Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Anisakioza

Streszczenie

  • Definicja: Anisakioza to kosmopolityczna odzwierzęca choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywołana przez nicienie z rodziny Anisakidae, głównie Anisakis simplex, A. physeteris, A. pegreffii a także Contraceaecum spp., Terranova spp., Pseudoterranova spp. oraz Phocanema spp.
  • Epidemiologia: Występowanie na całym świecie, ale głównie w regionach, gdzie często spożywa się surowe ryby.
  • Objawy: Objawy mogą być ostre lub przewlekłe. Ostre: ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, reakcje alergiczne. Przewlekłe: uporczywy dyskomfort w jamie brzusznej i utrata masy ciała.
  • Badanie fizykalne: Brak swoistych objawów klinicznych. Możliwe wystąpienie łagodnej gorączki i/lub wykrycie leukocytozy.
  • Diagnostyka: Rozpoznanie opiera się na wywiadzie lekarskim; może być potwierdzone badaniem gastroskopowym.
  • Leczenie: Obecnie nie jest dostępny żaden swoisty lek przeciwpasożytniczy. Można mechanicznie usunąć larwy/pasożyty endoskopowo.

Informacje ogólne

Definicja

  • Anisakioza to choroba pasożytnicza spowodowana przez larwy nicieni z rodziny Anisakidae (Anisakis simplex, A. physeteris, A. pegreffii), a także Contraceaecum spp., Terranova spp., Pseudoterranova spp. oraz Phocanema spp.1
  • W potocznym języku określane jest często jako „zatrucie śledziowe” lub „zatrucie po zjedzeniu sushi”.
  • Do zarażenia człowieka dochodzi w wyniku spożycia ryb morskich zawierających larwy pasożytów (np. śledzi lub makreli), które są poddane niedostatecznej obróbce termicznej, np. łagodnie zamarynowane lub niedostatecznie uwędzone.
  • Klinicznie choroba objawia się głównie dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego oraz poprzez reakcje alergiczne.

Epidemiologia

  • Zarażenie pasożytami Anisakis jest częste wśród ryb na całym świecie (występuje u nawet 70% śledzi).
  • Do zarażeń u ludzi dochodzi szczególnie w krajach, gdzie ryby są często spożywane na surowo (np. Japonia, Holandia).
  • Choroba może występować coraz częściej wraz ze wzrostem spożycia sushi.
  • Rośnie liczba przypadków odnotowanych w Europie, zwłaszcza we Włoszech i Hiszpanii.2-5
  • Częstość występowania na świecie jest prawdopodobnie niedoszacowana ze względu na ograniczone możliwości diagnostyczne i nieswoiste objawy kliniczne.
  • Szacowana zachorowalność w Unii Europejskiej wynosi 0,32/100 000.3

Etiologia i patogeneza

  • Czynnikami wywołującymi anisakiozę są nicienie z rodziny Anisakidae, zwłaszcza Anisakis simplex lub Pseudoterranova.
  • A. simplex należy do rodziny nicieni wraz z kilkoma gatunkami chorobotwórczymi dla człowieka i jest pasożytem jelitowym ssaków morskich (delfinów, fok itp.). Pierwszymi żywicielami pośrednimi są małe skorupiaki, drugimi i trzecimi żywicielami pośrednimi są ryby.
  • Zarażone ssaki morskie (np. wieloryby, delfiny, foki, lwy morskie) wydalają jaja z kałem, a te stają się w wodzie zakaźnymi larwami.
  • Larwy te są połykane przez skorupiaki, które z kolei są zjadane przez ryby.
  • Ludzie spożywają larwy, jedząc ryby poddane niedostatecznej obróbce termicznej.
  • Łosoś, śledź, dorsz, makrela i kałamarnica przenoszą pasożyty z rodzaju Anisakis; halibut, dorsz i lucjan czerwony przenoszą pasożyty z rodzaju Pseudoterranova.
  • Larwy zagnieżdżają się w błonie śluzowej przewodu pokarmowego człowieka, zaczynają dojrzewać, ale po pewnym czasie giną, ponieważ człowiek nie jest ich naturalnym żywicielem.
  • Obumierający organizm wywołuje reakcję zapalną w przełyku, żołądku lub jelicie.
  • W niektórych przypadkach larwa przenika przez ścianę jelita i tworzy ropień w jamie otrzewnej.
  • Nie ma możliwości przenoszenia pasożytów z człowieka na człowieka.6

Czynniki predysponujące

  • Spożycie surowej ryby, która nie została zamrożona lub ryby poddanej niedostatecznej obróbce termicznej.

ICD-10

  • B81.0 Anisakioza

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Objawy kliniczne po spożyciu surowej ryby
  • Endoskopowe wykrywanie larw
  • Przeciwciała swoiste dla Anisakis są pomocnym narzędziem w diagnostyce, ale testy na ich obecność nie są powszechnie dostępne7

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Spożywanie surowych lub poddanych niedostatecznej obróbce termicznej ryb.
  • Możliwe wystąpienie lekkiej gorączki.
  • W nawet 40% przypadków występuje reakcja alergiczna.4,8
  • Objawy ze strony przewodu pokarmowego
    • Powszechna jest postać żołądkowa anisakiozy z bólem brzucha, nudnościami i wymiotami pojawiającymi się zwykle po 1–8 godzinach.7, 9-10
    • W rzadszej postaci jelitowej silny ból brzucha z ewentualnie krwawą biegunką z domieszką krwi występuje po 5–7 dniach od spożycia. Obraz kliniczny może przypominać zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelita krętego lub zapalenie uchyłków.7

Badanie kliniczne

  • Brak objawów patognomonicznych
  • Możliwa lekka gorączka
  • Możliwe objawy alergiczne (pokrzywka)
  • W postaci jelitowej może dojść do zapalenia otrzewnej

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

  • Ewentualnie wykrycie leukocytozy/eozynofilii

Diagnostyka specjalistyczna

  • Swoista serodiagnostyka jest dostępna tylko w specjalistycznych laboratoriach.
  • Gastroskopia może wykryć pasożyta i potwierdzić rozpoznanie histopatologicznie.
  • W przypadku zajęcia jelita cienkiego tomografia komputerowa może wykazać obrzękniętą ścianę jelita, wodobrzusze i ropowicę krezkowej tkanki tłuszczowej.11

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W przypadku podejrzenia zarażenia pacjenci kierowani są do dalszej diagnostyki i leczenia przez gastroenterologa, który może wykonać gastroskopię.
  • W przypadku podejrzenia anisakiozy i utrzymywania się objawów w celu usunięcia ognisk zakażenia w jamie brzusznej.

Leczenie

Cele leczenia

  • Usunięcie larw/pasożytów powoduje wyleczenie choroby.
  • W przypadku podejrzenia anisakiozy należy wcześnie skierować pacjenta na gastroskopię, ponieważ endoskopowe usunięcie pasożyta po przeniknięciu do jelita jest trudne.

Ogólne informacje o leczeniu

  • Obecnie nie jest dostępna żadna farmakoterapia o udowodnionej skuteczności.
  • Usunięcie pasożyta (poprzez wymioty, w czasie endoskopii lub operacji) powoduje wyleczenie choroby.
  • Jeśli pasożyt znajduje się w dystalnym odcinku przewodu pokarmowego i nie można go usunąć endoskopowo, zwykle wystarcza leczenie objawowe, ponieważ pasożyt przeżywa w jelicie tylko kilka dni.
  • Operacja może być konieczna, w przypadku wystąpienia powikłań anisakiozy, jeśli pasożyt przedostał się do ściany jelita lub do jamy brzusznej.

Farmakoterapia

  • Obecnie nie jest dostępna farmakoterapia o udowodnionej skuteczności.
  • Opisano przypadki skutecznego leczenia albendazolem, ale brakuje wystarczająco rzetelnych danych.12-14

Inne rodzaje leczenia

  • Gastroskopia
    • Larwy można wykryć za pomocą gastroskopii i usunąć je mechanicznie.
  • Leczenie chirurgiczne
    • Leczenie chirurgiczne może być konieczne w przypadku wystąpienia ziarniniaków lub ropni w jamie brzusznej, zapalenia otrzewnej lub niedrożności jelit.

Zapobieganie

  • Raki lub ryby morskie należy spożywać tylko po uprzedniej odpowiedniej obróbce termicznej lub bezpiecznym zakonserwowaniu (marynowanie, wędzenie).
  • Larwy giną w temperaturze powyżej 60°C lub poniżej -20°C, a także w solance.
  • Według FDA surowa ryba (np. do sushi) powinna być przed spożyciem przechowywana w następujący sposób:6
    • w temperaturze -20°C lub niższej przez 7 dni lub
    • w temperaturze -35°C lub niższej aż do zamrożenia, a następnie w temperaturze -35°C lub niższej przez 15 godzin
    • w temperaturze -35°C lub niższej aż do zamrożenia, a następnie w temperaturze -20°C lub niższej przez 24 godziny
  • Podczas gotowania lub smażenia ryby należy upewnić się, że osiągnięto odpowiednią temperaturę: temperatura wewnątrz ryby powinna wynosić co najmniej 63°C.6

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Objawy alergii występują zwykle bezpośrednio po zjedzeniu ryby zawierającej larwy.
  • Objawy żołądkowe rozwijają się po okresie inkubacji wynoszącym 1–8 godzin.
    • Po endoskopowym usunięciu pasożyta objawy zwykle ustępują.
  • Anisakioza jelitowa objawia się po 5–7 dniach.
    • W większości przypadków dochodzi do samowyleczenia pod wpływem terapii wspomagającej.
    • Należy jednak ściśle monitorować pacjentów, aby w razie pogorszenia się stanu zdrowia skierować ich do dalszej diagnostyki, a w razie potrzeby do leczenia operacyjnego.7
  • Dolegliwości dyspeptyczne mogą utrzymywać się nawet po obumarciu larw.
  • Zakażenie A. simplex jest jedną z przyczyn nawracającej ostrej pokrzywki spontanicznej w rejonach świata, gdzie często spożywa się surowe lub poddane niedostatecznej obróbce termicznej ryby.

Powikłania

Rokowanie

  • Anisakioza żołądkowa: objawy zwykle ustępują wkrótce po usunięciu pasożyta.
  • Anisakioza jelitowa: wyleczenie zwykle w ramach terapii objawowej poprzez obumarcie pasożyta w jelitach. Jednak ze względu na indukcję procesu zapalnego istnieje ryzyko powikłań (zob. powyżej).
  • Zaburzenia dyspeptyczne mogą utrzymywać się po obumarciu pasożyta.

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentów?

  • Zapobieganie zakażeniom wywołanym przez Anisakis spp.: Przed spożyciem gotuj lub smaż ryby. Unikaj jedzenia surowych ryb, które nie zostały zamrożone. Wędzenie lub kiszenie w solance również zabija pasożyty.

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Larwy Anisakis w ciele śledzia (Źródło: Wikipedia)
Larwy Anisakis w ciele śledzia (Źródło: Wikipedia)
 
Cykl rozwojowy pasożytów odpowiedzialnych za anisakiozę (Anisakis simplex i Pseudoterranova decipiens)  (Źródło: CDC/Alexander J. da Silva, PhD/Melanie Moser (PHIL #3378), 2002; domena publiczna) - ILUSTRACJA NA DYSKU
 
Źródła 

Piśmiennictwo

  1. Paul M. Anisakioza. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Red. R. Flisiak. Czelej 2020, 1162-1170
  2. Carmo J, et al. Anisakiasis: a growing cause of abdominal pain! BMJ Case Rep 2017. casereports.bmj.com
  3. Uña-Gorospe M, et al. Occupational disease due to Anisakis simplex in fish handlers. Int Marit Health . 2018;69(4):264-269. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Cavallero S, et al. Anisakiasis in Italy: Analysis of hospital discharge records in the years 2005-2015. PLoS One . 2018 Dec 11;13(12):e0208772. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Guardone L, et al. Human anisakiasis in Italy: a retrospective epidemiological study over two decades. Parasite . 2018;25:41. www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. CDC. Centers for Disease Control and Prevention. Parasites - Anisakiasis. Zugriff 10.11.2022. www.cdc.gov
  7. Shimamura Y, et al. Common Symptoms from an Uncommon Infection: Gastrointestinal Anisakiasis. Can J Gastroenterol Hepatol. 2016; 2016: 5176502. www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Daschner A, et al. Gastric anisakiasis: an underestimated cause of acute urticaria and angio-oedema?, Br J Dermatol. 1998;139(5):822. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Repiso Ortega A, et al. Gastrointestinal anisakiasis. Study of a series of 25 patients. Gastroenterol Hepatol. 2003 Jun-Jul;26(6):341-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Bucci C, et al. Anisakis, just think about it in an emergency! Int J Infect Dis. 2013 Nov;17(11):e1071-2. www.ijidonline.com
  11. Takabayashi T, et al. Anisakiasis presenting to the ED: clinical manifestations, time course, hematologic tests, computed tomographic findings, and treatment., Am J Emerg Med 2014; 32: 1485-9. pmid:25440233 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Pacios E, et al. Albendazole for the treatment of anisakiasis ileus., Clin Infect Dis 2005; 41: 1825. pmid:16288416 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Moore DA, et al. Treatment of anisakiasis with albendazole., Lancet. 2002;360(9326):54. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Carlin AF, et al. Case Report: A Common Source Outbreak of Anisakidosis in the United States and Postexposure Prophylaxis of Family Collaterals., Am J Trop Med Hyg . 2018 Nov;99(5):1219-1221 www.ncbi.nlm.nih.gov

Autorzy

  • Anna Grzeszczuk, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób zakaźnych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Christina Weingartner, lekarz medycyny, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Monachium
B810
Zarażenie pasożytnicze; Zarażenie pasożytami ryb; Zarażenie Anisakis simplex; Anisakis; Anisakioza; Zarażenie nicieniem Pseudoterranova; Obleńce; Nicienie; Pasożyty w sushi; Pasożyt jelitowy; Ból brzucha; Pokrzywka; Wymioty; Biegunka; Zapalenie otrzewnej; Niedrożność jelit
Anisakioza
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Anisakioza to kosmopolityczna odzwierzęca choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywołana przez nicienie z rodziny Anisakidae, głównie Anisakis simplex, A. physeteris, A. pegreffii a także Contraceaecum spp., Terranova spp., Pseudoterranova spp. oraz Phocanema spp.
Medibas Polska (staging)
Anisakioza
/link/459f37985a164cc3985e9e3af2d9ad4e.aspx
/link/459f37985a164cc3985e9e3af2d9ad4e.aspx
anisakioza
SiteDisease
Anisakioza
K.Reinhardt@gesinform.de
mail#stina.baranowska@gmail.com
pl
pl
pl