Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Rzeżączka

Streszczenie

  • Definicja:Choroba przenoszona drogą płciową spowodowana zakażeniem bakterią Neisseria gonorrhoeae. Częste współzakażenie innymi chorobamidrobnoustrojami przenoszonymi drogą płciową.
  • Epidemiologia: Częstość występowania rzeżączki wzrasta na całym świecie. Ponadprzeciętna częstość występowania panuje wśród mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami (MSM).
  • Objawy: Okres inkubacji do 14 dni. Zakażenie bezobjawowe, zwłaszcza u kobiet. Pieczenie podczas oddawania moczu i żółta, śluzowo-ropna wydzielina z cewki moczowej. Gorączka, ból i obrzęk dużych stawów. Zapalenie odbytu w przypadku manifestacji odbytniczej, ból gardła w przypadku zajęciazapalenia gardła.
  • Wyniki: U kobiet częste zapalenie kanału szyjki macicy i zwiększona ilość wydzieliny z pochwy, ewentualnie ból miednicy małejpodbrzusza. U mężczyzn zaczerwienienie otworuujścia cewki moczowej i śluzowo-ropna wydzielina. Możliwe jest zakażenie rozsiane.
  • Diagnostyka: Wykrywanie Badanie mikroskopowe i posiew wymazu, test amplifikacji kwasów nukleinowych (nucleic acid amplification test — NAAT).
  • TerapiaLeczenie: AntybiotykiAntybiotykoterapia, zawsze leczenie partnerskiepartnerów seksualnych!

Informacje ogólne

Definicja

  • Choroba przenoszona drogą płciową spowodowana zakażeniem bakterią Neisseria gonorrhoeae.
  • Współistniejące zakażenie chlamydiami (u kobiet i u mężczyzn) u ponad 15% osób dotkniętych chorobą.
  • U kobiet przebieg choroby jest bezobjawowy w ponad 50% przypadków, u mężczyzn w 10–30%.

Epidemiologia

  • Rzeżączka jest jedną z najczęściej występujących na świecie zakażeń przenoszonych drogą płciową.
  • Częstość występowania rzeżączki wynosi w Europie 2231,26 przypadkuprzypadków na 100 0001, a w Polsce 1,68 przypadków na 100 000 (dane z 2022 r. ).2
    • W 2018 2019 r. w Unii Europejskiej (UE) była to druga najczęściej zgłaszana choroba przenoszona drogą płciową: ponad 100 000117 881 zakażeń z 28 krajów.
    • W 2022 roku w Polsce odnotowano 634 zachorowań.2
  • Prawie połowa przypadków dotyczy mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami (MSM).
  • Najczęściej chorują ludzie młodzi, poniżej 25. roku życia.
  • Częste są współzakażenia, zwłaszcza C. trachomatis lub mykoplazmami.

Etiologia i patogeneza

  • Neisseria gonorrhoeae są gram-ujemnymi, tlenowymi, oksydazo-dodatnimi diplokokamidwoinkami.
  • Człowiek jest jedynym żywicielem, a do przeniesienia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt śluzówki z zakaźnymi wydzielinami.
    • podczas stosunków seksualnych (oralnych, genitalnych, analnych)
    • w trakcie porodu
  • Okres inkubacji: 1–14 dni
  • Gonokoki preferująwykazuja powinowactwo do nabłonekonka walcowatywalcowatego żeńskiej i męskiej cewki moczowej, kanału szyjki macicy, odbytnicy i spojówek. Decydujący wpływ na chorobotwórczość N.gonorrhoeae ma obecność na ich błonie komórkowej kosmków (pilli), za pomoca których bakterie przytwierdzają się do błony śluzowej dróg moczowo-płciowych.
  • Gonokoki wywołują ropne zapalenie błony śluzowej, ale niektóre mogą też uogólniaprzenosić się hematogenniedrogą krwionośną i powodować rozsiane, septyczne zakażenie gonokokowe.

Rzeżączka narządów płciowych

Rzeżączka pozagenitalna

  • ZakaRzeżenieączkowe gonokokowezapalenie w odbytnicy odbytu
    • zapalenie odbytnicy z bólem, świądem i pieczeniem, parciem na stolec i wydzieliną
    • często również bezobjawowe
  • Rzeżączkaczkowe zapalenie gardła
    • przezna kontaktyskutek kontaktów oralno-genitalnegenitalnych, zwykle jako infekcja wtórna
    • bardzo często bezobjawowabezobjawowe
    • trudniejszatrudniejsze do leczenia niż inne formy rzeżączki
  • Rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodków (Blennorrhoea gonorrhoica neonatorum)
    • ropne zapalenie spojówek u noworodków nieleczonych matek
    • Nieleczonanieleczona infekcja prowadzi do ślepoty.
    • U osób dorosłych zakażenie gonokokowe okaspojówek mowystępuje zwykle jako zakażeenie wtórne, będące nastąpićępstwem równieżprzeniesienia poprzezwydzieliny autoinokulacjzakaźnej z miejsca pierwotnej infekcji, najczęściej przez palce.
  • Rozsiane zakażenie gonokokowe (DGI) skutkuje:

Czynniki predysponujące

  • Stosunek seksualny bez zabezpieczenia, zwłaszcza MSM
  • Stosowanie innych niż barierowe środków antykoncepcyjnych
  • Zakażenie HIV
  • Zakażenia przenoszone droga płciową (STD)
  • Kontakty seksualne z więcej niż 5 osobami w ciągu ostatnich 6 miesięcy
  • Zażywanie narkotyków imprezowych (recreational drugs, party drugs)

ICD-10

  • A54 Rzeżączka
    • A54.0 Zakażenie rzeżączkowe dolnego odcinka układu moczowo-płciowego bez ropnia gruczołów okołocewkowych lub dodatkowych
    • A54.1 Zakażenie rzeżączkowe dolnego odcinka układu moczowo-płciowego z ropniem gruczołów okołocewkowych lub dodatkowych
    • A54.2 Rzeżączkowe zapalenie otrzewnej miednicy oraz inne rzeżączkowe zakażenia układu moczowo-płciowego
    • A54.9 Zakażenie rzeżączkowe, nieokreślone

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Typowy obraz kliniczny
  • Wykrycie Neisseria gonorrhoeae

Diagnostyka różnicowa

  • Genitalne zakażenie chlamydiami (u kobiet, u mężczyzn)
  • Nieswoiste zapalenie cewki moczowej
  • Zakażenie Mycoplasma genitalum
  • Inne przyczyny zapalenia szyjki macicy
  • Inne przyczyny zapalenia cewki moczowej

Wywiad lekarski

Informacje ogólne

  • Uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu 
  • Wydzielina z cewki moczowej, pochwy, czasem także wydzielina z odbytu
  • Wiek poniżej 30 lat
  • Zmiana partnerów/partnerek seksualnych, nowi partnerzy/nowe partnerki, partnerzy/partnerki ze znaną rzeżączką
  • Praktyki seksualne, środki ochronne
  • Wymuszony stosunek płciowy
  • Usługi seksualne (świadczenie lub korzystanie)
  • Obecność przewlekłej choroby przenoszonej drogą płciową i innych chorób
  • Należy ustalić zagrożeniawystępowanie medyczne i alergiealergii, jak również status szczepień (zapalenie wątroby typu A i B, HPV)
  • W przypadku rozsianego zakażenia gonokokowego (DGI)
    • skoki gorączki
    • ból stawów
    • zmiany skórne, zwłaszcza na kończynach

Kobiety

  • WypływZwiększenie ilości lub zmiana charakteru wydzieliny z pochwy (do 50% przypadków)3
  • AcykliczneNieregularne krwawieniacykle menstruacyjne w przypadku zajęcia endometrium
  • Krwawienia kontaktowe (po stosunku płciowym)
  • Niejasna niepNiepłodność o niewyjaśnionej przyczynie
  • Ból w podbrzuszu (do 25% przypadków)3
  • Objawy dyzuryczne (10-15% przypadków)3
  • Brak objawów klinicznych w ponad połowie przypadków

