Afty

Streszczenie

• Definicja: Nawracające owrzodzenie jamy ustnej lub gardła, o  prawdopodobnie wieloczynnikowej przyczynie.
• Epidemiologia: Choroba dotykadotyczy 15–20% populacji.
• Objawy: Małe zmiany śluzówkowe o  średnicy 2–8  mm, które zwykle goją się w  ciągu 10–14  dni. Początkowo przeczulica (hiperestezja), następnie bolesne owrzodzenie.
• Badanie fizykalne: Zróżnicowany wygląd owrzodzenia: małe, duże, pojedyncze, liczne. Ostro zarysowane i  otoczone intensywnie czerwoną obwódką.
• Diagnostyka: Badania dodatkowe nie mają wartości diagnostycznej.
• TerapiaLeczenie: Leki miejscowe; rzadko wymaganawymagane jest terapialeczenie układowaogólnoustrojowe.

Informacje ogólne

Definicja

• Afty to szybko rozwijające się bolesne ubytki błony śluzowej jamy ustnej lub gardła, z centralną nadżerką pokrytą fibrynąwłóknikiem.
• Rozróżnia się:
  • afty pojedyncze
  • nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej (małe afty, duże afty, afty opryszczko-podobne): okrągłe do owalnych, powierzchowne, miękkie, białe pęcherzyki lub owrzodzenia z aureol obwódką zapalną; zlokalizowane na języku, podniebieniu, dnie jamy ustnej, po wewnętrznej stronie policzków lub warg¹
  • afty przy w chorobie Behçeta
  • afty w przebiegu sprue tropikalnej, chorobie Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
  • zmiany aftowe w zakażeniu opryszczką zwykłą.

Epidemiologia

• Afty nawracające należą do najczęstszych chorób błony śluzowej jamy ustnej i gardła.
• Częstość występowania
  • W 5-60% w populacji ogólnej częstość występowania nawracających aft wynosi od 5 do 60%. 
• Wiek
  • Choroba występuje zwykle w 2. i 3. dekadzie życia, rzadko u osób w podeszłym wieku.
  • Afty jamy ustnej są jednak również najczęstszą zmianą chorobową błony śluzowej jamy ustnej u dzieci i młodzieży.
• Płeć
  • Występują częściej u kobiet.

Etiologia i patogeneza

• Przyczyny nie są znane.
• Dodatni wywiad rodzinny w kierunku aft nawracających u 30–40%
   pacjentów
• Etiologia jest prawdopodobnie wieloczynnikowa, być może istnieje komponentkomponenta immunologicznyimmunologiczna z interakcją czynników mikrobiologicznych i autoimmunologicznych.
• Istotne mogą być zmianyzaburzenia w miejscowej odporności komórkowej odporności.
• Możliwy jest również związek z reaktywacją utajonej infekcji wirusowej.
• Przyjmuje się, że czynnikami wyzwalającym mogą być miejscowe urazy i stres.
• Ok.U około 80% pacjentów z aftami nawracającymi mazmiany na błonie śluzowej są małe zmiany błony śluzówej, o średnicy 2‒8 mm, którei goją się w ciągu 10–14 dni. Rzadko występująobecne również większe zmiany, ewentualnie opryszczko-podobne, bardziej bolesne i dłużej gojące się.
• Fazy aftozy jamy ustnej:
  • stadium prodromalne
    • mrowienie, napięcie, pieczenie, chropowatoszorstkość (do 24 godzin)
  • faza przedwrzodowa
    • rumień zapalny/stwardniała grudka (1–3 dni)
  • stadium wrzodziejące
    • owrzodzenie pokryte fibrynąwłóknikiem z uniesionym brzegiem (1–16 dni)
  • faza gojenia (4–30 dni)
• Odstępy między epizodami mogą wynosić od kilku dni do kilku miesięcy.
• Klasyfikacja według przebiegu²
  • Prosta, przewlekła, nawracająca (nawrotowa) aftoza charakteryzuje się 3–6 epizodami w ciągu roku w postaci kilku szybko gojących się, łagodnienieznacznie bolesnych zmian, ograniczonych do jamy ustnej.
  • W aftozie złożonej często występują nawracające afty z jedynie krótkimi przerwamiokresami bez zmian śluzówkowych, a nawet stale występujące i silnie bolesne zmiany. 
• Choroba Behçeta
  
  • Choroba Adamantiadesa-Behçeta (BD) jest przewlekłym, nawracającym układowym zapaleniem naczyń, w którym zwykle najpierwpoczątkowo pojawiają się afty ustnew jamie ustnej, a u 64,7% pacjentów nawracające afty narządów płciowych.².
  • Obraz kliniczny często obejmuje zapalenie tęczówki, zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie naczyń siatkówki oraz zmiany skórne, takie jak rumień guzowaty (erythema nodosum), zapalenie mieszków włosowych, jałowe krosty, aftowe owrzodzenia skóry.
  • Dodatni wynik testu „patergii” wynosi 25–75%, czyli pojawienie się wykwitów grudkowo-krostkowych w miejscu zwykłego wkłucia igły w skórę lub śródskórnego wstrzyknięcia soli fizjologicznej, po okresie utajenia 24–48 godzin.

Czynniki predysponujące

• Zmiany mogą być związane z nieswoistym zapaleniem jelit, celiakią, schorzeniami z niedoboru witamin, niedoborem cynku, żelaza lub wapnia.³.
• Nadwrażliwość na niektóre pokarmy, np. orzechy, pomidory, alkohol
• Występują częściej u osób niepalących papierosów.⁴.
  • PrzypuszczalniePrawdopodobnie nikotyna działa przeciwzapalneprzeciwzapalnie na keratynocyty.
• Stres 

ICD-10

• K12 Zapalenie jamy ustnej i choroby pokrewne
  • K12.0 Nawracające afty jamy ustnej

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Typowy wywiad z powtarzającymi się epizodami bólowymi i charakterystyczncharakterystyczny obraz badania przedmiotowego z bolesnymi, okrągłymi/owalnymi owrzodzeniami na błonie śluzowej jamy ustnej
  • Środek afty pokrywa żółto-biała błona z czerwoną obwódką.

Diagnostyka różnicowa

• Afty mogą mieć związek z  następującymi chorobami podstawowymi lub okolicznościami:
• Aftyafty przedmiesiączkowe
• Zmianyzmiany opryszczkowe (HSV)
  • Zmiany opryszczkowe mają postać małych pęcherzyków skupionych na rumieniowym podłożu; w przebiegu zakażenia opryszczkowego mogą również powstawać afty.
• Chorobachoroba Behçeta
  • Naobecność tędodatkowych chorobę wskazują dodatkowe owrzodzeniaowrzodzeń na narządach płciowych.
• Zespzespół gorączki okresowej u dzieci
• Wrzodziejwrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG)
• Chorobachoroba Leśniowskiego-Crohna
• Zespozespoły złego wchłaniania
• Enteropatiaenteropatia glutenowa
• Niedoboryniedobory witaminy B12, kwasu foliowego i żelaza
• Neutropenianeutropenia cykliczna
• Zespzespół niedoboru odporności (HIV)
  • Objawem mogą być duże afty.
• Przyczynaprzyczyna farmakologiczna
  • Zmiany aftopodobne związane są ze stosowaniem NLPZ, różnych beta blokerów i innych leków.
• Zakazakażenia
  
  • np. wywołane przez cytomegalowirus, gruźlica, kiła, choroba dłoni, stóp i jamy ustnej, opryszczka zwykła (HSV)
• Zaburzeniazaburzenia śluzówkowo-skórne o podłożu reumatycznym
  • toczeń rumieniowaty
  • reaktywne zapalenie stawów
  • sarkoidoza
• Choroby psychosomatyczne mogą sprzyjać łagodnej aftozie.
• Diagnostyka różnicowa obejmuje również punkty ucisku, np. spowodowane przez protezy, a także nowotwory złośliwe, takie jak rak jamy ustnej.
  • Podobnie mogą wyglądać zmiany prekursurowe (przedrakowe) w raku płaskonabłonkowym jamy ustnej.

Wywiad lekarski

• Nawracające dolegliwości z pojedynczymi lub licznymi zmianami chorobowymi błony śluzowej jamy ustnej
• Początkowo przeczulica (hiperestezja)
• Upośledzenie wchłaniania, przez to ograniczenieOgraniczenie przyjmowania pokarmów
• Czas trwania i częstość występowania bolesnych zmian
• Objawy towarzyszące, takie jak gorączka, objawy ze strony przewodu pokarmowego, powiększenie węzłów chłonnych lub złe samopoczucie
• Częstsze występowanie w rodzinie?

Badanie przedmiotowe

• Okrągłe do owalnych, powierzchowne, miękkie, białe pęcherzyki lub zmiany z aureol obwódką zapalną; zlokalizowane na języku, podniebieniu, dnie jamy ustnej, po wewnętrznej stronie policzków lub warg¹
• Zmiany chorobowe mają zróżnicowany wygląd: małe, duże, pojedyncze albolub liczne.
• Zwykle o wielkości 1–2 mm, w niektórych przypadkach również 1–2 cm
• Są ostroOstro zarysowane i otoczone intensywnie czerwoną obwódką.
• Okrągłe owrzodzenia pokryte biało-żółtą pseudobłoną

PostaciePostaci kliniczne

• Najczęstsza postać (afty małe lub afty Mikulicza) charakteryzuje się okrągłymi, wyraźnie odgraniczonymi, pojedynczymi lub licznymi zmianami o średnicy mniejszej niż 0,5–1 cm, które goją się w ciągu 10–14 dni bez pozostawiania blizn.
• W drugim wariancieinnej postaci (afty duże lub afty Suttona) owrzodzenia są większe, głębsze, goją się dłużej, a podczas gojenia mogą powstawać blizny.
• W wariancie postaci opryszczko-podobnympodobnej występują liczne drobne owrzodzenia, zwykle bez pęcherzyków, które stopniowo łączą się w większe rany. Gojenie trwa od 1 do 2 tygodni i jest zwykle mniej bolesne.
• Te 3 wariantypostaci morfologiczne mogą sporadycznie występować jednocześnie.².

Badania uzupełniające 

• Zwykle nie są wskazanekonieczne.
• W przypadku podejrzenia stanów niedoborowych, choroby hematologicznej lub immunologicznej jako przyczyny zmian aftowych lub wrzodziejących, należy przeprowadzić dalszą diagnostykę specjalistyczną.

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

• Złagodzenie objawów
• Jeśli przyczyną aft są choroby ogólnoustrojowe, należy je odpowiednio kontrolować/leczyć.

Ogólne informacje o terapii leczeniu

• Większość pacjentów z aftami, które powodują tylko łagodne dolegliwości, nie wymaga leczenia miejscowego lub wymaga takiego leczenia tylko okresowo.
• Korzystne jest stosowanie produktów do pielęgnacji zębów niezawierających laurylosiarczanu sodu (SLS).
  • Pasta do zębów bez SLS znacznie skraca czas gojenia i zmniejsza bolesność aft.⁵.
• Leczenie miejscowe
  • Zazwyczaj wystarcza leczenie miejscowe glikokortykosteroidami, miejscowymi środkami antyseptycznymi i znieczulającymi (w Polsce brak gotowego preparatu glikokortykosteroidu przeznaczonego do stosowania na błony śluzowe).⁶.
• Leczenie ogólnoustrojowe
  • Leczenie ogólnoustrojowe należy stosować wyłącznie u pacjentów z ciężką postacią aftozy.
  • W metaanalizieMetaanaliza badań (2012 r.) nie stwierdzonowykazała zasadniczo skutecznegoskuteczności leczenia układowegoogólnoustrojowego, dlatego o próbie leczenia należy zawsze decydować indywidualnie.⁷.

Farmakoterapia

TerapiaLeczenie miejscowamiejscowe

• Miejscowe stosowanie środków znieczulających najczęściej skutecznie łagodzi ból.
• Leki znieczulające miejscowo należy stosować przed posiłkami.
  • lidokaina w postaci 1% kremu albo 2% żelu lub aerozolu⁸
  • polidokanol w postaci pasty
  • benzokaina w postaci pastylek do ssania
• Wszystkie inne terapie miejscowe należy stosować raczej po jedzeniu i w razie potrzeby przykryć na krótko gazikiem.
• TerapiaLeczenie miejscowamiejscowe glikokortykoidamiglikokortykosteroidami
  • Może mieć korzystny wpływ na proces gojenia.
  • MoNp. można na przykład łączyzastosować leczenie skojarzone środekrodkiem miejscowo znieczulającycym w ciągu dnia (żel z lidokainą) z maścią z triamcynolonem na noc (w Polsce niedostepny).².
• Antyseptyczny roztwór do płukania jamy ustnej np. z chlorheksydyną
  • Może skrócić przebieg choroby, ale nie zmniejsza częstości występowania zmian.¹.
• Ściągające płyny do ust z Tinctura myrrhae et ratanhiae, szałwią lub rumiankiem mogą skrócić czas gojenia.
• Powtarzane codziennie płukanie jamy ustnej roztworem tetracykliny może być stosowane w przypadku aft dużych, aby zapobiec nadkażeniom.².

TerapiaLeczenie ogólnoustrojowalnoustrojowe

• W przypadku aft, które występują zależnie od cyklu menstruacyjnego, ich częstość mogą zmniejszyć środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny mogą zmniejszać ich częstość.².
• W najcięższych postaciach aftozy należy stosować środki miejscowe i leczenie ogólnoustrojowe (sukralfatkolchicynę, kolchicynę, prednizolon).
• Glikokortykosteroidy⁹⁸
•  
• w fazie ostrej 10–30 mg/d na dobę prednizolonu doustnie krótkoterminowo (do jednego miesiąca)²
• Kolchicyna²
  • Można podjąć próbę terapiileczenia wepoza wskazaniuwskazaniem pozarejestracyjnymrejestracyjnym ("off-label") z zastosowaniem kolchicyny przez 6 tygodni w dawce 1–2 mg/d na dobę doustnie, a następnie terapii długoterminowej
    .
    • Kobiety powinny stosować środkiskuteczną antykoncepcyjneantykoncepcję przez okres do 3 miesięcy, a mężczyźni przez okres do 6 miesięcy po zakończeniu terapiileczenia.
    • NawetU u 45% pacjentów występowałyobserwowano dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
    • Po przerwaniu terapiileczenia często dochodzi do nawrotów.
• Inne leki ogólnoustrojowe nie są zarejestrowane w tym wskazaniu i należy je stosować tylko w indywidualnych przypadkach.
  • sukralfat
    • Zawiesina sukralfatu prowadzi do szybszego gojenia i zmniejszenia bólu spowodowanego przez zmiany chorobowe (lek niedostępny w Polsce).
  • dapson (100 mg/d na dobę)
  • pentoksyfilina (300 mg 1 do 3 razy na dobę)
  • azatiopryna
  • metotreksat
  • cyklosporyna- A
  • interferon-alfa
  • inhibitor TNF-alfa
  • talidomid tylko w wyjątkowych przypadkach, np. ciężki przebieg w zakażeniu HIV²
  • Ze względu na teratogenność jest bezwzględnie przeciwwskazany w okresie ciąży.².
• InformacjaInformacje ntna temat leczenia, zobacz artykuł chorobychoroba Behçeta, patrz odnośny artykuł.

Zalecenia dla pacjentów

• UnikanieStosowanie pasty do zębów zbez laurylosiarczanemlaurylosiarczanu sodu (SLS)
• Należy unikać pokarmów, które w przeszłości przyczyniaprowadziły się do powstawania aft.
• Należy unikać nadmiernego drażnienia błon śluzowych, np. przez zbyt twarde szczoteczki do zębów, twarde pokarmy czy kwaśne napoje.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• U większości pacjentów zmiany goją się samoistnie w ciągu 7–14 dni, u niektórych dopiero po 6 tygodniach.
• Objawy zwykle nawracają po 1–4 miesiącach.
• Ciężki przebieg występuje rzadko.

Rokowanie

• Powtarzające się epizody często ustają w wieku 20–30 lat.
• W przypadku zmian utrzymujących się dłużej niż 14 dni u dorosłych, należy wykonać biopsję
  .

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Afty

Ilustracje

K12; K120

After; blemmer; Afte; Aphthen

Afta; Afty; Owrzodzenia w okolicy jamy ustnej; Nadżerki jamy ustnej; Naciek błony śluzowej jamy ustnej; Naciek błony śluzowej gardła; Nadżerka pokryta fibryną; Choroba Behceta; choroba Behçeta; Niedobór

Afty

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja: Nawracające owrzodzenie jamy ustnej lub gardła, o  prawdopodobnie wieloczynnikowej przyczynie. Epidemiologia: Choroba dotykadotyczy 15–20% populacji. Objawy: Małe zmiany śluzówkowe o  średnicy 2–8  mm, które zwykle goją się w  ciągu 10–14  dni. Początkowo przeczulica (hiperestezja), następnie bolesne owrzodzenie.

Medibas Polska (staging)

Afty

/link/27eeb703e5a44c4797c9083cfab7cc8a.aspx

/link/27eeb703e5a44c4797c9083cfab7cc8a.aspx

afty

SiteDisease

Afty

K.Reinhardt@gesinform.de

mmail#stina.marczewska@konsylium24baranowska@gmail.plcom

pl

pl

pl