Co to jest próba samobojcza?
Definicja
Samobójstwo jest celowym i świadomym działaniem z zamiarem lub akceptacją własnej śmierci, które kończy się śmiertelnie. Próbą samobójczą jest działanie, który nie prowadzi bezpośrednio do śmierci. Wezwanie o pomoc przeważa w sytuacjach o łagodniejszym przebiegu.
Objawy
Dzieci i młodzież z zachowaniami samookaleczającymi i samobójczymi cierpią często z powodu zaburzeń psychicznych, takich, jak zaburzenia afektywne, czyli emocjonalne, zaburzenia zachowania, ADHD, zaburzenia osobowości lub uzależnienia. Zachowanie autoagresywne u młodzieży może objawiać się również zachowaniem promiskuitywnym, szczególnie u młodzieży z zaburzeniami osobowości, dorastającej w środowisku o niskim statusie społeczno-ekonomicznym lub doświadczającej przemocy, z wykorzystywaniem seksualnym włącznie. Formą zachowania autodestrukcyjnego jest także nadużywanie alkohol i narkotyki. Próby samobójcze i samobójstwa są często powiązane z zażywaniem narkotyków i spożywaniem alkoholu.
Przyczyny
Powody, dla których dzieci i młodzież próbują odebrać sobie życie, bywają różnorodne. Ryzyko samobójstwa u dzieci i młodzieży mogą zwiększać następujące czynniki:
- poważne konflikty z rodzicami lub innymi członkami rodziny
- zaburzenia psychiczne rodziców
- obawy przed utratą ukochanej osoby bądź rzeczywista utrata związana ze śmiercią lub separacją
- samotność i izolacja społeczna
- zaburzenie psychiczne: zaburzenia afektywne, zaburzenia zachowaniaADHD alkohol i nadużywanie narkotyków; szczególnie wysokie ryzyko w przypadku depresji, przemocy i doświadczenia maltretowania
- choroba długotrwała lub trwająca przez całe życie
- stres psychiczny i stygmatyzacja związane z tożsamością płciową lub orientacją seksualną
- idole, którzy popełnili samobójstwo (członkowie rodziny, przyjaciele, ale także gwiazdy pop lub inne sławne, charyzmatyczne osobistości)
- wcześniejsze próby samobójcze
- zamiar popełnienia samobójstwa (im bardziej konkretne plany, tym większe ryzyko).
- Czy dana osoba zdecydowała się już na sposób popełnienia samobójstwa?
- Czy wyznaczyła już moment i poczyniła konkretne ustalenia?
- Dostęp do środków realizacji czynu (broń, lina itp.)
Osoby noszące się z zamiarem popełnienia samobójstwa zwykle zastanawiają się nad wymienionymi kwestiami przez pewien czas. Sama próba samobójcza jest działaniem impulsywnym i może być spowodowana różnymi rzeczami:
- niedawno przeżytym kryzysem (np. przypadkiem śmierci w rodzinie)
- kłótnią z bliskimi osobami (rodzicami, partnerem, przyjaciółmi)
- problemami ze szkołą lub policją
- upokorzeniem wobec innych osób, rozczarowaniami lub porażkami.
Częstotliwość występowania
Samobójstwa wśród dzieci poniżej 10 roku życia są niezwykle rzadkie. Próby samobójcze i zachowania samookaleczające są jednak jednymi z najczęstszych przyczyn hospitalizacji psychiatrycznej dzieci i młodzieży. Około 110/100 000 młodzieży płci męskiej i 210/100 000 młodzieży płci żeńskiej podejmuje próby samobójcze. Liczba niezarejestrowanych przypadków jest prawdopodobnie wysoka.
Badania dodatkowe
- Celem badania lekarskiego jest ocena ryzyka ponownego podjęcia próby samobójczej i zakresu potrzebnej pomocy.
- Ocena aktualnego stanu psychicznego (trudności w kontaktach z innymi, obniżony lub niestabilny nastrój, wysoka impulsywność, ew. utrata poczucia rzeczywistości, niska samoocena, plany samobójcze, zaburzenie psychiczne) i fizycznego (nieprawidłowości neurologiczne, objawy zatrucia, skaleczenia, inne urazy fizyczne).
- dokładne zidentyfikowanie potencjalnych czynników predysponujących
- badanie pod kątem uzależnień, ew. test przesiewowy na obecność narkotyków
- badanie bieżącej sytuacji, w tym czynników ryzyka i celu działania
- ocena etapu rozwojowego dziecka lub młodocianego
- sytuacja rodzinna
- Ewentualnie kwestionariusze w celu identyfikacji depresji i stopnia jej nasilenia.
Leczenie
- Bezpośrednim celem jest uratowanie życia osoby, która próbowała popełnić samobójstwo lub zmniejszenie ryzyka powtórzenia się tej sytuacji.
- depresja i podstawowe zaburzenia psychiczne są odpowiednio leczone.
- Rozmowy są kluczem do uniknięcia (kolejnych) prób samobójczych.
- Zarówno dziecko, jak i jego rodzice i rodzeństwo często potrzebują pomocy. Całej rodzinie należy zaoferować pomoc wykwalifikowanych psychologów lub psychiatrów.
- W niektórych przypadkach, takich jak nagłe napięcie, stres lub niepokój, leki są przydatne, dlatego też ważne jest, aby w razie potrzeby nawiązać kontakt z psychiatrą.
Co możesz zrobić sam?
- Zachęcaj dziecko do rozmowy o swoich problemach z Tobą lub inną zaufaną osobą.
- Bardzo ważne jest uzyskanie profesjonalnej pomocy, jeśli uważasz, że może dojść do podjęcia próby samobójczej.
- Zwróć uwagę na uczucia dziecka. Nie udzielaj porad i nie czuj się zmuszony do poszukiwania łatwych rozwiązań. Spróbuj wczuć się w sytuację emocjonalną dziecka. Okaż swoje zainteresowanie.
- Bądź szczery. Jeśli przerażają Cię wypowiedzi lub zachowanie dziecka, powiedz mu o tym. Jeśli odczuwasz niepokój, martwisz się i nie wiesz, co masz zrobić, powiedz o tym.
- Próba samobójcza jest często działaniem impulsywnym, niezbyt starannie zaplanowanym. Dlatego ważne jest, aby zablokować dostęp do leków i broni, zwłaszcza jeśli ktoś wspominał o samookaleczeniu.
Rokowanie
Rokowanie zależy między innymi, od ewentualnego zaburzenia psychicznego i stopnia jego nasilenia. Te cechy są uważane za sygnały ostrzegawcze dla powtarzających się prób samobójczych ze skutkiem śmiertelnym: płeć męska, późne dojrzewanie, bycie wykorzystywanym, zaburzenie psychiczne, brutalna metoda za pierwszym razem (np. usiłowanie samobójstwa przez powieszenie, postrzelenie).
Ryzyko ponownego podjęcia próby samobójczej jest szczególnie duże w następujących przypadkach:
- Ciężka ciężka depresja, ewentualnie w połączeniu z uczuciem wewnętrznego niepokoju
- beznadziejne perspektywy na przyszłość
- wysoka impulsywność i labilność emocjonalna
- długotrwałe konflikty
- alkoholnadużywanie narkotyków
- Plan samobójstwa
- Próba samobójcza z wysokim ryzykiem jej ponownego podjęcia charakteryzuje się następującymi cechami:
- Została przeprowadzona w pojedynkę.
- Czas wybrano tak, aby utrudnić podjęcie interwencji.
- Podjęto działania w celu uniknięcia jej wykrycia.
- Podjęto przygotowania do zgonu (list pożegnalny, testament).
- Inni wiedzieli o zamiarze samobójczym tej osoby.
- Wcześniej dużo rozmyślano o zgonie.
- Ta osoba nie poinformowała o zdarzeniu lub zrobiła to bardzo późno.
Dodatkowe informacje
- Depresja
- Alkohol – nadużywanie czy uzależnienie?
- Nadużywanie narkotyków i uzależnienie od narkotyków
- Samobójstwa i próby samobójcze u dzieci i młodzieży — Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń