Co to jest zespół niespokojnych nóg?
Definicja
Zespół ten nazywany jest również RLS, niespokojnymi nogami lub chorobą Willisa-Ekboma. Osoby z tym schorzeniem cierpią na epizody dręczącej, nieodpartej chęci poruszania podudziami (rzadziej także rękami). Objawy występują tylko w spoczynku i poprawiają się przy ruchu. Objawy są najsilniejsze wieczorem lub w nocy.
Objawy
Zespół niespokojnych nóg charakteryzuje się natrętną chęcią poruszania się i nieprzyjemnymi odczuciami w nogach w spoczynku. Objawy dominują wieczorem i w nocy. Ruch prowadzi do szybkiego złagodzenia objawów.
Z powodu wyżej wymienionych dolegliwości występują problemy z zasypianiem i ciągłością snu. Sen może być zaburzony również przez okresowe ruchy nóg w jego trakcie. Okresowe ruchy kończyn podczas snu (PLMS = Periodic Limb Movement in Sleep) występują u większości pacjentów (ok. 80%. Ruchy są krótkie, stereotypowe i powtarzane. Rytmiczne prostowanie dużego palca u nogi i stawu skokowego z ugięciem kolana albo biodra lub bez. Ruchy występują okresowo mniej więcej co 20–30 sekund i trwają do 1 sekundy. PLMS może prowadzić do wybudzania się lub uniemożliwiać osiągnięcie głębszych etapów snu. PLMS może być również związany z nocnymi wzrostami ciśnienia tętniczego i zwiększoną zmiennością rytmu serca.
Objawy ogólne mogą być nasilone przez kofeinę, alkohol i nikotynę.
Możliwe inne choroby o podobnych objawach
- Polineuropatia
- Ból jest niezależny od ruchu i pozycji.
- Nocne skurcze łydek
- Okluzyjna choroba tętnic obwodowych
- Ból występuje przy ruchu.
- Niewydolność żylna (przewlekła niewydolność żylna)
- Ból zależy od pozycji.
- Choroby ortopedyczno-neurologiczne
- Fibromialgia
- Lekopochodne zaburzenia ruchu
Przyczyny
Przyczyny nie są jeszcze dostatecznie wyjaśnione. Omawiane są różne zakłócenia procesów metabolicznych, np. żelaza, hormonu dopaminy czy systemu opioidowego organizmu. Jako możliwą przyczynę podejrzewa się również brak dopływu tlenu do tkanek.
Generalnie rozróżnia się RLS pierwotny (idiopatyczny) i wtórny.
Pierwotny RLS
- Nie stwierdzono choroby podstawowej.
- Istnieje predyspozycja genetyczna, około połowa pacjentów z pierwotnym RLS ma dodatni wywiad rodzinny.
Wtórny RLS
- Prawdopodobnie istnieje związek z niedoborem żelaza, niewydolnością nerek i ciążą (zwłaszcza w III trymestrze).
- Inne schorzenia i czynniki związane z RLS:
- p
Polineuropatiaolineuropatia Niedobniedobór witamin (witamina B12/ kwas foliowy)- r
Reumatoidalneeumatoidalne zapalenie stawów - c
Celiakiaeliakia Przewlekprzewlekłe zapalne choroby jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego)- w
Wysokieysokie ciśnienie krwi, choroby układu krążenia - m
Migrenaigrena - z
Zespespół Parkinsonowski - s
Stwardnienietwardnienie rozsiane - d
Depresjaepresja i zaburzenia lękowe - p
Paleniealenie, alkohol, kofeina - n
Nadwagaadwaga Okreokreślone leki: leki przeciwhistaminowe, leki przeciwdepresyjne (trójcykliczne i czterocykliczne) oraz niektóre leki na inne choroby psychiczne (neuroleptyki), kofeina i różne inne substancje czynne.
- p
Częstość występowania
- Choroba może wystąpić w każdym wieku, nawet w wieku dziecięcym (1%). Prawdopodobieństwo wystąpienia wzrasta jednak wraz z wiekiem.
- Prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu niespokojnych nóg w ciągu życia wynosi około 5–10%.
- Schorzenie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn (2:1).
- Przypadki występujące przed 45 rokiem życia często mają charakter rodzinny. Wśród krewnych I stopnia zespół niespokojnych nóg występuje 3 do 4 razy częściej niż w normalnej populacji.
Badania dodatkowe
Badanie fizykalne
Rozpoznanie stawiane jest na podstawie typowych objawów opisywanych przez osoby chore. Chorzy są poddawani dokładnemu badaniu fizycznemu w celu wykrycia ewentualnych objawów choroby podstawowej, takiej jak np. choroba nerwów polineuropatia. Jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie, następują dodatkowe badania, na przykład na aktywność mięśni lub prędkość przewodzenia nerwów.
Jeśli jednak podejrzewa się RLS, nie ma dodatkowych badań, które mogłyby potwierdzić lub obalić diagnozę. Istnieją jednak kryteria diagnostyczne:
Kryteria diagnostyczne International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG)
- natrętna chęć poruszania nogami (rzadziej rękami), często (nie zawsze) związana z zaburzeniami czucia
- początek albo pogorszenie w
- poprawa poprzez ruchy takie jak chodzenie lub rozciąganie, przynajmniej na czas trwania aktywności
- występowanie/nasilenie tylko wieczorem/ w nocy
- brak innej choroby podstawowej jako jedynego wyjaśnienia dolegliwości.
Kryteria wspierające
Okresoweokresowe ruchy nóg podczas snu (PLMS)Reakcjareakcja na leki zawierające dopaminę („dopaminergiczne").Stosunkowostosunkowo niewielka senność wDodatnidodatni wywiad rodzinny.
Dalsze działania
Należy zbadać krew, zwłaszcza zawartość żelaza w organizmie, ponieważ RLS często towarzyszy niedobór żelaza. Jeśli badanie wykaże niedobór żelaza, suplementy żelaza i odpowiednia dieta bogata w żelazo mogą doprowadzić do złagodzenia objawów.
Dla dokładniejszej oceny jakości snu przydatne mogą być badania w laboratorium snu.
Lekarze mogą również sprawdzić, czy u danej osoby działają niektóre leki na RLS: Jeśli objawy się poprawią, rozpoznanie RLS jest prawdopodobne.
Leczenie
Celem leczenia jest więc złagodzenie objawów. Obecnie nie ma leczenia, które prowadzi do całkowitego wyleczenia. To, czy leczenie jest konieczne, zależy od tego, jak duże dolegliwości ma chory z powodu objawów.
Środki ogólne
Dbaniedbanie o dobry senRegularnyregularny tryb życiaAktywnoaktywność fizycznaĆćwiczenia rozciągająceMasamasażeGorgorące lub zimne kąpieleUnikanieunikanie alkoholu, kofeiny i nikotyny.
Farmakoterapia
Ważne jest ustalenie, czy występują inne przyczyny (takie jak niedobór żelaza) i w razie potrzeby je leczyć. Można zmienić leczenie wyżej wymienionymi lekami, które mogą powodować te dolegliwości — ale tylko w porozumieniu z lekarzem prowadzącym!
Istnieją skuteczne leki przeciw chorobie, tzw. dopaminergiczne, które stosuje się również w leczeniu choroby Parkinsona. Jednak te dwie choroby nie mają ze sobą nic wspólnego. Leki dopaminergiczne prowadzą do złagodzenia objawów u wielu pacjentów. Nie są one jednak wolne od działań niepożądanych, u niektórych pacjentów objawy mogą się nawet nasilić. Dlatego należy krytycznie przeanalizować wraz z lekarzami prowadzącymi, czy konieczne jest leczenie farmakologiczne.
Jako alternatywę dla różnych leków dopaminergicznych pacjenci mogą przyjmować leki, które są również stosowane w leczeniu napadów drgawkowych. Możliwą opcją są również leki przeciwbólowe na bazie opioidów.
Ciąża
Jeśli RLS występuje w czasie ciąży, należy podjąć środki ogólne i w przypadku niedoboru żelaza substytuować żelazo. Jeśli objawy są nasilone, po konsultacji z ginekologiem można przepisać leki dopaminergiczne. Po urodzeniu dziecka objawy zwykle się poprawiają.
Co możesz zrobić sam?
- W przypadku wystąpienia dolegliwości pomocny jest ruch.
- Regularny tryb życia.
- Regularny odpowiedni sen, ewentualnie przyjęcie pewnych rytuałów, które pomogą lepiej zasnąć (higiena snu).
- Ćwiczenia relaksacyjne.
- Masaże i ćwiczenia rozciągające mogą również złagodzić objawy.
- Dla niektórych chorych pomocne są ciepłe lub chłodne kąpiele.
- Należy unikać alkoholu, kofeiny i tytoniu.
Rokowanie
Występują duże różnice w przebiegu. Zespół niespokojnych nóg jest zazwyczaj przewlekłą chorobą trwającą całe życie. Objawy czasami nasilają się z wiekiem. Problemy z zasypianiem są powszechne i mogą prowadzić do zaburzeń rytmu dobowego oraz innych dolegliwości.
W większości przypadków odpowiednim leczeniem można znacząco złagodzić dolegliwości.
W przypadku RLS w ciąży 70% pacjentek doświadcza zmniejszenia objawów w ciągu pierwszych kilku miesięcy po porodzie.
Dodatkowe informacje
- Niedokrwistość z
- Dobre wskazówki dla lepszego snu
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego należy rzucić palenie i
- Zespół niespokojnych nóg (RLS) — informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Susanna Allahwerde,
lekarzspecjalistarodzinnymedycyny rodzinnej, Berlin - Lek.Kalina van der Bend,recenzent