Co to jest zakażenie przewodu pokarmowego?
Definicja
Zapalenie żołądka i jelit to zakażenie jelitowe wywołane przez wirusy i bakterie, rzadziej przez pasożyty. Najczęstsze zakażenia przewodu pokarmowego to zakażenia wirusowe wywołane przez rota- lub norowirusy, rzadziej adenowirusy (zwłaszcza u dzieci).
Objawy
Czas od zakażenia do wystąpienia objawów może wynosić od 6 godzin do 3 dni. Jest to tak zwany okres inkubacji. W tym czasie osoby dotknięte chorobą są bardzo zakaźne, nawet jeśli nie wykazują jeszcze żadnych objawów.
Objawami zakażenia przewodu pokarmowego są:
- Nudności lub wymioty
- Biegunka
- Skurcze brzucha
- Uczucie pełności
- Ewentualnie lekka gorączka
Objawy rzadko utrzymują się dłużej niż 14 dni, zwykle trwają tylko kilka dni.
Przyczyny
Najczęstsze wirusowe patogeny biegunkowe to rota-, noro- i adenowirusy.
Przenoszą się z człowieka na człowieka drogą kropelkową lub przez fekalno-oralne zakażenie kontaktowe przez przedmioty. W tym przypadku patogeny wydalane ze stolcem są ponownie wchłaniane przez inną osobę przez usta. Zakażenia mogą być również przenoszone przez zanieczyszczone napoje lub żywność. Możliwe jest również przenoszenie przez powietrze (aerozole zawierające patogeny w małych cząstkach).
Częstotliwość występowania
Zakażenia przewodu pokarmowego występują na całym świecie i we wszystkich grupach wiekowych. Większość chorych to małe dzieci. U niemowląt i małych dzieci najczęściej występują rotawirusy, a następnie norowirusy. U dorosłych jest odwrotnie.
Badania dodatkowe
Z reguły wystarczy opis typowych objawów i badanie fizykalne.
Ważne jest, aby lekarze wiedzieli, czy inne osoby w otoczeniu są dotknięte chorobą, czy chory podróżował za granicę lub miał kontakt ze zwierzętami, czy mógł spożywać zanieczyszczone pokarmy i napoje.
Podczas badania fizykalnego wykonuje się palpację brzucha, osłuchuje się stetoskopem szmery jelitowe i zwraca uwagę na to, czy pacjent nie stracił zbyt dużo płynów i czy nie ma oznak odwodnienia. Szczególnie zagrożone są dzieci poniżej 2 roku życia. Suche pieluszki są w tym przypadku wyraźnym znakiem ostrzegawczym.
W większości przypadków nie są konieczne dalsze badania. Możliwe są jednak badania stolca. Przeprowadza się je głównie w przypadku podejrzenia przyczyny bakteryjnej (wiodącym objawem jest często krwawa biegunka) lub w przypadku zakażeń w szpitalach i zakładach opiekuńczych.
Leczenie
Należy złagodzić objawy oraz zapobiec odwodnieniu i dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa. Większość starszych dzieci i dorosłych nie wymaga specjalnego leczenia, ponieważ choroba zwykle leczy się sama bez dalszych konsekwencji.
Żywność i napoje
Odpowiednimi napojami i łatwo strawnymi pokarmami w czasie choroby są:
- Szprycer jabłkowy, herbata lub lekko słony rosół, w razie potrzeby gotowe roztwory elektrolitów
- Ryż
- Sucharki
- Banany
- Słone paluszki
Gdy objawy się poprawią, można powoli i ostrożnie znów normalnie jeść. Najważniejsze jest jednak picie dużej ilości płynów.
Leczenie farmakologiczne
Dorośli mogą przyjmować leki na nudności i wymioty (dimenhydrynat, MCP, domperidon) lub biegunkę (loperamid, butyloskopolamina). U dzieci nie jest to zalecane z wyjątkiem substancji czynnej – racekadotrylu – stosowanego w biegunce.
Zapobieganie – unikać dalszego zakażenia!
Choroby przewodu pokarmowego są zwykle przenoszone z człowieka na człowieka. Ważną rolę odgrywa tutaj higiena rąk, czyli częste ich mycie. Ważne jest więc regularne mycie rąk wodą z mydłem, zwłaszcza po wyjściu do toalety i przed jedzeniem. Jest to szczególnie ważne także dla dzieci, a dorośli powinni im o tym zawsze przypominać.
Jeśli ktoś z domowników cierpi na zakażenie przewodu pokarmowego, byłoby korzystne, gdyby ta osoba mogła korzystać z oddzielnej toalety. Powierzchnie w łazience powinny być regularnie dokładnie czyszczone.
Dzieci mogą wrócić do przedszkola lub szkoły, jeśli przez dwa dni nie występują u nich objawy.
Szczepienie przeciwko rotawirusom jest zalecane dla wszystkich niemowląt do 6 miesiąca życia.
Co możesz zrobić sam?
- Należy małymi łykami pić płyny, tzn. herbatę, wodę lub rozcieńczone soki owocowe, aby zapobiec odwodnieniu. Szczególnie korzystny okazał się niegazowany szprycer jabłkowy.
- W razie potrzeby można zaopatrzyć się w aptece w specjalne roztwory elektrolitów, które pokrywają również zapotrzebowanie organizmu na sole i cukier.
- Leki na nudności lub ból brzucha łagodzą dyskomfort, ale zazwyczaj nie są konieczne.
- Jeśli biegunka jest bardzo ciężka, można rozważyć przyjęcie leku przeciwbiegunkowego (np. loperamidu). Nie należy jednak przyjmować takich środków, jeśli mamy krwawą biegunkę i gorączkę powyżej 40°C. W takim przypadku należy koniecznie zapytać lekarza!
Należy szukać pomocy medycznej, jeśli
- Chodzi o niemowlę lub małe dziecko.
- Biegunka staje się krwawa.
- Występują objawy odwodnienia (suche błony śluzowe, stojące fałdy skóry, suchość w ustach, zapadnięte ciemiączko u dzieci, suche pieluchy).
- Gorączka wzrasta do 40°C lub więcej.
- Po wstaniu z łóżka występują poważne problemy z krążeniem.
Dodatkowe informacje
- Wirusowe zapalenie żołądka i jelit – informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny Berlin