Czym jest migrena?
Definicja
Migrena jest napadowym bólem głowy, który jest zwykle zlokalizowany po jednej stronie i ma charakter bólu rozsadzającego albo pulsującego. Bez leczenia ból trwa od 4 do 72 godzin i nawraca wielokrotnie napadowo. Objawy nasilają się przy aktywności fizycznej i często są związane z nudnościami lub nietolerancją światła i hałasu.
10–15% pacjentów z migreną ma tak zwaną aurę. Podczas aury występują przemijające objawy, takie jak migotliwe widzenie, uczucie mrowienia, drętwienia lub paraliż i poprzedzają one napad migreny.
Migrena dzieli się na kilka podtypów. Stosunkowo częstą odmianą u kobiet jest migrena menstruacyjna, którą definiuje się następująco: napady występujące tylko od 2 dni przed do 3 dni po rozpoczęciu miesiączki w 2 cyklach na 3. Ataki są zazwyczaj dłuższe i nie poprzedza ich aura. Wiele kobiet cierpi na migreny także w innych porach miesiąca, wtedy nazywane są one migrenami skojarzonymi z menstruacją.
Objawy
„Klasyczna” migrena ma typowy przebieg:
- Wczesne objawy mogą zapowiadać atak migreny już w okresie od 24 do 48 godzin przed pojawieniem się bólu. Na przykład osoby cierpiące na migrenę mogą doświadczać problemów z koncentracją, wahań nastroju lub napadów głodu.
- Aura nie musi występować, lecz występuje u ok. 10–15% pacjentów przed wystąpieniem bólu głowy i trwa krócej niż 60 minut. Najczęściej aura ma charakter wizualny, co oznacza, że osoby cierpiące na nią mają nasilone albo osłabione wrażenia wzrokowe, takie jak migotliwe widzenie, widzenie zygzakowatych linii lub niewyraźne widzenie. Rzadziej jako objawy aury występują drętwienia, porażenia lub zawroty głowy.
- Rozpoczynające się następnie umiarkowane lub silne bóle głowy mają często charakter jednostronny lub pulsujący i trwają od 4 do 72 godzin. U dzieci ataki są zwykle krótsze i częściej skupiają się na dolegliwościach takich jak ból brzucha czy wymioty. Bólowi często towarzyszą nudności/wymioty lub nadwrażliwość na światło i dźwięk. Napadom migreny towarzyszy zwykle zmniejszony apetyt.
- Faza regeneracji może trwać kilka godzin. Pacjenci zwykle czują się zmęczeni i drażliwi, ich zdolność koncentracji może być zmniejszona.
Przyczyny
Przyczyna migreny nie jest do końca znana. Kiedyś uważano, że ból wyzwala zaburzona regulacja naczyń krwionośnych w mózgu, gdy po nagłym ich zwężeniu następowało poszerzenie naczyń ze zwiększonym przepływem krwi. Dziś ten model nie jest już uznawany za wystarczające wyjaśnienie. Migrenę uważa się też za efekt niepożądany działania uwalnianych w mózgu neuroprzekaźników. Możliwą przyczyną może być również niedobór magnezu w mózgu. Migrena występuje częściej rodzinnie, co sugeruje, że czynniki genetyczne odgrywają rolę w jej rozwoju.
Ponieważ kobiety chorują częściej niż mężczyźni, przyjmuje się także istnienie komponentu hormonalnego. Przyczyną napadu migreny mogą być wahania stężenia estrogenu we krwi. Często na objawy migreny pozytywnie lub negatywnie wpływają miesiączka, antykoncepcja hormonalna, ciąża oraz menopauza.
Czynnikami ryzyka dla ataku migreny, czyli tzw. czynnikami wyzwalającymi, mogą być:
- stres/napięcie
- depresja, zaburzenia lękowe
- alkohol (czerwone wino)
- palenie tytoniu
- leki (niektóre leki kardiologiczne, doustne środki antykoncepcyjne)
- brak ruchu
- niedobory snu
- nieregularne posiłki lub głód
- bardzo jasne lub fluorescencyjne światło
- menstruacja.
Częstotliwość występowania
Na migrenę cierpi regularnie prawie 10% populacji. Około 10–15% osób cierpi na migrenę raz w roku, w przypadku dzieci przed okresem dojrzewania odsetek ten wynosi 3–7%. Czyni to migrenę najczęstszą chorobą neurologiczną i ogólnie trzecią co do częstości występowania chorobą.
Migrena występuje najczęściej między 20. a 50. rokiem życia, po czym częstotliwość jej występowania maleje. U dzieci mniej więcej równie często dotyka dziewczynki i chłopców. Między 20. a 50. rokiem życia kobiety są nawet 3 razy bardziej narażone na zachorowanie niż mężczyźni.
Badania
- Często już na podstawie opisanych objawów można zdiagnozować migrenę.
- Ponadto jest przeprowadzane dokładne badanie fizykalne i neurologiczne.
- Jeśli istnieje podejrzenie innej choroby lub występują inne nieprawidłowości, można wykonać badania obrazowe, np. MRI aby uzyskać dalsze wskazówki.
- Przy niejasnym różnicowaniu z innymi typami bólu głowy pomocny może być dzienniczek bólu głowy.
- Jeśli zdiagnozowano migrenę, ale bóle głowy zmieniają się w krótkim okresie czasu lub nasilają się nieproporcjonalnie, należy zasięgnąć porady lekarza. Możliwe, że rozwinęła się również inna choroba.
Leczenie
Celem leczenia jest zatrzymanie ostrego ataku migreny i zapobieganie kolejnym atakom.
Leki
- W pewnych okolicznościach (np. przy 3 atakach (lub więcej) w miesiącu), przydatne może być stałe leczenie lekami profilaktycznymi. Do tych objawów należą np. leki z grupy beta-adrenolityków lub antagoniści wapnia.
- Istnieją także skuteczne leki, które mogą zmniejszyć ból. Popularne środki przeciwbólowe, takie jak kwas acetylosalicylowy (ASA), paracetamol czy ibuprofen, często mają dobre działanie i są sprzedawane bez recepty w aptece.
- Jeśli to nie wystarczy, istnieją pewne leki, które zostały opracowane specjalnie do leczenia ataków migreny (przede wszystkim tryptany).
- Leki przeciwbólowe i tryptany działają lepiej, jeśli są przyjmowane we wczesnym stadium ataku migreny.
- Istnieją również leki, które leczą nudności i wymioty.
- Ważne jest, aby nie brać więcej środków przeciwbólowych niż jest to absolutnie konieczne. Wysokie spożycie może w dłuższej perspektywie pogorszyć objawy bólu głowy i wywołać polekowe bóle głowy. Należy zasięgnąć porady lekarza, jeżeli konieczne jest przyjmowanie leków przeciwbólowych kilka dni w miesiącu, aby uśmierzyć ból, lub jeśli poprzednia dawka nie jest już wystarczająca.
- W przypadku dzieci do uśmierzenia bólu zaleca się ibuprofen lub paracetamol. Tryptan jest dostępny w postaci aerozolu do nosa dla osób powyżej 12. roku życia.
- Kobiety cierpiące na migrenę powinny zachować ostrożność przy wyborze antykoncepcyjnych środków hormonalnych i rozważyć ich zalety i wady podczas konsultacji lekarskiej.
W ciąży
- W czasie ciąży, jeśli to możliwe, preferowane są metody terapii bezlekowej.
- W I i II trymestrze w razie potrzeby można podać kwas acetylosalicylowy (ASA) lub ibuprofen.
- Paracetamol powinien być stosowany tylko wtedy, gdy nie jest możliwe stosowanie ASA.
- Tryptany nie są zatwierdzone dla kobiet w ciąży, ale jak dotąd nie ma dowodów na powodowanie przez nie wad płodu lub innych powikłań w okresie ciąży. Można rozważyć stosowanie poza wskazaniami u kobiet w ciąży, które reagują jedynie na tryptany.
- Nie wolno stosować ergotamin.
Co można zrobić we własnym zakresie?
- Najważniejszą częścią leczenia jest unikanie czynników wyzwalających, które wywołują ataki migreny. Chodzi o unikanie stresu, spożywanie regularnych posiłków, stosowanie metod relaksacyjnych i biofeedbacku, a także regularny ruch/sport wytrzymałościowy czy też terapię poznawczo-behawioralną.
- Jeśli mimo wszystko dojdzie do ataku migreny, pomóc może miejscowe chłodzenie głowy, np. okładem z lodu, odpoczynek fizyczny i ochrona przed bodźcami poprzez przebywanie w ciemnym, cichym miejscu.
Rokowanie
- Migrena to zazwyczaj choroba o charakterze przewlekłym. Jednak dzięki odpowiedniej terapii często można skutecznie złagodzić ataki bólu i zmniejszyć częstotliwość ich występowania.
- Stan migrenowy to termin używany do opisania silnie uciążliwego napadu migreny, który trwa ponad 72 godziny. Ból głowy z cechami stanu migrenowego jest często wyzwalany również przez nadużywanie leków.
- Dla wielu kobiet okres menopauzy wiąże się z czasowym nasileniem migren.
- Po menopauzie u wielu kobiet migreny słabną lub całkowicie zanikają. Również wielu mężczyzn odczuwa poprawę w późniejszym wieku.
- Jeśli bóle głowy po raz pierwszy pojawiają się w późniejszym wieku, szczególnie ważne jest zasięgnięcie porady lekarskiej, aby wykluczyć inne przyczyny.
Dodatkowe informacje
- Ból głowy
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Migrena – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Markus Plank,
MSc BScmgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń - Marleen Mayer, lekarz, Mannheim
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent