Co to jest tętniak aorty?
W przypadku tętniaka aorty ściana głównej tętnicy (aorty) ulega rozciągnięciu lub poszerzeniu na ograniczonym odcinku w jamie brzusznej. Zgodnie z definicją poszerzony obszar musi być co najmniej 1,5 razy szerszy niż sąsiadujący z nim fragment prawidłowy obszar aorty. Konkretnie oznacza to poszerzenie aorty w jamie brzusznej do ponad 3 cm. Tętniak może mieć kształt wrzecionowaty lub workowaty.
Zasadniczo rozróżnia się tętniaka aorty w okolicy klatki piersiowej (thoracicus) i tętniaka aorty w jamie brzusznej (abdominis). Częściej występują tętniaki w odcinku brzusznym aorty brzusznej.
WedługSzacuje szacunkówsię naże tętniakatniak aorty brzusznej cierpiwystępuje okołou ok. 1-2% wszystkich mężczyznczyżn. Kobiety są dotknięte tym problemem znacznie rzadziej. Częstość występowania chorobytętniaków znacznieaorty wzrasta wrazrośnie z wiekiem;, odw grupie osób, które ukończyły 85 roku życia dotyczy ok. 22% mężczyzn i 6,2 % kobiet.
Przyczyny
Wybrzuszenie w ścianie naczynia spowodowane jest zmianami w wewnbudowie wewętrznej warstwiewarstwy tkankiściany aorty. Do czynników ryzyka powstaniarozwoju tętniaka należą: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, cukrzyca, rodzinne występowanie tętniaków aorty brzusznej w wywiadzie rodzinnym, a przede wszystkim palenie tytoniu.
Tętniaki aorty piersiowej występują również częściej w chorobach tkanki łącznej (np. zespół Marfana), nieprawidłowościach zastawki aortalnej, zmianach genetycznych w komórkach mięśniówki naczyń oraz po zapaleniu aorty.
Objawy i diagnostyka
Jakie dolegliwości mogą wystąpić?
Większość tętniaków jest zwykle bezobjawowa, o ile nie ulegną gwałtownemu powiększeniu lub pęknięciu. Dyskomfort moMoże byjednak występować jednakdyskomfort spowodowanyzwiązany z uciskiem, jaki tętniak wywiera na otaczające go struktury. Na przykład tętniak aorty brzusznej może powodować ból pleców i brzucha , który często utrzymuje się przez długiuższy czas. Czasami pojawia się ból w pośladkach, pachwinach lub nogach, ponieważ małe skrzepy krwi odrywają się od tętniaka i są przenoszone wez krwią do naczyń kończyn dolnych, gdzie blokują małe naczynia i prowadzą do niedokrwienia. Tętniak aorty piersiowej może prowadzić do bólu w klatce piersiowej lub objawów spowodowanych uciskiem na przełyk (trudności z połykaniem czy ból przy połykaniu), nerw strunkrtaniowy głosowychwsteczny lub żyłę główną wielkgórną. W efekcie może dojśskutkować doto uciskukrwiopluciem związnym z uciskiem dróg oddechowych lubczy oskrzeli prowadzącego do krwawego kaszlu lub chrypkichrypką z powodu ucisku na nerw strunkrtaniowy głosowych po lewej stroniewsteczny.
W jaki sposób wykrywa się tętniaka?
Tętniak aorty brzusznej może zostać wykryty przypadkowo jako pulsujący guzek wna brzuchu. Szybko rosnący tętniak może powodować bóle brzucha. Tętniak odcinka piersiowego aorty jest często przypadkowym znaleziskiem podczas badania rentgenowskiego klatki piersiowej.
Badanie ultrasonograficzne aorty jest zalecane jako badanie profilaktyczne dla wszystkich mężczyzn po 65 roku życia. Koszty tego badania pokrywane są przez kasy chorych. Badanie zalecane jest również kobietom po 65 roku życia, które palą lub kiedyś paliły.
Badanie ultrasonograficzne może pokazać rozmiar i zakres tętniaka. Szczególnie tętniaki aorty brzusznej są dobrze widoczne w badaniu USG. Badanie służy także sprawdzeniu, czy nie nastąpiło powiększenie rozmiaru tętniaka. Echokardiografia jest wykonywana w celu zdiagnozowania tętniaka aorty w klatceodcinku piersiowejpiersiowym. Precyzyjny pomiar jest możliwy dzięki tomografii komputerowej (TK). Pokazuje ona dokładne warunki anatomiczne i dlatego jest możliwą alternatywą.
Pęknięcie tętniaka aorty to stan nagły!
Pęknięcie tętniaka aorty powoduje ostry, nagły ból i zazwyczaj wstrząs (gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego) u osoby dotkniętej chorobą, stanowiąc jednocześnie zagrożenie dla życia ze względu na silne krwawienie. Pacjent powinien zostać przewieziony do szpitala w trybie nagłym.pilnym!
Jak leczy się tętniaka?
Cele leczenia
Celem leczenia jest przywrócenie normalnieprawidłowego funkcjonującejfunkcjonowania aorty, jeśli istnieje ryzyko jej pęknięcia. Dzieje się tak zazwyczaj, gdy tętniak aorty brzusznej jest szerszy niż 5,0-5,5 cm (mniej u kobiet) lub gdy dość szybko się powiększa (>1 cm/rok). Nawet jeśli tętniak nie powoduje dolegliwości, zwykle zalecane jest leczenie. Jeśli tętniak już pękł, należy natychmiast przeprowadziwykonać operację ratunkowąw trybie nagłym, aby spróbować uratować życie osoby dotkniętej chorobą. Mniejsze tętniaki, które nie powodują żadnych dolegliwości, powinny być regularnie monitorowane.
Operacja
Leczenie obejmuje operację, która polega na wzmocnieniu naczynia od wewnątrz lub na otwartej operacji naczyniowej. W operacji otwartej usuwa się zniszczoną część aorty i zastępuje ją sztucznym naczyniem, tzw. protezą naczyniową. Niektóre tętniaki można leczyć, wzmacniając je od wewnątrz tzw. stentem, który jest wprowadzany przez naczynie w pachwinie, a następnie wszczepiany. To, czy takie leczenie stentemprzy użyciu stentu jest możliwe, zależy od kształtu tętniaka, jego umiejscowienia i doświadczenia szpitala w wykonywaniu tej procedury chirurgicznej.
Obie procedury mogą być również stosowane w przypadku przecieku lub pęknięcia tętniaka.
Innym powodem leczenia operacyjnego może być ból lub skrzep krwi, który oderwał się od tętniaka. Jeśli badania kontrolne wykażą, że tętniak rośnie (więcej niż 1 cm na rok) lub jego wielkość przekracza 5,5 cm, jest to również powódwskazanie do operacji.
Są
Chirurgiczne leczenie tętniaka aorty to poważnena, rozległea operacjeoperacja o wysokim ryzyku powikłań. Poniższe czynniki przemawiają raczej przeciwko leczeniu operacyjnemu, ze względu na wysokie ryzyko powikłań: zawał serca w ciągu ostatnich kilku miesięcy, nieleczona dławica piersiowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) ze znacznie upośledzoną czynnością płuc i niewydolnościąć nerek. Po operacji należy przeprowadzać regularne badania kontrolne.
Miażdżyca
U większości ludzi tętniak aorty jest oznaką, że naczynia krwionośne w innych częściach ciała również zostały uszkodzone przez miażdżycę. Dlatego bardzo istotne jest spowolnienie tego postępującego zwężenia naczyń wszelkimi dostępnymi sposobami. Oznacza to między innymi, że szczególnie ważne jestjest zaprzestanie palenia. Ma to znaczenie nie tylko dla pozytywnego wpływu na dalszy rozwój choroby, ale także dla wzmocnieniapoprawy organizmustanu zdrowia w obliczu ewentualnej operacji. Zaleca się również leczenie obniżające poziom cholesterolu za pomocą statyn, staranne leczenie nadciśnienia tętniczego oraz leczenie lekamiz rozrzedzającymiużyciem krewleków przeciwpłytkowych.
Rokowanie
Tętniak aorty może pozostać bezobjawowy przez całe życie. Jednak duże tętniaki, które wciąż się powiększają, mogą z czasem prowadzić do bólu pleców/nadbrzusza lub objawów wynikających z ucisku dużych żyłnaczyń głównychw organizmuorganiźmie, przełyku lub tchawicy. Jeśli tętniak powiększa się, często dochodzi do jego pęknięcia, a związane z tym krwawienie stanowi poważne zagrożenie dla życia!
Długoterminowe rokowanie zależy od wielkości i lokalizacji tętniaka. Tętniak aorty brzusznej o średnicy mniejszej niż 5 cm nie jest obarczony wysokim ryzykiem pęknięcia. Większe tętniaki brzuszne wiążą się z większympodwyższonym ryzykiem – statystycznie 6,3% pęknie w ciągu roku, jeśli ich wielkość przekracza 7 cm. Tętniak aorty w odcinku piersiowym wizwiążezany sięjest ze znacznie zwiększonymkszoną ryzykiemszansą pęknięcia od momentu, w którym osiągnie 6 cm. Przy skutecznie zoperowanym tętniaku szanse naprawdopodobieństwo przeżycieycia sąjest takie samesamo jak w normalnej populacji, pod warunkiem, że pacjenci nie cierpią jednocześnie na inne poważne choroby.
Powikłania tętniaka to: zagrażające życiu krwawienie, niedostateczne ukrwienie innych narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej (serca, nerek, jelit, rdzenia kręgowego), a nawet udar. Do powikłańkomplikacji operacjizabiegu operacyjnego należą m.in. zakrzepy krwi, zaburzenia krążenia, zakażenie protezy naczyniowej, pęknięcia blizny i nieszczelność protezy naczyniowej. PoniewaPrzez wzgląd na to, że jest to zwykle skomplikowana operacja, ryzyko zgonu jest stosunkowo wysokie w porównaniu z innymi operacjamizabiegami.
Zalecenia dla pacjentów
Pacjenci z tętniakiem aorty powinni unikać podnoszenia ciężarów, treningu siłowego i sportów wyczynowych, ale umiarkowanie forsowne sportyumiarkowane, wytrzymałościowe aktywności fizyczne są dozwolone. Palenie jest silnym czynnikiem ryzyka: w szczególności nie powinny palić osoby, których bliscy krewni cierpią na choroby naczyniowe.
Dodatkowe informacje
- Nadciśnienie tętnicze
- Krwawy kaszel
- Miażdżyca (zwapnienie tętnic)
- Zawał mięśnia sercowego
- Niewydolność serca
- Udar
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Tętniak aorty – informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- dr med. Susanne Meinrenken, dziennikarka medyczna, Brema