Co to jest łagodne powiększenie prostaty?
Definicja
Łagodny wzrost tkanki w prostacie jest medycznie nazywany łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH). W miarę upływu czasu, wzrost rozmiaru prostaty może prowadzić do problemów z zatrzymaniem moczu u niektórych pacjentów. Dzieje się tak dlatego, że cewka moczowa przechodzi przez prostatę i ulega zwężeniu.
Objawy
Typowe objawy to trudności na początku oddawania moczu, a także słaby strumień moczu i częste oddawanie moczu w małych ilościach. Nierzadko po wyjściu do toalety nadal występuje parcie na mocz, a mocz może mimowolnie kapać. Pacjenci mogą również odczuwać potrzebę oddania moczu w nocy. Określa się je wspólnym mianem objawów ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS). Z powodu problemów z drenażem, resztki moczu pozostają w pęcherzu, co może prowadzić do infekcji dróg moczowych z piekącym bólem podczas oddawania moczu. Jeśli pęcherz nie może się w ogóle opróżnić, pojawia się silny ból w podbrzuszu.
Przyczyny
Cewka moczowa biegnie od pęcherza, przez prostatę, do trzonu prącia i otwiera się na jego czubku. Ponieważ prostata nadal się powiększa, cewka moczowa jest ściśnięta, co prowadzi do zablokowania przepływu moczu i wyżej wymienionych problemów z opróżnianiem pęcherza. Niepełne opróżnienie prowadzi do zalegania moczu w pęcherzu, a tym samym do podrażnienia pęcherza. To z kolei prowadzi do zwiększonego parcia na mocz. Przyczyna powiększenia gruczołu krokowego nie została jeszcze dokładnie wyjaśniona. Przyjmuje się, że zmiany hormonów płciowych z wiekiem (zwłaszcza testosteronu) powodują rozrost prostaty.
Częstość występowania
BPH jest częstą chorobą występującą u mężczyzn w starszym wieku. Problem dotyczy od 70–80% wszystkich mężczyzn po 60. roku życia. Jeden na dwóch mężczyzn w wieku 50 lat ma BPH i jeden na 10 mężczyzn w wieku 40 lat. Jednak BPH nie oznacza, że będą występowały również objawy. Wśród osób powyżej 70 roku życia około 40 % zgłasza dolegliwości. Tylko co 4 osoba dotknięta chorobą potrzebuje terapii na podstawie objawów.
Badania dodatkowe
Lekarz zada kilka pytań dotyczących objawów i zbada prostatę. Stopień dyskomfortu można określić, odpowiadając na pytania, które są oceniane według systemu punktowego, kwestionariusza objawów mikcyjnych (IPSS).
Podczas badania lekarskiego prostatę można wyczuć palcem w odbytnicy. W ten sposób można uzyskać wskazówki, czy mamy do czynienia z łagodnym przerostem gruczołu krokowego lub czy konieczne są badania dodatkowe, np. w celu wykluczenia raka prostaty. Jeśli pęcherz jest pełny, można go wyczuć w dolnej części brzucha.
Wykonuje się również badania moczu i krwi. Czasami w przypadku BPH konieczne mogą być również inne badania, takie jak np. badanie ultrasonograficzne. Dzięki temu obrazowaniu można uwidocznić nerki, pęcherz moczowy i prostatę oraz wyciągnąć odpowiednie wnioski dotyczące wielkości prostaty, zalegania moczu w pęcherzu i ewentualnie gromadzenia się moczu w nerkach.
Skierowanie do specjalisty
Skierowanie do gabinetu urologicznego jest konieczne tylko w niektórych przypadkach, gdy objawy są szczególnie wyraźne lub gdy potrzebne są dalsze wyjaśnienia. Urolodzy mogą wtedy ewentualnie przeprowadzić różne badania np.
- sonografię transrektalną: badanie USG, w którym sonda wprowadzana jest przez odbyt. Może to być konieczne do dokładnego pomiaru wielkości prostaty lub do wykonania próbki tkanki (biopsji).
- Biopsja: próbka tkanki z prostaty w celu wykluczenia raka prostaty w niejasnych przypadkach. W tym celu za pomocą sonografii transrektalnej w znieczuleniu miejscowym wprowadza się zwykle kilkumilimetrową igłę do gruczołu. Próbki tkanek są później badane pod mikroskopem w celu oceny skupisk komórek, które tworzą prostatę.
- Cystoskopia: podczas tego badania w znieczuleniu miejscowym wprowadza się przez cewkę moczową do pęcherza moczowego specjalny przyrząd do badania. W ten sposób można wykryć zmiany patologiczne w moczowodach i pęcherzu moczowym.