Mężczyźni

  • Żółta, śluzowo-ropna lub surowicza wydzielina z cewki moczowej (w ponad 80% przypadków)3, której może towarzyszyć zaczerwienienie jej ujścia
  • CzasemW rzadkich przypadkach wydzielina może pojawiać się tylko porannapodczas wydzielinaucisku ropnana cewkę moczową albo po dłuższej przerwie w oddawaniu moczu („bonjour drops”).
  • Czasemobjawy takżedyzuryczne (w ponad 50% przypadków)3
  • W rzadkich przypadkach: wydzielina z odbytu
  • Czasami tylkośluzowa, wydzielinaśluzowo-ropna, surowiczaz domieszką krwi
  • W 10–30% bezobjawowa
  • Objawy rozwijają się zwykle po 2-8 dniach od ekspozycji.

Rzeżączka gardła

  • Ból gardła lub zaburzenia połykania
  • Zaczerwienienie i obrzęk łuków podniebiennych i tylnej ściany gardła
  • Rzadko nieznacznie podwyższona temperatura ciała i powiększenie okolicznych wezłów chłonnych

Badanie kliniczne

MożliweBadanie wynikifizykalne

U kobiet

  • Badanie sromu, krocza i okolicy okołoodbytniczej, badanie
  • Badanie palpacyjne pachwinwęzłów chłonnych pachwinowych
  • KontrolaOcena innychskóry, regionów (jama ustna, w tym gardło) i skórya

U mężczyzn

  • Badanie prącia (z cofnięciem napletka) i moszny
  • Badanie krocza i okolicy okołoodbytniczej
  • Badanie palpacyjne pachwinwęzłów ichłonnych mosznypachwinowych
  • Kontrola innych regionów (jama ustna, gardło) iOcena skóry, jamy ustnej, w tym gardła

Objawy zakażenia rozsianego

  • Gorączka
  • Wybroczyny lub krostkowe zmiany skórne
  • Obrzęki stawów, zwłaszczamoże jednostawowedotyczyć każdego stawu, choć najczęściej zajęte są stawy nadgarstkowe, śródręczno-paliczkowe, skokowe i kolanowe
  • Rzadko zapalenie opon mózgowych lub zapalenie wsierdzia

Diagnostyka specjalistyczna

Badanie ginekologiczne

  • Badanie wziernikiemwziernikowe
    • badanie pochwy i części pochwowejkanału szyjki macicy, w razie potrzeby kolposkopia
    • pobranie rozmazu i określenie pH pochwy
    • pobieranie wymazów do posiewu i diagnostyki mikrobiologicznej
  • Badanie palpacyjnedwuręczne wewnętrznych(pochwy, narządmacicy, jajników płciowych obiema rękami)
  • W razie potrzeby USG pochwytranswaginalne

Badanie urologiczne

  • Pobranie materiału do badań wymazów celuna wykryciaposiew patogenui diagnostyki mikrobiologicznej

Wskazania do diagnostyki mikrobiologicznej

  • W przypadku klinicznego podejrzenia zakażenia gonokokowego
    • u mężczyz z wydzieliną z cewki moczowej w wieku poniżej 40 lat lub z innymi czynnikami ryzyka chorób przenoszonych drogą płciową (np. nowy kontakt seksualny w ciągu ostatniego roku lub więcej niż 1 partner/partnerka w ciągu ostatniego roku), u których rozpoznano ostre zapalenie jąder i najądrza
    • u kobiet z wydzieliną z szyjki macicy lub pochwy, u których występują czynniki ryzyka choroby przenoszonej drogą płciową (wiek poniżej 30 lat, nowy kontakt seksualny w ciągu ostatniego roku lub więcej niż 1 partner/partnerka w ciągu ostatniego roku) ze śluzowo-ropnym zapaleniem szyjki macicy
  • Wskazania epidemiologiczne
    • partnerzy seksualni/partnerki seksualne pacjentów/pacjentek z chorobami przenoszonymi drogą płciową, lub zapaleniem narządów miednicy mniejszej
    • rodzice dziecinoworodków z rzeżączkowym zapaleniem spojówek
  • Inne wskazania
    • stosunek seksualny bez zabezpieczenia lub częsta zmiana partnerów/partnerek seksualnych, nawet jeśli nie występują objawy
    • u osób z nowo rozpoznaną inną chorobą przenoszoną drogą płciową
    • gwałt, wykorzystanie seksualne/podejrzenie wykorzystania seksualnego
    • inne istniejące choroby zakaźne (chlamydia, kiła, HIV)
    • podczas wykonywania badań przesiewowych w kierunku STD u młodych dorosłych (poniżej 25 lat) lub MSM
    • w przypadku przedwczesnego zakończenia ciąży w rejonach częstego występowania rzeżączki
    • kontrola po leczeniu

Możliwości wykrywania zakażenia gonokokowego

  • Wykrywanie N. gonorrhoeae przez:
    • badanie mikroskopowe
    • posiew
    • test amplifikacji kwasów nukleinowych (NAAT)
  • Wykrywanie bakterii w wydzielinach dróg rodnych, odbytu, gardła, spojówek lub w próbkach moczu (mocz pierwszego strumienia).
  • badanieBadanie mikroskopowe 
    • przydatnaprzydatne tylko u mężczyzn z wydzieliną z cewki moczowej, w innych przypadkach niewystarczająca czułość
  • Test amplifikacji kwasów nukleinowych
    • Mama najwyższą czułość spośród wszystkich metod wykrywania.
    • metoda z wyboru w zakażeniach bezobjawowych oraz w badaniach przesiewowych w kierunku rzeżączki gardła i odbytu
    • wyniki szybsze niż przy posiewie
    • Momożliwość wykonania ze wszystkich materiałów do badania.
      • również z próbek moczu u mężczyzn (mocz z pierwszego strumienia)
    • Dodatnie wyniki NAAT w rozmazach z okolic pozagenitalnych, gdzie często występują apatogenne neisseria (gardło, odbytnica), powinny być zawsze potwierdzone drugim testem NAAT identyfikującym inną sekwencję genetyczną N.gonorrhoeae, ze względu na występowanie w tej lokalizacji innych gatunków Neisseria spp. 
    • brak możliwości stwierdzenia wrażliwości na antybiotyki
  • Posiew
    • Wymagane są wymazy; odpowiednie są wymazy z szyjki macicy, cewki moczowej, odbytu, gardła i spojówki.
    • Próbki wymazów do posiewu powinny być transportowane w wilgotnym, bogatym w składniki odżywcze podłożu (najlepiej selektywne z dodatkiem substancji hamujących wzrost innych drobnoustrojów).
      • wysoka wrażliwość patogenu na wysychanie lub niewielkie stężenia środków odkażających
    • Tylkojedyna posiewmetoda umopozwalająca na ocenę lekowrażliwia badanie opornoliwości N. gonorrhoeae (ocena wrażliwości na ceftriakson, cefiksym, fluorochinolony, spektynomycynę, penicyliny i tetracykliny)
  • Przed rozpoczęciem antybiotykoterapii należy przeprowadzić hodowlę patogenów na posiewie w celu zbadania oporności.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W przypadku klinicznego podejrzenia rzeżączki lub w przypadku wskazań do diagnostyki mikrobiologicznej — do ginekologa lub urologa w celu dalszej diagnostyki i terapii.
  • przy podejrzeniu rzeżączkowego zapalenia spojówek — do gabinetu okulistycznegookulisty

Obowiązek zgłaszania do Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Podejrzenie lub rozpoznanie rzeżączki podlega zgłoszeniu na druku ZLK-3 9 w formie elektronicznej lub papierowej

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

  • Złagodzenie objawów
  • Wyeliminowanie infekcji
  • Zapobieganie powikłaniom
  • Zapobieganie dalszemu przenoszeniu podczas kontaktów seksualnych

Ogólne informacje o terapii leczeniu

  • Wczesne rozpoznanie i leczenie łagodzi objawy i zmniejsza ryzyko powikłań.
  • Oporność N. gonorrhoeae na leczenie jest problemem globalnym.
    • Wykazanowykazano oporność na wszystkie antybiotyki, które do tej pory były zalecane w leczeniu.
    • Dlategodlatego zaleca się stosowanie podwójnej terapii przeciwbakteryjnej.
  • Przed rozpoczęciem terapii należy pobrać wymazy w celu identyfikacji patogenu i wykonania posiewu z określeniem wrażliwości.
    • Nienie należy czekać na wynik badania wrażliwości.
  • Jeśli wykryto patogeny i uzyskano wyniki testów wrażliwości, należy w miarę możliwości unikać cefalosporyn grupyIII 3generacji i azytromycyny.
  • Zawsze należy brać pod uwagę współzakażenia (chlamydia, mykoplazma).

Antybiotykoterapia

Niepowikłane zapalenie cewki moczowej, szyjki macicy, odbytnicy, gdy nie jest znana wrażliwość bakterii na antybiotyki3

  • Ceftriakson 1 g domięśniowo jednorazowo łącznie z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo (w przypadku złej tolerancji azytromycyny w dawce 2 g dopuszczalne jest podzielenie dawki: podanie 1 g w odstępie 6-12 godzin).
  • Leczenie alternatywne:
    • ceftriakson 1 g domięśniowo jednorazowo -  w razie niedostępności azytromycyny w postaci doustnej lub gdy pacjent nie może przyjmować leków doustnych; konieczne jest wykonanie badania potwierdzającego wyleczenie
    • cefiksym 400 mg doustnie jednorazowo łącznie z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo - w przypadku, gdy ceftriakson jest niedostępny lub nie jest możliwe wykonanie iniekcji domięśniowo
  • Leczenie w przypadku ciężkiej nadwrażliwości na antybiotyki beta-laktamowe lub oporności na cefalosporyny o szerokim spektrum działania:
    • ciprofloksacyna 500 mg doustnie jednorazowo - tylko w przypadku potwierdzonej wrażliwości gonokoków na fluorochinolony
    • gentamycyna 240 mg domięśniowo jednorazowo z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo

Rzeżączkowe zapalenie dróg moczowo-płciowych, odbytnicy i gardła w przypadku oporności N. gonorhoeae na cefalosporyny o szerokim spektrum działania. Wskazana konsultacja specjalistyczna i ocena odpowiedzi na leczenie3

  • Ceftriakson 1 g domięśniowo jednorazowo z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo
  • Leczenie alternatywne w przypadku nadwrażliwości na ceftriakson:
    • gentamycyna 240 mg domięśniowo jednorazowo z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo: w zakażeniach gardła i odbytu skuteczność mniejsza w porównaniu z ceftriaksonem
    • ertapenem 1 g domięśniowo co 24 godziny przez 3 dni

Niepowikłane rzeżączkowe zapalenie gardła3

  • Ceftriakson 1 g domięśniowo jednorazowo z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo
  • Leczenie alternatywne:
    • ceftriakson 1 g domięśniowo jednorazowo -  w przypadku niedostępności azytromycyny lub gdy pacjent nie może przyjmować leków doustnie
    • ciprofloksacyna 500 mg doustnie jednorazowo - u chorych z przebytą reakcją anafilaktyczną na penicylinę lub z alergią na cefalosporyny, po wykluczeniu oporności na fluorochinolony 
  • Wiele antybiotyków wykazuje mniejszą skuteczność w eradykacji N. gonorrhoeae z gardła niż z układu moczowo-płciowego i odbytnicy.3

Rzeżączkowe zapalenie spojówek u dorosłych3

  • Ceftriakson 1 g domięśniowo jednorazowo z azytromycyną 2 g doustnie jednorazowo; dodatkowo oko powinno się często przemywać jałowym 0,9% roztworem NaCl

Rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodków3

  • Ceftriakson 25-50 mg/kg (maksymalnie 125 mg) dożylnie lub domięśniowo w pojedynczej dawce; dodatkowo oko należy często przemywać jałowym 0,9% roztworem NaCl.

Rzeżączkowoe zapalenie najądrza i jąder3

U osób leczonych z powodu rzeżączki schematem bez azytromycyny, w przypadku, gdy zakażenie C. trachomatis nie zostało wykluczone, International Union Against Sexually Transmitted Infections (IUSTI) zaleca dołączenie doksycykliny 100 mg  doustnie 2 razy na dobę przez 7 dni.4

 

W przypadku braku wykrycia patogenu i braku przestrzegania zaleceń lekarskich

  • Ceftriakson 1–2 g dożylnie lub domięśniowo jako dawka jednorazowa plus azytromycyna 1,5 g doustnie jako dawka jednorazowa
  • Jeśli podanie domięśniowe jest przeciwwskazane, a podanie dożylne jest niemożliwe:
    • cefiksym 800 mg doustnie jako dawka jednorazowa lub 2 x  razy 400 mg doustnie w odstępach 8–12 godzin plus azytromycyna 1,5 g doustnie jako dawka jednorazowa
    • Podawanie ceftriaksonu domięśniowo jest bardzo bolesne, dlatego należy dodać lidokainę.

W przypadku braku wykrycia patogenu i stwierdzonym przestrzeganiu zaleceń lekarskich

  • Ten sam schemat bez azytromycyny

Wyjątek

  • Rzeżączka gardła powinna być zawsze leczona pozajelitowo.

W przypadku stwierdzonej wrażliwości przy niepowikłanej rzeżączce

  • Przy stwierdzonej wrażliwości należy przede wszystkim preferować monoterapiemonoterapię bez zastosowania cefalosporyn i azytromycyny, aby zapobiec rozwojowi oporności.
    • Warunkiem jest wykluczenie współzakażenia i przestrzeganie zaleceń lekarskich.
  • CyprofloksacynaCiprofloksacyna 500 mg doustnie jako dawka jednorazowa — lub — 
  • Ofloksacyna 400 mg doustnie jako dawka jednorazowa — lub — 
  • Doksycyklina 100 mg 2 x razy dziennie doustnie przez 7 dni — lub — 
  • Ceftriakson 1–2 g dożylnie lub domięśniowo jako dawka jednorazowa — lub — 
  • Cefiksym 800 mg doustnie jako dawka jednorazowa lub 2 x  razy 400 mg doustnie w odstępach 8–12 godzin
    • Ta opcja nie wystarcza do leczenia gardła! Cefiksym nie jest zalecany w przypadku rzeżączki gardła.

Zapalenie narządów miednicy mniejszej (Pelvic Inflammatory Disease, PID)

  • Zobacz odpowiedni artykuł.

Ciąża i karmienie piersią

Kontrola terapiileczenia

  • KontrolaWe zawszystkich pomocprzypadkach zaleca się wykonanie testu potwierdzającego posiewuwyleczenie.
  • Szczególnie ważne jest potwierdzenie eradykacji rzeżączkowego zapalenia gardła, którego wyleczenie jest znacznie trudniejsze.
  • W przypadku utrzymywania się objawów ponależy wykonać posiew 3-7 dni od zakończenia leczenia; jeśli hodowla jest ujemna, należy wykonać test NAAT.
  • U pacjentów bezobjawowych i u których objawy ustąpiłączeniuy, znależy wykonać test NAAT powinna być przeprowadzona 42 tygodnie po zakończeniu terapii.
  • Jeśli podejrzewa się niepowodzenie leczenia lub wykryto nietypowy wzór oporności (zwłaszcza oporność na cefalosporyny, azytromycynę lub; w przypadku wielooporności)wyniku dodatniego, należy niezwłocznie poinformowawykonać specjalistycznehodowlę laboratoriumi ocenić lekooporność przed ponownym leczeniem.
    • Należy wyjaśniustalić, czy w międzyczasie doszło do nowego kontaktu seksualnego.
    • Ostatnie dane z Niemiec wskazują na niski wskaźnik oporności N. gonorrhoeae na cefalosporyny u Neisseria gonorrhoeae, ale ok. 10% wskaźnik oporności na azytromycynę.25.

Profilaktyka poekspozycyjna

  • Ewentualnie polecenie punktów kontaktowych dla ofiar przemocy seksualnej
  • Decyzja o wykonaniu badań w kierunku zakażenia rzeżączką powinna być podejmowana w każdym przypadku indywidualnie.
  • Profilaktyczne leczenie przeciw gonokokom nie jest generalnie zalecane po wykorzystaniu seksualnym, ale można je zaproponować, jeśliw następujących sytuacjach:
    • na życzenie ofiary lub jej rodziców
    • gdy nie jest możliwe wykonanie badania laboratoryjnego
    • gdy ponowne zgłoszenie się na dalsze badania jest mało prawdopodobne
    • gdy ryzyko zakażenia jest wysokie
    • u nastolatek i dorosłych kobiet, które doświadczyły napaści na tle seksualnym4
      • ceftriakson 500 mg* domięśniowo w pojedynczej dawce plus doksycyklina 100 mg 2 razy dziennie doustnie przez 7 dni plus metronidazol 500 mg 2 razy dziennie doustnie przez 7 dni
    • u nastolatków i dorosłych mężczyzn, którzy doświadczyli napaści na tle seksualnym4

* osobom o masie ciała równej lub większej niż 150 kg należy podać 1 g ceftriaksonu

Leczenie partnerskiepartnerów

  • Partnerzy seksualni z ostatnich 860 tygodnidni  (w przypadku przebiegu bezobjawowego z ostatnich 6 miesięcy) przed wystąpieniem objawów lub ustaleniem rozpoznania powinni być w miarę możliwości zdiagnozowani i leczeni, chociażby po to, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się zakażenia.
  • Zasadniczo należy dążyć do badania klinicznego osób z kontaktu, jak również do swoistej diagnostyki laboratoryjnej w celu bezpośredniego lub pośredniego wykrycia zakażenia.
  • Możliwe jest jednak również przekazanie pierwszej zakażonej osobie leków lub recepty w celu przekazania ich osobom z kontaktu, bez ich badania i udzielania im porady.
  • W niektórych ośrodkach dostępne jest również anonimowe poradnictwo, testowanie i terapia.

Zapobieganie

  • Monitorowanie pochodzenia zakażenia
  • Używanie prezerwatyw
  • Bezpieczny seks przy zmieniających się partnerach/partnerkach
  • W przypadku usług seksualnych lub MSM — regularne wymazy z szyjki macicy/pochwy, odbytu lub gardła
  • PoZachowanie wstrzemięźliwości seksualnej przez 7 dni po zakończeniu leczenia ioraz podo ustąpieniuczasu ustapienia objawów nie należy podejmować stosunków seksualnych przez 1 tydzień.
  • NieU zalecawszystkich siciężarnych ogólnychmających badańmniej przesiewowychniż 25 lat oraz u starszych ze zwiększonym ryzykiem rzeżączki (np. u kobiet z innym STI w kierunku N. gonorrhoeae, ale kobietom wokresie ciąży oferujelub simających nowego partnera seksualnego, więcej badanianiż przesiewowejednego partnera, partnera uprawiającego seks także z innymi osobami lub partnera z STI lub uprawiających seks w zamian za pieniądze lub narkotyki), należy rutynowo zlecać test przesiewowy w kierunku ChlamydiaNeisseria trachomatis;gonorrhoeae mopodczas pierszej wizyty ciążna by je łatwo rozszerzyć na N. gonorrhoeae za pomocą dupleksowego NAATowej.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Okres inkubacji do 14 dni od kontaktu z zakażoną błoną śluzową
  • Jeśli nie zostanie podjęta terapia, objawy ustąpią dopiero w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.
    • W tym okresie ryzyko zakażenia innych i rozwoju powikłań jest bardzo wysokie.
  • Dopóki istnieje zakażenie objawowe lub bezobjawowe, osoba zarażona jest uważana za zakaźną. 
  • Eradykacji patogenu można spodziewać się po 24 godzinach od podania skutecznego antybiotyku.
    • W razie utrzymywania się objawów rozszerzonawskazana jest diagnostyka mikrobiologiczna z określeniem ewentualnej antybiotykooporności.
  • Bezobjawowe zakażenie występuje u ok. 50% kobiet i 10% mężczyzn.
    • Te osobyOsoby zakażone przyczyniają się do wysokiego wskaźnika nowych zakażeń.

Powikłania

  • Kobiety
  • Mężczyźni
  • ObieU obu płcieci
    • Zapaleniezapalenie spojówek, rozsiane zakażenie gonokokowe (bakteriemia, dolegliwości stawowe, zmiany skórne) i dalszeinne objawy narządowe (zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie kości)
    • zespół Fitz-Hugha i Curtisa - zapalenie tkanki okołowątrobowej (perihepatitis) połączone z zapaleniem przydatków u kobiet. Występuje u 1-10% kobiet z rzeżączkowym zapaleniem narządów miednicy mniejszej i spowodowane jest szerzeniem się zakażenia z jajowodu, prawdopodobnie drogą naczyń chłonnych. Objawy są podobne jak w przypadku PIS, a dodatkowo występuje ból w prawym podżebrzu.3

Rokowanie

  • Dobre przy odpowiedniejodpowiednim terapiileczeniu; oporność prowadzi do bardziej przewlekłego przebiegu.
  • ZakaPrzechorowanie rzeżenie Neisseria gonorrhoeaeączki nie powodujestanowi odpornościzabezpieczenia przed ponownym zarażeniem w przypadku kontaktu seksualnego z osobą zakażoną dwoinkami rzeżączki.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Mikroskopia: w wydzielinie widoczne są białe krwinki z gonokokami (źródło: US Centers for Disease Control and Prevention).
Mikroskopia: w wydzielinie widoczne są białe krwinki z gonokokami (źródło: US Centers for Disease Control and Prevention).

Źródła

Piśmiennictwo4

  1. European Centre for Disease Prevention and Control. Gonorrhea- Annual Epidemiological Report 2017; Stockholm: ECDC 2019 ecdc.europa.eu
  2. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2022 roku. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH. wwwold.pzh.gov.pl
  3. Unemo M., Ross J., Serwin A.B., Gomberg M., Cusini M., Jensen J.S.: Europejskie wytyczne diagnostyki i leczenia rzeżączki u dorosłych. Med. Prakt., 2023; 1: e1-e18 www.mp.pl
  4. CDC’s Sexually Transmitted Infections (STI) Treatment Guidelines, 2021 www.cdc.gov
  5. Buder S, Dudareva S, Jansen K, et al. Antimicrobial resistance of Neisseria gonorrhoeae in Germany: low levels of cephalosporin resistance but high azithromycin resistance.. BMC Infectious Diseases 2018. pmid:29343220 PubMed

Autorzy

  • Karolina Pogorzelska, lekarz rezydent medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Franziska Jorda, dr n. med., specjalista w dziedzinie chirurgii trzewnej, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Kaufbeuren
A54; A540; A541; A542; A549
Neisseria gonorrhoeae; Tryper; Rozsiane zakażenie gonokokowe; Sepsa gonokokowa; DGI (disseminated gonococcal infection — rozsiane zakażenie gonokokowe); Choroba przenoszona drogą płciową; STD (sexually transmitted disease — choroba przenoszona drogą płciową); MSM (men who have sex with men — mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami); Zapalenie cewki moczowej; Zakażenie układu moczowego; ZUM (zakażenie układu moczowego); Zapalenie szyjki macicy; Zapalenie najądrzy; Gonokoki; Bezpłodność; Niepłodność; Rzeżączka; PID (pelvic inflammatory disease — zapalenie narządów miednicy mniejszej); Blennorrhoea gonorrhoica neonatorum; Ophthalmoblenorrhoea
Rzeżączka
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja:Choroba przenoszona drogą płciową spowodowana zakażeniem bakterią Neisseria gonorrhoeae. Częste współzakażenie innymi chorobamidrobnoustrojami przenoszonymi drogą płciową.
Medibas Polska (staging)
Rzeżączka
/link/9981bb3b374e4775a3bfbde53fa785e6.aspx
/link/9981bb3b374e4775a3bfbde53fa785e6.aspx
rzeczka
SiteDisease
Rzeżączka
K.Reinhardt@gesinform.de
Kmail#stina.Reinhardt@gesinformbaranowska@gmail.decom
pl
pl
pl