Czym są nietolerancja pokarmowa i alergia pokarmowa?
W przypadku alergii pokarmowej lub nietolerancji pokarmowej, staleobjawy mogą występują dolegliwościpić po spożyciu określonychkonkretnych artykułproduktów spożywczych. DolegliwościTe teobjawy mogą mieć bardzo różne nasilenie i wystpojawiać siępować nawet po niewielkich ilościach danego pokarmu. W wielu przypadkach nietolerancjągłównie dotknięte są w szczególności przewód pokarmowy i skóra.
Częstymi objawami są świąd i obrzęk w jamie ustnej, skurczowy ból brzucha, nudności i biegunka. Zazwyczaj reakcja na pokarm występuje od kilku minut do kilku godzin po spożyciu. Jeśli wyzwalający pokarm jest nadal regularnie spożywany lub jeśli nie można ustalić przyczyny, może to w dłuższej perspektywie prowadzić do utraty apetytu, osłabionej koncentracji, utraty masy ciała i objawów niedoboru. Ponieważ nietolerancje pokarmowe są powszechne u dzieci, choroba może prowadzić do opóźnienia wzrostu. Szczególnie w takich przypadkach przydaje się dokładna diagnoza i odpowiednie leczenie.
Czym różni się nietolerancja od alergii?
W przypadku alergii pokarmowej chodzi o reakcję alergiczną układu odpornościowego na określone pokarmy. Powoduje to nadwrażliwość na substancje, które u zdrowych ludzi nie powodują problemów. W zasadzie alergia może wystąpipojawić nasię wszystkiew pokarmyprzypadku dowolnego pokarmu, alejednak sistnieją pewne czynniki wyzwalające, które występujsą częściejbardziej powszechne. Należą do nich np.na przykład mleko krowie, jaja, soja, orzechy, pszenica oraz owoce ziarnkowe i pestkowe..
W przypadku nietolerancji pokarmowej układ odpornościowy nie jest zaangażowany. Z różnych powodów spożywanie pewnych pokarmów powoduje dolegliwości. Najczęstszymi przyczynami nietolerancji pokarmowych są nietolerancja laktozy lub nietolerancja glutenu (celiakia).
Mimo że istnieje wyraźna różnica między nietolerancją pokarmową a alergią pokarmową, często nie jest łatwo odróżnić te dwie reakcje. Jedną z głównych różnic jest to, że alergie pokarmowe zazwyczaj powodują szybkie pojawienie się dolegliwości. Przy nietolerancji pokarmowej reakcja jest zwykle wolniejsza i mniej dotkliwa. Dokładne dane dotyczące częstotliwości występowania nietolerancji i alergii pokarmowych są trudne do zebrania.. Częstość Uwystępowania alergii pokarmowej szacowana jest na około 4%.
Większość dzieci, które cierpią na alergię na jajka lub mleko krowie, przestaje wykazywać reakcje alergiczne na te pokarmy po ukończeniu 5 roku życia. Jednakże, część z tych dzieci może rozwinąć astmę lub alergiczny nieżyt nosa w późniejszym życiu. Ryzyko utrzymującej się alergii na orzeszki ziemne jest znacznie większe, ponieważ jedynie około 20% społeczeństwauczulonych wystdzieci rozwija tolerancjępuje nietolerancjana pokarmowaten pokarm. JednakW tylkoprzeciwieństwie około 4% dorosłych ma alergię potwierdzoną badaniami.
Wiele alergii pokarmowych znika w trakciedo dzieciństwa., Okołodorośli 90% dziecipacjenci z alergią na mleko może w wieku 3 lat tolerować przynajmniej niewielkpokarmową ilośćczęsto mlekapozostają lub produktów mlecznych, a ponad połowa dzieci z alergiąuczuleni na jajkadany możpokarm przez całe w wieku 5 lat tolerować jajka. Alergie pokarmowe występują znacznie częściej u dzieci z neurodermitem lub innymi chorobami z grupy atopowych. Około 30% osób dotkniętych tym problemem cierpi również na alergie pokarmoweycie.
Co może być przyczyną?
Najczęstsze przyczyny
- Zespół alergii jamy ustnej
- Osoby z alergią na pyłki mogą reagować świądem i obrzękiem jamy ustnej przy spożywaniu pokarmów wykazujących reaktywność krzyżową z pyłkami, zwłaszcza pyłkiem brzozy.
- Różne gatunki owoców i warzyw są związane z różnymi pyłkami.
- Gotowane pokarmy są często lepiej tolerowane niż surowe, a niektórzy ludzie reagują tylko w sezonie pylenia.
- Pokrzywka
- Pokrzywka może mieć postać wysypki skórnej ze swędzącymi bąblami.
- Do możliwych pokarmów alergizujących należą: jaja, mleko, czekolada, ser, przyprawy, orzechy, groch, truskawki, inne owoce i warzywa, skorupiaki, ryby, barwniki, aromaty i konserwanty. Po zakończeniu okresu niemowlęcego jedzenie rzadko jest czynnikiem wyzwalającym.
- Wyprysk atopowy
- Wyprysk atopowy (inne nazwy: neurodermit, atopowe zapalenie skóry) to przewlekły, nawracający stan zapalny skóry.
- Pokarm może nasilić swędzenie już istniejącego wyprysku. Jest to reakcja nadwrażliwości, rzadko alergia.
- Przykładami takiej żywności są pomidory/ketchup/koncentrat pomidorowy, truskawki, owoce cytrusowe oraz niektóre środki konserwujące i barwniki (E210–E219) znajdujące się m.in. w sokach, słodyczach, dżemach i napojach bezalkoholowych.
- Nietolerancja glutenu (celiakia)
- Celiakia to przewlekła choroba polegająca na nietolerancji kleistego białka – glutenu –
- Typowe objawy to biegunka, wzdęcia, a u dzieci zaburzenia wzrostu.
- Występuje również u małych dzieci, ale często pierwsze objawy pojawiają się dopiero w wieku dorosłym po wielu latach subklinicznego przebiegu choroby.
- Celiakia to przewlekła choroba polegająca na nietolerancji kleistego białka – glutenu –
- Nietolerancja laktozy
- Nietolerancja laktozy wynika z mniej lub bardziej nasilonego niedoboru enzymu laktazy w błonie śluzowej jelita cienkiego. Niedobór ten prowadzi do nietolerancji mleka i produktów mlecznych, często przejściowej po zapaleniu żołądka i jelit oraz w nieleczonej celiakii.
- Objawy obejmują skurcze brzucha, ból brzucha, uczucie pełności, wzdęcia lub biegunkę.
- Zaburzenia wchłaniania fruktozy
- Zaburzenia wchłaniania fruktozy to zmniejszona zdolność do wchłaniania fruktozy w jelicie cienkim. Powoduje to ból brzucha, biegunkę, wzdęcia i
- Często występuje również nietolerancja sorbitolu, innego rodzaju cukru.
- Zaburzenia wchłaniania fruktozy to zmniejszona zdolność do wchłaniania fruktozy w jelicie cienkim. Powoduje to ból brzucha, biegunkę, wzdęcia i
- Alergia na jajko
- Alergia na jajko to nietolerancja lub alergia na białko jaja kurzego, jajka i produkty jajeczne. Niektóre dzieci reagują bardzo silnie na nawet maleńkie ilości jajka, inne mają łagodniejsze dolegliwości, które mijają bez dramatycznych konsekwencji.
- Objawy lub alergia ustępuje u około 2/3 w wieku 4–7 lat. Alergie na jajka kurze u starszych dzieci lub u dorosłych są więc mniej powszechne.
- Alergia na mleko krowie
- Objawy alergii na mleko krowie przypominają nietolerancję laktozy: wzdęcia, ból brzucha i biegunka związane z posiłkami, które zawierają mleko lub produkty mleczne.
- W wieku dorosłym występuje rzadko. 2–8% wszystkich małych dzieci cierpi na alergię na mleko krowie, ale 85–90% wyrasta z niej przed osiągnięciem wieku szkolnego.
- Nietolerancja amin biogennych
- Aminy biogenne takie jak histamina, tryptamina, tyramina, serotonina i fenyloetyloamina występują w wielu pokarmach, zwłaszcza w pokarmach bogatych w białko poddanych procesowi dojrzewania (dojrzałe sery, tuńczyk i makrela, różne rodzaje czerwonego wina).
- Aminy biogenne mogą wywoływać objawy u osób wrażliwych (alergia na histaminę).
- Zespół jelita drażliwego
- Przy tej nieswoistej nadwrażliwości jelitowej wielu pacjentów zgłasza, że różne pokarmy nasilają objawy.
Rzadkie przyczyny
- Opryszczkowate zapalenie skóry (choroba Duhringa)
- Opryszczkowate zapalenie skóry (choroba Duhringa) jest bardzo swędzącą chorobą skóry z guzkami i pęcherzami na skórze. Widać je głównie na zgięciach łokci i w okolicach podkolanowych (symetrycznie), w okolicy pośladków, na obręczy barkowej i na skórze głowy.
- U większości pacjentów występuje również mało objawowa celiakia.
- Choroba jest bardzo rzadka i może wystąpić w każdym wieku, najczęściej dotyczy osób dorosłych między 20 a 55 rokiem życia.
- Alergia/nietolerancja na dodatki
- Objawy nadwrażliwości na dodatki do żywności takie jak konserwanty, przeciwutleniacze, zagęszczacze i barwniki mogą ujawnić się na skórze, w drogach oddechowych i w jelitach.
- Nadwrażliwość na dodatki występuje rzadko.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
- Reakcja alergiczna błony śluzowej w jamie ustnej z obrzękiem, zaczerwienieniem i świądem może prowadzić do kaszlu i trudności w oddychaniu. Jeśli krążenie jest zaburzone, może to objawiać się zawrotami głowy i sennością.
- W przypadku nietolerancji pokarmowej na pierwszy plan wysuwają się objawy ze strony układu pokarmowego. Jeśli substancja wyzwalająca jest nadal spożywana, oprócz ostrych objawów mogą pojawić się trwałe problemy, takie jak utrata masy ciała i niedożywienie. Może to prowadzić do opóźnienia wzrostu, zwłaszcza u dzieci, i powinno być wyjaśnione we wczesnym stadium.
- Przy alergii pokarmowej często występują jednocześnie objawy ze strony kilku narządów. Ostatecznie, w rzadkich przypadkach, może wystąpić reakcja anafilaktyczna. Taka reakcja alergiczna, która dotyczy całego organizmu, w rzadkich przypadkach może zagrażać życiu.
Badania dodatkowe
- W wielu przypadkach osoby dotknięte chorobą same zauważają, że dolegliwości pojawiają się po spożyciu określonych pokarmów. Jeśli wyzwalający pokarm jest częścią codziennej diety, może być trudniejszy do zidentyfikowania. W takich przypadkach pomocne może być prowadzenie dzienniczka żywieniowego i dokumentowanie dolegliwości. Szczególnie w przypadku dolegliwości przewlekłych pomocne jest prowadzenie przez pacjenta lub rodziców dokumentacji przez 2–3 tygodnie za pomocą dzienniczka żywieniowego i dzienniczka objawów. Taki dzienniczek uwzględnia spożycie pokarmów, napojów, ale także słodyczy, gumy do żucia itp. oraz dolegliwości występujące w kontekście czasowym.
- Podczas badania pyta się o choroby towarzyszące, stan odżywienia i inne choroby, takie jak
- Rodzaj, czas i częstotliwość występowania dolegliwości, a także inne istniejące alergie lub stosowane diety mogą stanowić wskazówkę co do przyczyny.
- Należy również wykonać badanie brzucha, aby wykluczyć inne rozpoznania.
- Badanie krwi może dostarczyć dowodów na istnienie alergii. Przeciwciała IgE typowe dla alergii przeciwko pewnym substancjom we krwi mogą również wskazywać na alergię pokarmową.
- W pewnych okolicznościach przeprowadza się kolejny
- Inną możliwością jest wstrzymanie się od pokarmu, który prawdopodobnie wywołuje objawy (eliminacja) przez pewien czas. Jeśli nie ma dolegliwości, pokarm jest ponownie wprowadzany do diety (prowokacja). W ten sposób można stwierdzić, czy dolegliwości wynikają ze spożycia tego pokarmu. Taki test prowokacji przeprowadza się w porozumieniu z lekarzami prowadzącymi lub w ośrodku alergologicznym.
- W przypadku podejrzenia nietolerancji laktozy lub złego wchłaniania fruktozy gastroenterolodzy mogą wykonać test oddechowy H2. Objawy po spożyciu laktozy potwierdzają rozpoznanie. Niedobór laktazy może być również wykryty poprzez biopsję jelita cienkiego.
- W zależności od dominujących objawów wystawia się skierowanie do alergologa, dermatologa lub gastroenterologa.
Leczenie
- Najlepszym i często jedynym możliwym leczeniem jest unikanie pokarmów, które powodują objawy. W zdecydowanej większości przypadków objawy ustępują natychmiast po zaprzestaniu spożywania pokarmu będącego przyczyną choroby.
- Dieta eliminacyjna powinna być oparta na rzetelnej diagnostyce alergologicznej i regularnie aktualizowana.
- W zależności od przyczyny dolegliwości należy stosować określone zalecenia dietetyczne. W niektórych przypadkach przydatne jest profesjonalne doradztwo żywieniowe.
- W przypadku ostrych, niezagrażających życiu objawów oprócz zmian w diecie konieczne jest również przyjmowanie leków. W przypadku alergii pokarmowej zwykle stosuje się przez krótki czas leki przeciwhistaminowe, np. w postaci tabletek.
- Leki te łagodzą objawy, ale nie leczą samej alergii. Jedynym leczeniem przyczynowym jest
- W przypadku ciężkiej reakcji alergicznej,
zktórazagromożenieme prowadzić do wstrząsemsuanafilaktycznym zwykleanafilaktycznego, konieczne jestleczenienatychmiastoweratunkowepodanieadrenalinąleczenia ratunkowego w postaci adrenaliny. - Pacjenci zagrożeni ciężką reakcją powinni być zaopatrzeni w leki ratunkowe, w tym automatyczny wstrzykiwacz adrenaliny.
Dodatkowe informacje
- Alergia
- Celiakia
- Neurodermit
- Odczulanie
- Celiakia
- Nietolerancja laktozy
- Alergia i nietolerancja pokarmowa
- Alergia pokarmowa i nietolerancja pokarmowa u dorosłych
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Lek. Marcin Major , recenzent/edytor, Kraków