- Urografia TK: badanie rentgenowskie ze środkiem kontrastowym w celu uwidocznienia dróg moczowych.
Leczenie
Leczenie ma na celu złagodzenie dyskomfortu, poprawę jakości życia i zapobieganie powikłaniom.
Jeśli nie masz dużego nasilenia dolegliwości i nie wystąpiły powikłania, takie jak częste infekcje dróg moczowych lub zatrzymanie moczu, to można na razie zrezygnować z leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego i obserwować przebieg.
Farmakoterapia
Jeśli masz objawy z powodu BPH, istnieją leki, które mogą zmniejszyć rozmiar prostaty lub spowodować rozluźnienie mięśni pęcherza i prostaty. Należą do nich tzw. alfa-blokery i finasteryd/dutasteryd. W wielu przypadkach prowadzi to już do złagodzenia objawów, dzięki czemu nie jest konieczna interwencja chirurgiczna.
Alfa-blokery powodują rozluźnienie mięśni w pęcherzu i prostacie, dzięki czemu mocz może płynąć łatwiej. Efekt można zauważyć już po 1 tygodniu. Lek nie wpływa jednak na wielkość prostaty. Jak w przypadku każdego leku, mogą wystąpić skutki uboczne. W przypadku alfa-blokerów głównymi opisywanymi objawami były zawroty głowy, zmęczenie, bóle głowy i niskie ciśnienie tętnicze.
Finasteryd lub dutasteryd zmniejszają rozmiar prostaty. Może to zmniejszyć rozmiar prostaty średnio o 20–30% w okresie 6–12 miesięcy. Leczenie to zmniejsza ryzyko niemożności oddania moczu (zatrzymanie moczu). W pewnych okolicznościach można uniknąć koniecznej operacji.
Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatów, po dokładnym rozważeniu można rozważyć specjalne leczenie ściany pęcherza toksyną botulinową („Botoks”).
Leczenie chirurgiczne
Operacja jest konieczna, jeśli występują częste infekcje dróg moczowych lub powtarzające się zatrzymanie moczu lub jeśli z powodu BPH pogorszyła się czynność nerek. Obecnie dostępnych jest wiele różnych procedur, z których wszystkie mają na celu zmniejszenie rozmiaru prostaty.
Powszechną metodą jest przezcewkowa resekcja prostaty (TUR-P), w której chirurg wprowadza cienką, elastyczną rurkę do cewki moczowej i usuwa części prostaty, które blokują przepływ. W zależności od indywidualnej sytuacji można zastosować również inne techniki, takie jak mikrofale (TUMT), laser, ultradźwięki i ciepło.
Co można zrobić we własnym zakresie?
Jeśli cierpisz na potrzebę oddawania moczu w nocy, nie zaleca się picia wieczorem dużych ilości płynów. Ogólnie rzecz biorąc, jeśli często odczuwasz potrzebę oddawania moczu, zaleca się ograniczenie ilości wypijanego płynu do 1500 ml na 24 godziny. Podczas oddawania moczu nie należy się spieszyć. Nawet jeśli po pierwszym oddaniu moczu czujesz, że pęcherz został opróżniony, powinieneś odczekać i spróbować ponownie oddać mocz. Aby uniknąć ściekania moczu, wskazane jest „rozciągnięcie” cewki moczowej poprzez nacisk wzdłuż trzonu prącia. Kawa i alkohol mają działanie moczopędne, dlatego należy ograniczyć ich spożycie. Jeśli przyjmujesz tabletki moczopędne, nie powinny być one już przyjmowane wieczorem, aby zmniejszyć konieczność oddawania moczu w nocy.
Rokowanie
BPH rozwija się powoli, ale objawy mogą znacząco obniżyć jakość życia. U połowy dotkniętych chorobą BPH postępuje w miarę nasilania się objawów. U 30% nie następuje pogorszenie z czasem, a 20% mężczyzn z BPH doświadcza nawet samoistnej poprawy.
Około 15–25% osób po 75 roku życia ma operację z powodu BPH.
BPH samo w sobie nie jest chorobą zagrażającą życiu. Jednak sporadycznie mogą wystąpić takie powikłania jak kamienie pęcherza, zakażenia dróg moczowych oraz zastój moczu w nerkach z zaburzeniami czynności nerek. Ryzyko raka prostaty nie jest zwiększone u mężczyzn z łagodnym powiększeniem prostaty.
Dodatkowe informacje
- Rak prostaty
- Ostre zatrzymanie moczu
- Zakażenia układu moczowego u mężczyzn
- Łagodny przerost gruczołu krokowego – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Dr n. med. Natalie Anasiewicz, Davos
- Thomas M. Heim, dr n. med., dziennikarz naukowy, Freiburg