Co to jest zakażenie grzybicze w jamie ustnej?
Infekcje grzybicze w jamie ustnej tonazywane są inaczej kandydozakandydozą lub pleśniawki jamy ustnejniawkami. CzęstoZwykle są one wywołane grzybem Candida albicans. Grzyb ten występuje w mikroflorze u 50% zdrowych ludzi, nie powodując u nich zachorowania. W razietrakcie osłabienia odporności lub zmian w obrębie prawidłowej flory bakteryjnej błon śluzowych grzyb ten może się szybko rozmnanamnażać i powodować dolegliwości. Rzadziej zdarzają się zakażenia jamy ustnej wywołane przez inne rodzaje patogenów, takie jak pleśniaki, kropidlaki, grzyby z rodzaju Cryptococus, Blastococcus, Coccidioides czy Rhinosporidium. W takich przypadkach zakażenie rzadko ogranicza się do błony śluzowej jamy ustnej, dlatego w obrazie klinicznym częściej dominują zakażenia w innych narządówdach (zwłaszcza w płucucach).
Częstość występowania
Zakażenia grzybicze w jamie ustnej występują u 6–93% pacjentów z HIV, częstość występowania u pacjentówchorych z nowotworami bez odpowiedniej profilaktyki wynosi 25–35%.
Objawy
Infekcje grzybicze w jamie ustnej mogą się objawiać w różnynorodny sposób, zwyklenajczęściej jednak charakteryzują się pieczeniem i bólem w jamie ustnej. Na języku i wewnętrznej stronie policzków często tworzy się biały, mocno przylegajtrudno dający się oderwać nalot. Błony śluzowe mogą być zaczerwienione i podrażnione, czasami występuje również pękanie i podrażnienia w kącikach ust (inaczej zajady, owrzodzenie kącików ust). Ponadto występują zaburzenia smaku oraz upośledzenie mowy i przyjmowania pokarmów. Tak zwana kandydoza rumieniowa charakteryzuje się obrzękniętą, błyszczącą, jaskrawoczerwoną błoną śluzową jamy ustnej; często występuje również na powierzchni języka. TakZ zwanakolei przewlekła kandydoza zanikowa najczęściej występuje pod miejscami styku protez.
Przyczyny
Przyczyną zakażenia grzybiczego w jamie ustnej może być np.między innymi:
- Suchość w ustach wynikająca z choroby podstawowej (np. z zespołu Sjögrena) — ślina chroni przed zakażeniem grzybiczym.
- Ciężkie choroby
podstawowetowarzyszące, które osłabiają układ odpornościowy. Ryzyko zachorowania zwiększają również m.in. cukrzyca oraz zakażenie HIV. CzynnikiemCzynnikami wyzwalającymcymi zakażenie grzybiczemożemogą być takżewieleniektóreróżnych lekówleki, zwłaszcza antybiotyki, glikokortykosteroidy (m.in. glikokortykosteroidy z inhalatora) i leki stosowane w chemioterapii.- Zakażeniu grzybiczemu mogą sprzyjać również stany niedoboru witamin i minerałów, prowadzące do niedokrwistości (niedobór żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego).
- Podrażnienia spowodowane przez protezy zębowe, zwłaszcza jeśli nie są one odpowiednio czyszczone.
- Palenie tytoniu
- U niemowląt zakażenia grzybicze często występują bez znanej przyczyny.
Rozpoznanie
Badanie jamy ustnej może ujawnić zmiany typowe dla zakażenia grzybiczego. Dodatkowo wykonuje się posiew na obecność grzybów z jamy ustnej i ewentualnie ze stolca.
Jeśli zakażenie grzybicze występuje u osoby ogólnie zdrowej, warto za pomocą odpowiednich badań wykluczyć choroby niedoboruzwiązane z niedoborami witamin i mikroelementów, cukrzycę, osłabienie układu odpornościowego, zmiany we krwi lub zakażenie HIV.
Leczenie
Bardzo ważne jest znalezienie i leczenie pierwotnej przyczyny zakażenia grzybiczego. U jego podstaw może leżeć poważna choroba, która nie została jeszcze rozpoznana (cukrzyca, nowotwór, choroby immunologiczne itp.).
Samo zakażenie grzybicze można leczyć różnymi lekami: w postaci mieszanki do stosowania miejscowego, tabletek doustnych lub maści.
Najczęstszym sposobem leczenia zarówno u dzieci, jak i u dorosłych jest stosowanie mieszanki zawierającej np. lek przeciwgrzybiczy (antymykotyczny) nystatynę lub amfoterycynę B, którą należy płukać gardło kilka razy dziennie. TePodane substancje aktywne mogą być również stosowane naw stanach stany zapalnezapalnych w kącikach ust.
U dzieci roztworem można smarować błony śluzowe jamy ustnej za pomocą wacika. Jeśli niemowlę dostaniezachorowało na zakażeniaenie grzybiczegogrzybicze w trakcie karmienia piersią, matka powinna smarować taką maścią brodawki sutkowe.
W przypadku ciężkich lub uporczywych zakażeń grzybiczych stosuje się tabletki lub lek w płynie przeznaczony do uspożytku wewnętrznegoycia (flukonazol). W okresie ciąży i karmienia piersią oraz u niemowląt/małych dzieci, podając flukonazol w postaci tabletek lub zastrzyków, należy przestrzegać szczególnych zasad, o których pacjent zostaje poinformowany przez lekarza.
Jeśli zakażenie grzybicze występuje u osoby noszącej protezy zębowe, należy je dokładnie czyścić, szczególnie tę część, która przylega do podniebienia. Protezę można ewentualnie myprzemywać chlorheksydyną. Protezy należy używać jak najmniej, aby zakażenie mogło zostać wyleczone do końca. Może zaistnieć potrzeba ponownego dopasowania protezy. W niektórych przypadkach leczenie po pewnym czasie trzebanależy powtórzyć.
Osobom, które np. z powodu choroby podstawowej często cierpią na zakażenia grzybicze jamy ustnej, zaleca się profilaktyczne regularne przyjmowanie flukonazolu. Jeśli pacjent przyjmuje kortyzon w postaci inhalacji (np. z powodu astmy), po każdym użyciu powinien dokładnie przepłukać usta, aby pozbyć się resztek kortyzonu, który sprzyja rozwojowi grzybów. W ramach ogólnej profilaktyki przeciwgrzybiczej w obrębie jamy ustnej warto rzucić palenie.
Rokowanie
Zakażenie może rozprzestrzenić się na przełyk, krtań, a nawettakże na większą liczbęinne narządówdy. Nieleczone zakażenie grzybicze może trwać miesiącami, a nawet latami. Może wielokrotnie nawracać, zwłaszcza jeśli czynnii ryzyka nie usuniezostaną siusunię czynników ryzykate.
Dodatkowe informacje
- Suchość w ustach
- Stany zapalne kącików ust
- Antybiotykoterapia
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego warto rzucić palenie i
- Zakażenia grzybicze (grzybice) jamy ustnej i
Autorzy
- Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych (Cand. med.), Berlin
- dr med. Susanne Meinrenken, dziennikarka medyczna, Brema
- Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)