Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zespół niespokojnych nóg (RLS)

Streszczenie

  • Definicja:zespół niespokojnych nóg (RLS) charakteryzuje się przymusem poruszania się i dyskomfortem nóg w spoczynku, w cyklu dobowym z przewagą objawów wieczorem i w nocy oraz szybkim ustępowaniem objawów w ruchu.
  • Częstotliwość występowania:choroba często występująca, chorobowość w ciągu całego życia około 5–10 %.
  • Objawy:przymus wykonywania ruchów, dyskomfort w nogach.
  • Wyniki badania:bez zmian w badaniu przedmiotowym.
  • Diagnostyka:rozpoznanie w drodze wywiadu. Laboratoryjne badania biochemiczne, ewentualnie potwierdzenie niedoboru żelaza.
  • Leczenie:postępowanie ogólne, takie jak unikanie używek, kąpiele/masaże, higiena snu. Odstawienie leków wywołujących. Suplementacja żelaza w razie niedoboru. Farmakoterapia najpierw agonistami dopaminy lub lekami przeciwpadaczkowymi (te ostatnie podawane pozarejestracyjnie). Opioidy jako leki drugiego wyboru.

Informacje ogólne

Definicja

  • Zespół niespokojnych nóg:
    1. przymus wykonywania ruchów nogami, któremu często towarzyszy dyskomfort;
    2. początek w spoczynku lub przy braku aktywności, jak leżenie lub siedzenie;
    3. poprawa w ruchu, takim jak bieganie, chodzenie czy przeciąganie się;
    4. pojawianie się (lub pogorszenie) tylko wieczorem lub w nocy.

Klasyfikacja zgodnie z przebiegiem klinicznym

  • Przewlekło-uporczywe: występowanie co najmniej 2 razy w tygodniu w ciągu ostatniego roku
  • Nieciągłe/sporadyczne: występowanie rzadziej niż 2 razy w tygodniu w ciągu ostatniego roku, łącznie co najmniej 5 zdarzeń w ciągu życia

Częstotliwość występowania

  • Częsta choroba neurologiczna (częstotliwość występowania porównywalna z migreną)1
  • Chorobowość
    • Częstość występowania w ciągu całego życia około 5–10 %
  • Wiek
    • Choroba może pojawić się w każdym wieku.
    • Zapadalność rośnie wraz z wiekiem2.
      • Zespół niespokojnych nóg o wczesnym początku: Początek przed 30 lub 45 rokiem życia wskazuje na występowanie w rodzinie i łagodniejszy przebieg, przynajmniej na początku.
      • Zespół niespokojnych nóg o późnym początku: po 45. roku życia
    • około objawy u 1% populacji dzieci
  • Płeć
    • stosunek liczby kobiet do mężczyzn: około 2:1
    • U kobiet ryzyko rośnie wraz z liczbą porodów.
  • Występowanie w rodzinie
    • 3 do 4 razy częstsze wśród krewnych 1. stopnia niż w standardowej populacji

Znaczenie dla praktyki lekarskiej POZ

  • Jedna z najczęstszych chorób neurologicznych
  • Jednak jako niedostatecznie zdiagnozowana w podstawowej opiece zdrowotnej często nie jest odpowiednio leczona
  • Dla pacjentów istotnym powodem konsultacji często są problemy z zasypianiem i wysypianiem się.
    • Często błędnie interpretowana jako niespecyficzne „zaburzenie snu”
  • Wpływ choroby na jakość życia może być porównywalny z ciężkimi chorobami przewlekłymi.

Etiologia i patogeneza

  • Etiologia i patofizjologia RLS nie są jeszcze jasne; jest to choroba wieloczynnikowa.
  • Jako patomechanizmy dyskutowane są:
    • zaburzenia czynnościowe metabolizmu żelaza;
    • zaburzenia gospodarki dopaminowej i endogennego układu opioidowego;
    • hipoksja tkankowa.
  • Predyspozycja genetyczna występuje u około połowy pacjentów.3
  • Dotychczas nie opisano zmian strukturalnych OUN.
  • Obecna koncepcja choroby zakłada, że RLS rozwija się w wyniku interakcji pomiędzy czynnikami genetycznymi i socjoekonomicznymi, czynnikami środowiskowymi i chorobami współistniejącymi.
  • Nie należy zatem dłużej stosować powszechnego wcześniej rozróżnienia między pierwotnym i wtórnym RLS.
  • Termin wtórnego RLS został zastąpiony przez „współistniejący RLS”; wynikającą z tego praktyczną konsekwencją jest – jeśli to możliwe – leczenie czynników towarzyszących.

Czynniki współistniejące

  • Bardzo prawdopodobny jest związek z:
    • Niedoborem żelaza4
      • Żelazo jest niezbędne do produkcji dopaminy, a u pacjentów z RLS stwierdza się obniżone stężenie żelaza w mózgu5
      • RLS występuje częściej we wszystkich znanych grupach ryzyka niedoboru żelaza.
        • dziewięciokrotnie wyższa chorobowość RLS przy niedokrwistości z niedoboru żelaza
      • cięższe objawy RLS u pacjentów z niedoborem żelaza
    • Niewydolność nerek4
      • Nawet 60% spośród pacjentów dializowanych cierpi na RLS.
    • Ciąża6
      • Na schorzenie cierpi do 20% kobiet w ciąży, zwłaszcza w III trymestrze.
    • Polineuropatia
      • Około 20% pacjentów podaje dodatkowo objawy RLS (przeważająco pacjenci z komponentem polineuropatii sensorycznej).
  • Opisano również związki z taki chorobami, jak:
  • Leki, które mogą wywołać lub pogarszać objawy RLS:
    • Leki przeciwdepresyjne
      • Mirtazapina (do 1/3 pacjentów)
      • Citalopram
      • Fluoksetyna
      • Sertralina
      • Paroksetyna
    • Leki psychiatryczne
      • Haloperidol
      • Olanzapina
      • Kwetiapina
      • Rysperydon
      • Lit
    • Leki przeciwpadaczkowe
      • Fenytoina
      • Etosuksymid
    • Inne substancje
      • Symwastatyna
      • Interferon alfa
      • Kofeina
      • L-tyroksyna

Okresowe ruchy nóg podczas snu

  • U większości pacjentów (około 80%) z RLS występują okresowe ruchy nóg podczas snu (PLMS = Periodic Limb Movement in Sleep)7.
    • W pojedynczych przypadkach choroba może dotyczyć również kończyn górnych.
  • Wykrywanie podczas polisomnografii w nawet 80% przypadków
    • Mogą one wystąpić również bez RLS.
  • Chodzi o krótkie, stereotypowe i powtarzane ruchy.
    • rytmiczne prostowanie dużego palca u nogi i zginanie grzbietowe stawu skokowego z ugięciem kolana lub biodra lub bez
  • Okresowość ruchów, zazwyczaj powtórzenia co 20–30 sekund
  • czasem trwania około 0,5–1 s
  • PLMS może prowadzić do wybudzania się lub uniemożliwiać głębsze fazy snu.
  • PLMS może być również związany z nocnymi wzrostami ciśnienia tętnicze i zwiększoną zmiennością rytmu serca.
  • U dorosłych za patologiczne uznaje się więcej niż 15 zdarzeń PLMS/h (u dzieci więcej niż 5).

ICD-10

  • G25.81 Zespół niespokojnych nóg
  • O26.8 Inne określone stany związane z ciążą
    • w tym zespół niespokojnych nóg w ciąży

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • RLS może być diagnozowany nie tylko przez neurologów, ale także przez lekarzy pierwszego kontaktu.
  • Rozpoznanie stawiane jest klinicznie i opiera się na wypowiedziach pacjentów; wszystkie pięć zasadniczych kryteriów diagnostycznych musi zostać spełnionych:

 

    1. Przymus poruszania nogami, zwykle towarzyszący lub wywołany przez uczucie dyskomfortu lub niepokoju w nogach.
    2. Przymus poruszania nogami i towarzyszący mu dyskomfort zaczyna się lub nasila podczas odpoczynku lub bezczynności, np. leżenia lub siedzenia.
    3. Przymus poruszania nogami i dyskomfort łagodzony jest częściowo lub nawet całkowicie w ruchu takim jak bieganie, chodzenie czy rozciąganie, przynajmniej tak długo, jak długo trwa ruch.
    4. Przymus poruszania nogami i dyskomfort w spoczynku lub podczas bezczynności występują lub nasilają się wyłącznie wieczorem lub w nocy.
    5. Obecność powyższych cech nie może być wytłumaczalna objawami innego rozpoznania medycznego lub stanu behawioralnego (np. ból mięśni, zator żylny, obrzęk nóg, zapalenie stawów, skurcze nóg, dyskomfort pozycyjny, nawykowe stukanie stopami)
  • Kryteriami pomocniczymi są8:
    • okresowe ruchy nóg podczas snu (PLMS);
    • odpowiedź na substancje dopaminergiczne;
    • stosunkowo niskie uczucie senności w dzień w stosunku do skróconego czasu snu;
    • przypadki choroby w rodzinie.

Rozpoznania różnicowe

Wywiad

  • Decydujące znaczenie dla rozpoznania ma wywiad.
  • Rodzaj dolegliwości
    • Przymus ruchu, niepokój
    • Dyskomfort odczuwany w nogach (lub rękach)
  • Czasowe pojawianie się dolegliwości
    • w spoczynku
    • wieczorem i w nocy
  • Lokalizacja dolegliwości
    • obustronnie, jednostronnie lub zmiennie
    • „głęboko” w mięśniach łydek lub ud
  • Ulga
    • natychmiastowa poprawa w ruchu 
    • W razie wieloletniego przebiegu choroby i nasilonych objawów uczucie ulgi może być słabsze.
  • Przebieg czasowy
    • na początku choroby okresy bezobjawowe, czasem trwające tygodnie lub miesiące
    • często przewlekle postępująca
    • w przebiegu lekkim często o charakterze nieciągłym lub spontanicznie remitującym na lata
  • Skutki
    • Zaburzenia snu, budzenie się w nocy
      • Możliwa senność w ciągu dnia, niezbyt nasilona w stosunku do zaburzeń snu
    • Ograniczenia społeczne i zawodowe (np. udział w koncertach, kongresach, długich podróżach itp.)
    • Depresja/niepokój
  • Wywiad rodzinny
  • Choroby wcześniejsze i współistniejące
  • Leki

Badanie przedmiotowe

  • Bez zmian w badaniu przedmiotowym

Rozgraniczenie od innych chorób

  • Dyskomfort odczuwany w nogach występuje również w przebiegu innych chorób, ale ich rozgraniczenie jest klinicznie łatwe.
  • Nierzadko RLS występuje razem z polineuropatią; w rozgraniczeniu pomaga proste pytanie: „Jaka część dyskomfortu ustępuje w ruchu, a jaka pozostaje?”

Ocena stopnia ciężkości

  • Stopień ciężkości choroby można ocenić przy pomocy skali opracowanej przez International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLS)9.
    • Zastosowanie jest uzasadnione jedynie do ilościowej charakterystyki objawów u już zdiagnozowanych pacjentów z RLS.
  • Patrz Kwestionariusz oceny IRLS dotyczący zespołu niespokojnych nóg9.
  • Kwestionariusz obejmuje 10 pytań, przy czym każdej odpowiedzi przypisano od 0 do 4 punktów w zależności od nasilenia dolegliwości, a więc łącznie maksymalnie 40 punktów.
  • Wynikiem jest klasyfikacja stopnia nasilenia:
    • brak RLS (0 punktów)
    • lekki RLS (1–10 punktów)
    • umiarkowany RLS (11–20 punktów)
    • ciężki RLS (21–30 punktów)
    • bardzo ciężki RLS (31–40 punktów)
  • Klasyfikacja ciężkości ma również znaczenie dla wskazań do farmakoterapii (patrz niżej).

Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

Badania laboratoryjne

Diagnostyka specjalistyczna

Polisomnografia z elektromiografią

  • Polisomnografia nie jest ani konieczna, ani wystarczająca do rozpoznania RLS.
  • Obecnie jest to jednak jedyne badanie, które pozwala na dokładne wykrycie oraz ilościową charakterystykę okresowych ruchów nóg (PLMS) podczas snu.
  • Jest uzasadniona, jeżeli mają zostać wykluczone związane ze snem zaburzenia oddychania.

Badanie elektrofizjologiczne

Wskazania do wystawienia skierowania

  • Ze skierowania można zrezygnować w przypadku:
    • wyraźnych objawów;
    • braku rozpoznania różnicowego;
    • pomyślnego leczenia wstępnego.
  • Skierowanie należy wystawić w przypadku:, 
    • niejasnych objawów, trudności z rozgraniczeniem od chorób współistniejących (np. polineuropatii);
    • augmentacji (intensyfikacja dolegliwości pod wpływem leków dopaminergicznych);
    • ciężkiego RLS.

Leczenie

Cele leczenia

  • Łagodzenie objawów

Ogólne informacje o leczeniu

  • Konieczność leczenia zależy od stopnia uciążliwości dolegliwości, zwłaszcza od stopnia nasilenia przymusu poruszania się i zaburzeń snu.
  • Elementami leczenia są:
    • Środki ogólne
    • odstawienie leków wywołujących;
    • farmakoterapia;
      • suplementacja w przypadku niedoboru żelaza;
      • substancje dopaminergiczne (agonisty dopaminy i lewodopa/benserazyd);
      • Leki przeciwdrgawkowe
      • opioidy.
  • Wszystkie czynniki i choroby współistniejące należy diagnozować i leczyć we wczesnym stadium.

Środki ogólne

  • Higiena snu
  • Regularny tryb życia
  • Aktywność fizyczna
  • ćwiczenia rozciągające
  • masaże
  • gorące lub zimne kąpiele
  • unikanie alkoholu, kofeiny i nikotyny

odstawienie leków wywołujących

  • Wiele leków jest powiązanych z pierwszym wystąpieniem lub pogorszeniem przebiegu RLS (patrz wyżej).
  • Należy je odstawić, o ile jest to możliwe.
    • Odstawienie – szczególnie w przypadku leków przeciwdepresyjnych – jest jednak zalecane tylko wtedy, gdy leczenie nie jest już bezwzględnie konieczne i istnieje pewny związek czasowy z wystąpieniem RLS.

Farmakoterapia

  • W ramach leczenia wstępnego zespołu niespokojnych nóg należy:
    • w przypadku lekkiego RLS doustna suplementacja żelaza
    • w przypadku umiarkowanego do ciężkiego RLS lub nietolerancji żelaza podawanego doustnie / przeciwwskazań podawanie dożylne karboksymaltozy żelazowej.
  • Jeżeli suplementacja żelaza nie przyniosła wystarczających efektów leczenia RLS, należy je kontynuować przy zastosowaniu:
    • nieergolinowymi agonistami dopaminy (rotygotyna, ropinirol, pramipeksol) jako farmakoterapią pierwszego wyboru lub
    • gabapentynoidami (gabapentyna lub pregabalina, stosowane pozarejestracyjnie).
  • W przypadku augmentacji lub niepowodzenia leczenia umiarkowanego do ciężkiego RLS przy zastosowaniu ww. farmakoterapii jako leki drugiego wyboru można zastosować oksykodon/nalokson.
  • Jeśli monoterapia agonistą dopaminy nie jest wystarczająca, można zastosować leczenie skojarzone z opioidem lub gabapentynoidem, ale połączenie i dawkowanie należy dobrać do indywidualnego przypadku.

Postępowanie w razie niedoboru żelaza

  • Terapeutyczne wyrównanie niedoboru żelaza przybiera w ostatnich latach na znaczeniu10.
    • Suplementacja żelaza leczy niedobór żelaza w mózgu, jedną z prawdopodobnych głównych przyczyn RLS11.
    • W analizie Cochrane w zakresie nasilenia RLS wykazano poprawę przy suplementacji żelaza w porównaniu z placebo12.
  • Wskazania do leczenia przy:
  • Początkowo doustne podawanie 325 mg siarczanu żelaza(II) (co odpowiada 65 mg żelaza) plus witamina C 100 mg 2 razy na dobę przez 12 tygodni
  • Zakończenie suplementacji po 12 tygodniach, wznowienie w przypadku pogorszenia stanu klinicznego
  • Podanie dożylne żelaza należy przeprowadzić, jeżeli zastosowanie ma jedno z poniższych kryteriów:
    • Nieskuteczność podawania doustnego (brak wzrostu stężenia ferrytyny)
    • Przeciwwskazania lub nietolerancja (przede wszystkim nudności, zaparcie) w przypadku podawania doustnego
    • Umiarkowany lub ciężki RLS
    • Karboksymaltoza żelazowa 1000 mg dożylnie przez 15 minut
      • ocena kliniczna i kontrolne badania laboratoryjne (ferrytyna, nasycenie transferyną) po 12 tygodniach
      • Powtórzyć w razie potrzeby w przypadku ponownego pogorszenia klinicznego po początkowej odpowiedzi lub spadku wartości laboratoryjnych po infuzji

Dopaminergiczne substancje czynne

  • Substancje dopaminergiczne o dużej skuteczności13
  • Najważniejsze substancje stosowane w leczeniu pierwszego wyboru
  • Agonisty dopaminy należy podawać stopniowo, zaczynając od najmniejszej dawki.
  • Leczenie przerywane prowadzone jest przy użyciu jak najmniejszej dawki.
  • Leczenie ciągłe powinno być prowadzone w jak najmniejszej dawce i wdrożone możliwie jak najpóźniej.
    • Działania niepożądane agonistów dopaminy występujące szczególnie w ciągu pierwszych tygodni to
      nudności, oszołomienie, zaburzenia ortostatyczne
Nieergolinowe agonisty dopaminy
  • Nieergolinowe agonisty dopaminy stanowią farmakoterapię pierwszego wyboru.
    • Plaster z rotygotyną
      • zalecana dawka 2 mg/dobę (w badaniu dopuszczającym poziom korzyści dodatkowej może być niższy niż 3 mg)
    • Ropinirol
      • początkowo 0,25 mg/dobę, następnie w zależności od złagodzenia objawów i tolerancji zwiększenie dawki do 2 mg/dobę (dopuszczenie obowiązuje do dawki maksymalnej wynoszącej 4 mg)
    • Pramipeksol
      • początkowo 0,18 mg/dobę, w celu zapobieżenia augmentacji dawka powinna być utrzymywana na możliwie jak najniższym poziomie
      • Stopniowe zwiększanie dawki do maks. 0,5 mg/dobę (przy tej dawce możliwa augmentacja)
Lewodopa
  • Lewodopa/benserazyd są skuteczne i dopuszczone do leczenia RLS, ale w przypadku wyższych dawek (zwłaszcza ≥200 mg) obserwuje się wysoki wskaźnik augmentacji z ryzykiem nadmiernej medykacji przez pacjenta
  • Należy je zatem stosować wyłącznie w celach diagnostycznych i w leczeniu przerywanym w dawce maks. 100 mg/dobę
  • Nie stosować w leczeniu ciągłym
Augmentacja jako ważnie działanie niepożądane dopaminergicznych substancji czynnych
  • Augmentacja jako najważniejszym działaniem niepożądanym leczenia dopaminergicznego.
    • najczęściej przy leczeniu lewodopą, jednak może pojawić się również przy stosowaniu agonistów dopaminy
  • Prawdopodobieństwo wystąpienia rośnie z wielkością dawki.
  • Objawy augmentacji
    • wczesne występowanie objawów RLS w ciągu dnia
    • narastająca intensywność objawów w ciągu dnia lub
    • rozprzestrzenianie się objawów na inne części ciała (np. ramiona)
  • Niskie stężenie ferrytyny jest czynnikiem ryzyka.
  • Procedury lecznicze
    • W przypadku augmentacji należy w pierwszym etapie skontrolować metabolizm żelaza i w razie potrzeby suplementować żelazo.
    • Ograniczenie dawki leków dopaminergicznych do najmniejszej możliwej dawki
    • Leki można przyjmować w kilku dawkach podzielonych w ciągu 24 godzin.
    • W przypadku augmentacji w leczeniu lewodopą należy zmienić lek na agonistę dopaminy lub gabapentynoid.
    • W przypadku augmentacji w leczeniu agonistami dopaminy po zmniejszeniu dawki powinna nastąpić zmiana na lek długo działający (np. plaster z rotygotyną), gabapentynoid lub połączenie z opiatem.

Leki przeciwdrgawkowe

  • Alternatywnie (pozarejestracyjnie) można zastosować takie leki, jak:
    • Pregabalina14
      • skuteczna w dawce 150 mg/dobę, zwiększenie do 450 mg przyjmowanych w jednej dawce na 1–3 h przed pójściem spać (dostosowanie dawki w przypadku niewydolności nerek)
    • Gabapentyna15
      • skuteczna w dawce 800 mg/dobę, stopniowe zwiększanie dawki do 1800 mg podzielonych na kilka dawek (dostosowanie dawki w przypadku niewydolności nerek)
  • Stosowanie może być uzasadnione np. u pacjentów z objawami bólowymi lub polineuropatią.

Opioidy

  • Oksykodon/nalokson został zatwierdzony jako lek drugiego wyboru w leczeniu umiarkowanego do bardzo ciężkiego RLS po stwierdzeniu nieskuteczności terapii dopaminergicznej16.
  • Dawka początkowa oksykodonu/naloksonu o przedłużonym uwalnianiu wynosi 2 x 5/2,5 mg na dobę, zwiększenie do maks. 2 x 30/15 mg na dobę.
  • W przypadku innych opioidów (np. tylidyna, plastry z fentanylem) dane są niewystarczające.

Substancje, których skuteczność nie została jak dotąd potwierdzona

  • kannabinoidy
  • Magnez
  • benzodiazepiny

inne metody leczenia

  • Zalecone mogą zostać:
    • rdzeniowa stymulacja stałoprądowa;
    • leczenie promieniowaniem podczerwonym.
  • Obecnie niezalecane są:
    • kompresja pneumatyczna;
    • Akupunktura
    • fitoterapia;
    • krioterapia;
    • endowaskularna ablacja laserowa.

Ciąża

  • Zasady leczenia w ciąży6
    • U ciężarnych należy suplementować żelazo ze względu na częsty niedobór żelaza.
      • Podawanie doustne lub dożylne Pierwsza dawka może jednak zostać podana dopiero po zakończeniu pierwszego trymestru.
    • W przeciwnym wypadku należy preferować środki niefarmakologiczne.
      • umiarkowana aktywność sportowa
      • joga
      • masaże
    • Jeśli konieczne okaże się leczenie lewodopą, należy zastosować skojarzenie lewodopy i karbidopy (100/25 mg do 200/50 mg o standardowym lub przedłużonym uwalnianiu na noc lub wieczorem).
      • Połączenie z benserazydem jest przeciwwskazane ze względu na działanie embriotoksyczne i przenikanie do kości.
    • Należy unikać stosowania agonistów dopaminy w okresie ciąży i karmienia piersią.
  • Uprzednia konsultacja z ginekologiem prowadzącym

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

  • Zaburzenia snu
  • Obniżenie jakości życia
  • PLMS może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia.
  • Zwiększone ryzyko depresji17
  • Działania niepożądane leków (np. augmentacja w przypadku substancji dopaminergicznych)

Rokowanie

  • Często przewlekło-postępujący przebieg choroby
    • Zazwyczaj częstotliwość i nasilenie objawów wzrastają w przebiegu choroby.
  • Na początku choroby możliwe okresy bezobjawowe trwające czasem tygodnie lub miesiące.
  • Lekki RLS często o przebiegu nieciągłym lub spontanicznie remitującym na kilka lat
  • Jeśli choroba pojawia się w starszym wieku, ma tendencję do szybszego postępu
  • U kobiet w ciąży rokowanie jest korzystne, z regresją objawów w pierwszych miesiącach po porodzie w prawie 70% przypadków.
  • W większości przypadków odpowiednim leczeniem można znacząco złagodzić dolegliwości.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Źródła

Wytyczne

  • International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG). Evidence-based and consensus clinical practice guidelines for the iron treatment of restless legs syndrome/Willis-Ekbom disease in adults and children. Stand 2018. ncbi.nlm.nih.gov

Piśmiennictwo

  1. Ohayon MM, O'Hara R, Vitiello MV. Epidemiology of restless legs syndrome: A synthesis of the literature. Sleep Med Rev 2011; 16: 283-95. PubMed
  2. Allen RP, Earley CJ. Defining the phenotype of the restless legs syndrome (RLS) using age-of-symptom-onset. Sleep Med 2000;1:11-9. PubMed
  3. Trenkwalder C, Hogl B, Winkelmann J. Recent advances in the diagnosis, genetics and treatment of restless legs syndrome. J Neurol 2009;256:539-53. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Trenkwalder C, Allen R, Högl B, et al. Restless legs syndrome associated with major diseases. Neurology 2016; 86: 1336 – 1343. doi:10.1212/WNL.0000000000002542 DOI
  5. Earley CJ, Connor JR, Beard JL, Malecki EA, Epstein DK, Allen RP. Abnormalities in CSF concentrations of ferritin and transferrin in restless legs syndrome. Neurology 2000; 54: 1698 - 700. PubMed
  6. Muntean M, Trenkwalder C, Bartl M. Restless legs syndrome during pregnancy: an overview. Somnologie 2021; 25: 288–293. doi:10.1007/s11818-021-00337-1 DOI
  7. Winkelman JW. Periodic limb movements in sleep - endophenotype for restless legs syndrome? N Engl J Med 2007; 357: 703-5. PubMed
  8. Allen R, Picchietti D, Garcia-Borreguero D, et al. Restless legs syndrome/Willis–Ekbom disease diagnostic criteria: updated International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG) consensus criteria – history, rationale, description, and significance. Sleep Medicine 2014; 15: 860-873. doi:10.1016/j.sleep.2014.03.025 DOI
  9. The International Restless Legs Syndrome Study Group. Validation of the International Restless Legs Syndrome Study Group rating scale for restless legs syndrome. Sleep Medicine 2003; 4: 121-132. doi:10.1016/S1389-9457(02)00258-7 DOI
  10. Garcia-Malo C, Miranda C, Romero Peralta S, et al. Iron Replacement Therapy in Restless Legs Syndrome. Curr Treat Options Neurol 2020; 22: 11. doi:10.1007/s11940-020-0617-7 DOI
  11. Allen R, Picchietti D, Auerbach M, et al. Evidence-based and consensus clinical practice guidelines for the iron treatment of restless legs syndrome/Willis-Ekbom disease in adults and children: an IRLSSG task force report.. Sleep Med 2018; 41: 27-44. doi:10.1016/j.sleep.2017.11.1126 DOI
  12. Trotti L, Becker L. Iron for the treatment of restless legs syndrome. Cochrane Database Sys Rev 2019; 1: CD007834. doi:10.1002/14651858.CD007834 DOI
  13. Scholz H, Trenkwalder C, Kohnen R, et al. Dopamine agonists for restless legs syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011; DOI: 10.1002/14651858.CD006009.pub2. onlinelibrary.wiley.com
  14. Allen RP, Chen C, Garcia-Borreguero D, et al. Comparison of pregabalin with pramipexole for restless legs syndrome. N Engl J Med. 2014 Feb 13;370(7):621-31. PubMed
  15. Garcia-Borreguero D, Larrosa O, de la Llave Y, Verger K, Masramon X, Hernandez G . Treatment of restless legs syndrome with gabapentin . Neurology 2002; 59: 1573-9. PubMed
  16. Trenkwalder C, Benes H, Grote L, et al. Prolonged release oxycodone-naloxone for treatment of severe restless legs syndrome after failure of previous treatment: a double-blind, randomised, placebo-controlled trial with an open-label extension. Lancet Neurol. 2013 doi: 10.1016/S1474-4422(13)70239-4 DOI
  17. Li Y, Mirzaei F, O'Reilly EJ, et al. Prospective study of restless legs syndrome and risk of depression in women. Am J Epidemiol 2012; 176: 279-88. PubMed
  18. Phillips B, Hening W, Britz P, et al. Prevalence and correlates of restless legs syndrome: results from the 2005 National Sleep Foundation Poll. Chest 2006; 129: 76-80. PubMed
  19. Montplaisir J, Denesle R, Petit D. Pramipexole in the treatment of restless legs syndrome: a follow-up study. Eur J Neurol 2000; 7 Suppl. 1: 27-31. www.ncbi.nlm.nih.gov
  20. Bogan RK, Fry JM, Schmidt MH, Carson SW, Ritchie SY, and the TREAT RLS US Study Group. Ropinirole in the treatment of patients with restless legs syndrome: A US-based randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Mayo Clin Proc 2006; 81:17-27. PubMed
  21. Trenkwalder C, Garcia-Borreguero D, Montagna P, Lainey E, de Weerd AW, Tidswell P, et al. Ropinirole in the treatment of restless legs syndrome: results from the TREAT RLS 1 study, a 12 week, randomised, placebo-controlled study in 10 European countries. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2004; 75: 92-7. PubMed

Autorzy

  • Michael Handke, prof. dr med., specjalista chorób wewnętrznych, kardiologii i intensywnej terapii, Fryburg Bryzgowijski
G2581; O268
Restless Legs; Restless Legs Syndrom; Zespół niespokojnych nóg; RLS; Zespół Willisa-Ekboma; Niedobór żelaza; Ferrytyna; Nasycenie transferyną; Niewydolność nerek; Neuropatia; Okresowe ruchy nóg podczas snu; Okresowe ruchy nóg podczas snu; PLMS; Lewodopa; Agonisty dopaminy; Augmentacja; Oksykodon; Pregabalina; Gabapentyna; Ciąża
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja:zespół niespokojnych nóg (RLS) charakteryzuje się przymusem poruszania się i dyskomfortem nóg w spoczynku, w cyklu dobowym z przewagą objawów wieczorem i w nocy oraz szybkim ustępowaniem objawów w ruchu.
Medibas Polska (staging)
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
/link/080edd39e5d349a28a1e5709bdaf5a2e.aspx
/link/080edd39e5d349a28a1e5709bdaf5a2e.aspx
zespol-niespokojnych-nog-rls
SiteDisease
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
K.Reinhardt@gesinform.de
Kj.Reinhardt@gesinformmroz@konsylium24.depl
pl
pl
pl