu magnetycznego (RM).
Jak leczy się suchy nos?
Przewlekłe podrażnienie błony śluzowej nosa może prowadzić do łagodnej nadwrażliwości i dyskomfortu. Błona śluzowa może być na tyle uszkodzona, że w przegrodzie nosowej mogą rozwinąć się przewlekłe owrzodzenia, a nawet perforacje.
W przypadku takiego zapalenia należy chronić śluzówkę i nie narażać jej na działanie czynników drażniących, takich jak kurz, dym papierosowy, spaliny i inne możliwe czynniki wyzwalające. Nie należy również czyścić nosa patyczkami kosmetycznymi, spinkami do włosów lub podobnymi przedmiotami.
Należy zwilżać śluzówkę i smarować ją wazeliną lub inną neutralną maścią albo w razie potrzeby odpowiednim olejkiem. Zabieg ten można wykonywać codziennie wieczorem. Można też stosować krople do nosa z solą fizjologiczną, wdychać roztwór soli fizjologicznej lub płukać nim nos. Roztwór soli fizjologicznej można łatwo przygotować samodzielnie: należy zagotować pół litra wody z łyżeczką soli. Przed użyciem roztwór musi ostygnąć do temperatury pokojowej.
Nie należy stosować kropli do nosa o działaniu obkurczającym! Mogą one jeszcze bardziej podrażnić bolącą śluzówkę i nasilić dyskomfort. Zalecane są aerozole do pielęgnacji nosa z solą fizjologiczną, dekspantenolem lub kwasem hialuronowym.
Jeśli w nosie dojdzie do zakażenia bakteryjnego, czyli skóra będzie czerwona i obrzęknięta, ewentualnie z krostkami w nozdrzach, należy skonsultować się z lekarzem. Lekarz przepisze maść zawierającą antybiotyki, np. mupirocynę.
Rokowanie
Z reguły dolegliwości są długotrwałe i przewlekłe, dlatego terapię należy kontynuować przez dłuższy czas. Objawy można jednak złagodzić dzięki cierpliwości i stosowaniu się do zaleceń lekarza.
Dodatkowe informacje
- Krwawienie z nosa
- Nieżyt nosa — informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden