Informacje ogólne
Definicja
- Zapalenie jelita cienkiego
wzgl.i/lub zapalenie jelitacienkiego igrubego spowodowane zakażeniem patogennymi dla człowiekabakteriamipałeczkamiE.okrężnicy - Escherichia coli. - Zwykle rozróżnia się
pinastęćpującewariantówpatogennepatogennejwarianty (wirotypy) E. coli (EC):- szczepy enterotoksyczne (ETEC)
- szczepy
enteroinzwazyjneenteroinwazyjne (EIEC) - szczepy enterokrwotoczne (EHEC; historycznie nazywany również STEC lub VTEC)
- szczepy enteropatogenne (EPEC; obejmuje typowe EPEC (tEPEC) i
- szczepy
enteroagresywneenteroagregacyjne (EAEC). - szczepy dyfuzyjno-adherentne (DAEC)
- Wśród patogennych dla człowieka zakażeń E. coli, zakażenie EHEC odgrywa w
- EHEC wytwarzają tzw. toksynę Shiga i
- Mogą wywołać zagrażające życiu powikłanie w
mocznicowymocznicowego (HUS).
- EHEC wytwarzają tzw. toksynę Shiga i
- ETEC występuje najczęściej u
Epidemiologia
EpidemiologiaWEHECrocznie2020ok.roku,228 krajów EU/EEA zgłoszoneosiłoprzypadku4 824 potwierdzonych przypadków zakażeń E. coli produkujących Shiga-toksynę (STEC=EHEC).- Średnio zgłaszano 1,6 przypadków na 100
mieszkaosób. Najwięcej zgłoszeńcóodnotowano w Irlandii, Danii, Norwegii i na Malcie. największa częstoZgłaszalnośćwystistotnie zmniejszyła siępowaniauw 2020 roku w porównaniu z 2016-2019 z powodu pandemii COVID-19.- Najwyższą zgłaszalność odnotowano wśród dzieci
poniżejw wieku 0-4 lata; 8,6 przypadków na 100 000 wśród osób płci męskiej i 7,5rokuprzypadków na 100 000 wśród osób płci życia,eńskiejzwłaszczawutej grupie wiekowej.1-latków - W
Etiologia i patogeneza/cechy patogenu
- Flora prawidłowa
EscherichiaE. coli występuje w- W badaniach sanitarnych wody i żywności stanowi bakterię wskaźnikową zanieczyszczeń kałowych.1
- Należy je odróżnić od patogennych dla człowieka E. coli, które są zdolne do wywoływania objawów chorobowych u
EHEC (enterokrwotoczne E. coli)
- Enterokrwotoczne
EscherichiaE. coli to bakterie (gram-ujemneprątkipałeczki), których podstawową cechą jest wytwarzanie pewnych cytotoksyn, toksyn Shiga - Stx (synonimy: toksyny shiga-podobne - SLT, werotoksyny - VT).- Serotypy EHEC:
Najcznajczęściej izolowaną na świecie serogrupą EHEC jest O157.
- Serotypy EHEC:
- EHEC to nazwa nadana wszystkim patogennym dla człowieka bakteriom E. coli wytwarzającym toksynę
shigaShiga (STEC).- Historycznie te STEC, które były w stanie wywołać ciężką chorobę (krwotoczne zapalenie jelita grubego i
- Obecnie jako EHEC określa się te STEC, które są patogenne dla człowieka (zdolne do wywoływania objawów chorobowych u
- Historycznie te STEC, które były w stanie wywołać ciężką chorobę (krwotoczne zapalenie jelita grubego i
- Rezerwuarem
patogenuEHEC są(dzikie)przeżuwacze, takie jak: bydło, owce i - Główną drogą przenoszenia
sąjest droga poakrmowa przez zanieczyszczone kałem,niedostatecznieniepoddanepodgrzanedostatecznej obróbce termicznej pokarmy, woda lub bezpośredni kontakt ze zwierzętami.Opisanomożliwe również przenoszeniesięchoroby z.
- Nawet mała dawka zakaźna może wywołać zakażenie EHEC (< 100 patogenów dla ehec o157).><100 patogenów dla EHEC O157).
- Oprócz
szczególnejbardzo dużej wirulencji EHEC charakteryzują się stosunkowo dużą stabilnością środowiskową i
- Oprócz
- Czas inkubacji ok. 2-10
- Objawy chorób związanych z
- Zakaźność utrzymuje się tak długo, jak długo bakterie EHEC są wykrywane w stolcu.
- Czas trwania wydalania wynosi od kilku dni do kilku tygodni i
- Czas trwania wydalania wynosi od kilku dni do kilku tygodni i
EIEC (enteroinwazyjna E. coli)
- Endemiczne w
RezerwuarRezerwuaremujest człowiekaowiek.- Bakterie atakują komórki nabłonka jelita grubego i
12 - Wywołuje to ostrą reakcję zapalną w
krwawienia imartwicy nabłonka oraz krwawienia.
EPEC (enteropatogenne E. coli)23
- W
niskimniskichstandardziestandardach higieny jedna zjednak przede wszystkimgłównie u - Rzadziej spotykane w
- Wywołują zakażenia błon śluzowych z
- Transmisja od przeżuwaczy oraz z
ETEC (enterotoksyczne E. coli)
- Ważna przyczyna biegunki u
- Najczęstsza przyczyna biegunki podróżnych
u turystów23 WytwarzaWytwarzają toksynę, która powoduje miejscowe uszkodzenie błony śluzowej i12RezerwuarRezerwuaremujest człowiekaowiek.
Czynniki predysponujące
- Spożycie skażonej żywności
- Bezpośredni kontakt ze zwierzętami
- Niedostateczna higiena
w kuchniosobistaluboraz podczaswizytprzygotowywania posiłkówtoalecie - Wiek poniżej 5 lat
ICPC-2
D70 DarminfektionD73 Gastroenteritis vermutlich infektiös
ICD-10
- A04.0 Zakażenie jelitowe wywołane przez enteropatogenną Escherichia coli (EPEC)
- A04.1 Zakażenie Escherichia coli
enteropatogennenterotoksyczną (ETEC) - A04.2 Zakażenie Escherichia coli enteroinwazyjną (EIEC)
- A04.3 Zakażenie Escherichia coli enterokrwotoczną (EHEC)
- A04.4 Inne zakażenia jelit wywołane przez Escherichia coli
- W
- W
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
ChorobaObrazklinicznakliniczny i
Diagnostyka różnicowa
- Inne przyczyny ostrej
Wywiad lekarski
- Średni czas inkubacji
- EHEC: 3–4
- EIEC: 10–12
- EPEC: 2–6
- ETEC: 1–3
- EHEC: 3–4
- Zakażenia jelitowe E. coli nabyte w
- Spektrum patogenów biegunki podróżnych różni się od spektrum patogenów nabytych ambulatoryjnie biegunek w
- W
- szczepy E. coli wytwarzające enterotoksyny (ETEC)
- inne patogenne szczepy E. coli (EAEC, EIEC)
- Shigella
E.Entamoeba histolytica, Lamblia).
EHEC
- Możliwe są
kliniczniezakażenianieme przebiegibezobjawowe. - Zwykle najpierw występuje faza z
NudnoNastępnie nudności, wymioty, ból brzucha- W
W dalszymprzebieguzrównież pogorszenieewentualnym pogorszeniem stanu ogólnego iew.gorączkaczką- Czas trwania 4–10
- U
- Może rozwinąć się w
EIEC
- Przebieg podobny do czerwonki bakteryjnej wywołanej przez Shigella, z
, częściowo/ropną biegunką, silnym bólem i12
EPEC
- Zwykle wodnista biegunka z
23
ETEC
- Wodnista biegunka, bóle i
. - Zazwyczaj przez krótki czas
23
Badanie przedmiotowe
- W
wynikobjawów. - Brzuch ewent. z
bolesnościąbolesnypalpacyjnąprzy palpacji,szmeryżywajelitowe żyweperystaltyka jelitowa Wraz ze wzrostem cięMożkościliwe pogorszenie stanu ogólnego, gorączka i- Krwawa biegunka jest sygnałem ostrzegawczym
dlamożliwego ciężkichkiegoprzebiegówprzebiegu, zwłaszcza u- Zobacz też artykuł
- Zobacz też artykuł
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnegospecjalistyczne
- Posiew próbki stolca w
- Próbka powinna być oddana do badania we wczesnym okresie choroby.
- Wynik ujemny nie wyklucza
rozpoznania. Mozakaże być konieczne ewent. wzbogacenie próbki kałuenia.
- EHEC
Potwierdzeniepotwierdzenie obecności toksynyshigaShiga lub genu toksynyshigaShiga (PCR)- Wykrywanie EHEC w kale metodą
bezpośredniegoPCRz próbki kałuzależy odgęstoilościpatogenubakterii; nowsze metody osiągają granicę wykrywalności 102-103/g - Rutynowe badanie stolca w
przebiegachzakażeniach jestkontrowersyjnedyskusyjne. - Jeśli występuje triada kliniczna w
spadkupoziomuobniżenia liczby płytek krwi (podejrzenie HUS) lub jeśli podejrzewa się EHEC ulub uczęszczają do obiektów użyteczności publicznej, należy wdiagnostykędiagnostycznekałustolca. ZeZalecane jest potwierdzenie EHEC w przypadkach podejrzeń ze względów epidemiologicznychogólnie zalecane jest potwierdzenie EHEC w przypadkach podejrzeń.PowracajSzczegółowa diagnostyka zakażeń patogennymi szczepami E. coli wymaga przeprowadzenia specjalistycznych testów, które nie sącydostępne rutynowo.- Biegunka podróż
ninych (szczególnie w- Diagnostyka mikrobiologiczna powinna być przeprowadzona u
wz następującychcymikonstelacjachobjawami:- biegunka z
- krwista biegunka
- czas trwania biegunki dłuższy niż 5
- ciężki przebieg kliniczny (odwodnienie, niedociśnienie, bolesne parcie na stolec)
- w
grupgrupowych/wystąpieniu ognisk zakażeń (wtedy ze względów epidemiologicznych).
- biegunka z
- Diagnostyka mikrobiologiczna powinna być przeprowadzona u
Wskazania do hospitalizacji
- Krwawa biegunka u
.- im młodsze dziecko, tym szybsze wskazania do hospitalizacji
- Odwodnieni pacjenci, którzy słabo reagują na leczenie, mogą również wymagać przyjęcia do szpitala.
im młodsza lub starsza i bardziej chora osoba, tym większe ryzykoRyzyko ciężkichkiegoprzebiegówprzebiegu choroby rośnie wraz z wiekiem i występowaniem innych chorób.- U
cięższe ogniskazachorowania EHEC ze zwiększoną częstością
Obowiązek zgłaszania
- Obowiązek zgłoszenia do Sanepidu na druku ZLK-1 (w formie elektronicznej lub papierowej) w przypadku:
- zespołu hemolityczno-mocznicowego i innych postaci zakażenia werotoksycznymi pałeczkami Escherichia coli (STEC/VTEC)
- biegunki o etiologii infekcyjnej lub nieustalonej u dzieci do 2. roku życia
- zakażenia żołądkowo-jelitowego oraz zatrucia pokarmowego o etiologii infekcyjnej lub nieustalonej
TerapiaLeczenie
Ogólne informacje o terapii leczeniu
- Leczenie objawowe
Wyrównanie utraty płynówNawodnienie i- Wskazane może być dożylne podawanie płynów.
TerapiaLeczenie objawowaobjawowe
- W
podastosować odpowiednią płynoterapię. - Krótkotrwał
aeterapialeczenieobjawowaobjawowe substancjami hamującymi motorykę (np. loperamid) może byćprowadzonaprowadzone, jeśli obraz kliniczny jest niepowikłany. - W
rozszerzeniemposzerzeniem okrężnicy) nie należy stosowaćterapiileków hamującejcych perystaltykę jelit. - Objawowe leczenie przeciwbólowe/
spazmolitycznaspazmolityczne może być prowadzone według schematu stopniowego WHO z,i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ)i koksybów. - W
ObecnieAktualnienie są dostępne żadnebrak ogólnelnychzaleceniazaleceń dotyczącecych stosowania probiotyków wterapiileczeniu ostrego zakaźnego zapalenia jelit u
Farmakoterapia
- Leki hamujące motorykę (loperamid) stosować ostrożnie i
- W
- np. paracetamol, metamizol, bromek butyloskopolaminy, metoklopramid, domperydon,
loperamid,dimenhydrynat - Dokładne dane i
wirusoweWirusowe zapalenie żołądka i
- np. paracetamol, metamizol, bromek butyloskopolaminy, metoklopramid, domperydon,
Leczenie podróżnych i potwierdzenie obecności E. coli
Z regułyZazwyczaj przebieg samoograniczający się, dlatego wystarcza leczenie wspomagające.- ETEC są częstym czynnikiem powodującym
nabytąbiegunkę podróżnych.- Zakażenia ETEC są zwykle krótkotrwałe i
terapiileczenia–(pozaleczeniemobjawowym).
- Zakażenia ETEC są zwykle krótkotrwałe i
Leczenie zapalenia jelit wywołanego przez E. coli nabytego w Europie
- W
WieleLicznebadańbadaniawskazuje nawetwskazują na pogorszenie nasilenia objawów wWPrzy podejrzeniu zakażeniachenia EHEC iz tego powodu zwykleprzeciwwskazane.
EmpiryczneSpecyficzne leczenie przeciwbakteryjne
Wskazaniem doantybiotykoterapiiw zakażeniu EHEC powinno być stawianeostrożnie,ponieważ nie ma korzystnego wpływu na przebieg choroby oraznie jest jasne, czy antybiotykoterapia nie jest związana z wydłużeniem czasu trwania objawówprawdopodobnym wydłużeniem wydalania EHEC orazzwiększoną częstością występowania HUS.
Jeśli terapia jest jednak konieczna, lekiem pierwszego wyboru powinien być karbapenem (antybiotyk beta-laktamowy).
Specyficzna terapia HUS wywołanego przez EHEC (STEC-HUS)
- Antybiotyki
- W
ukierunkowana na EHEC niejestwskazanaprzeciwskazana. - Szczególnie w
AntybiotykoterapiaStosowanieantybiotykamiantybiotyków beta-laktamowymilaktamowychpowinnapowinno być rozważanaane tylko w
- W
SwoistaSwoisteterapialeczenie nie jest dostępnapne.StosowanieNie wykazano skuteczności stosowania immunoglobulin, wlewów osocza (FFP), plazmaferezy oraz przeciwciałamonoklonalnegomonoklonalnych (ekulizumabunie wykazało dotychczas korzystnych skutków) w
Zapobieganie
EHEC: Środki ogólne, również w Europie
- Przerwanie dróg przenoszenia (żywność, kontakt ze zwierzętami, człowiek-człowiek)
- Należy zwrócić szczególną uwagę na środki pozwalające uniknąć zakażeń EHEC poprzez kontakt ze zwierzętami w
rolniczychrolnych. - Przed
zarazakażeniem chronią następujące środki zapobiegawcze:- Mięso mielone (hamburgery, klopsy itp.) powinno być dobrze ugotowane.
- Pozostałe produkty mięsne powinny być dobrze wypieczone na powierzchni.
- Należy unikać niepasteryzowanego
mleka/surowego - Żywność powinna być przechowywana w
DokNależy dokładnie myć ręce po skorzystaniu z- Noże, deski do krojenia i
W złych warunkach higienicznych
- Środki opisane powyżej
- W
Unikajunikanie niegotowanych warzyw.Unikajunikanie lodów.UnikajUnikanie owoców, których nie da się obrać.- „Cook it, peel it or forget it!
“”
Szczepienia przed podróżą
- Szczepionka przeciwko wielu patogenom wywołującym biegunkę podróżnych nie jest dostępna i
(Dukoral®)wykazuje reaktywność krzyżową wobec ETEC. Jej stosowanie można rozważyć w
EHEC: W w szkołach i innych obiektach użyteczności publicznej (m.in. przedszkola, itp.)
- Osoby, które zachorowały lub są podejrzane o
- Osoby
przebywające w placówkach publicznych, które zaraziły się lub są podejrzane o zarażenie EHEC, nie mogąwchodzić na teren placówki publicznej.uczestniczyć w imprezach organizowanych przez placówki publiczne.
Przepis ten dotyczy również osób, w których wspólnocie mieszkaniowej wystąpiło w ocenie lekarza zachorowanie lub podejrzenie EHEC.Osoby, które wydalają EHEC nie mogą też uczęszczać do obiektów publicznych typu szkoły, przedszkola, placówki wychowawcze, itp.Co do zasady, ponownePonowne dopuszczenie do placówek publicznych po wyleczeniuklinicznymjest możliwe, jeśli w 3Wymagane jest pisemne zaświadczenie.To zalecenie dotyczące ponownego przyjęcia odnosi się również do osób wydalających bakterie z ujemnymi próbkami stolca, ponieważ nie należy się wtedy już obawiać dalszego rozprzestrzeniania się zakażenia.- W
EHEC: W w zakładach gastronomicznych i obiektach zbiorowego żywienia
- Osobom
cierpichorującym na zakaźne zapalenie żołądka i, jeśli mają z nimi kontakt w trakcie pracy:
Kiekiełki do spożycia na surowo oraz nasiona do produkcji kiełków do spożycia na surowoMimięso, mięso drobiowe iMlekomleko iRybyryby, skorupiaki lub mięczaki iProduktyprodukty jajeczneŻżywność dla niemowląt iLodylody i- Wypieki z
Delikatesydelikatesy, surówki warzywne i.
Przebieg i powikłania
Przebieg
- Zwykle samoograniczające się choroby o
Powikłania
- Powikłania zakażenia EHEC mogą wystąpić
z powodupod postacią zespołu hemolityczno-mocznicowego (HUS). - Odwodnienie, szczególnie u
bardzo młodych i bardzo starych.starszych - W
34
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Źródła
Piśmiennictwo
- Stypułkowska-Miurewicz H. Pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, Yersiniaceae, Morganellaceae, Vibrionaceae, Aeromonadaceae. W: Bulanda M, Pietrzyk A, Wróbewska M. Mikrobiologia lekarska. PZWL, Warszawa 2023.
- European Centre for Disease Prevention and Control. Shiga toxin-producing Escherichia coli (STEC) infection - Annual Epidemiological Report for 2020 (dostęp 17.12.2023) www.ecdc.europa.eu
- Ehrenpreis ED. Foodborn E. coli Infection. BMJ Best PRactice, last updated Aug 11, 2021.
https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/1105" href="https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/1105" target="_blank">bestpractice.bmj.com - Pakbin B, Brück WM, Rossen JWA. Virulence Factors of Enteric Pathogenic Escherichia coli: A Review. Int J Mol Sci. 2021 Sep 14;22(18):9922.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8468683/" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8468683/" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov - Clark WF, Sontrop JM, Macnab JJ, et al. Long term risk of hypertension, renal impairment, and cardiovascular disease after gastroenteritis from drinking water contaminated with Escherichia coli O157:H7: a prospective cohort study. BMJ 2010; 341: c6020.
https://www.bmj.com/content/341/bmj.c6020" href="https://www.bmj.com/content/341/bmj.c6020" target="_blank">www.bmj.com
Autorzy
FranziskaAnnaJordaGrzeszczuk, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób zakaźnych, Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny wdziedzinieBiałymstoku (recenzent)- Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
- Franziska Jorda, Dr n. med., specjalista chirurgii trzewnej, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Kaufbeuren
- Caroline Beier,
drDr n. med., lekarz rodzinny, Hamburg