Czym jest skolioza?
Skoliozę określa się jako trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa (obrót kręgów wokół osi). Przyczyną jest zniekształcenie, czyli ustawienie kręgów w taki sposób, że kręgosłup jest jednocześnie zgięty w bok i obrócony. Kiedy pacjent pochyla się do przodu, kręgi obracają się wraz z żebrami, przez co często uwydatnia się „garb żebrowy” lub „wał lędźwiowy”.
W niektórych przypadkach występuje tak zwana wtórarna skolioza, tj.powstająca w wyniku innego schorzenia, np. z powodu wrodzonych lub nabytych chorób układu kostnego, uszkodzeń nerwów lub zaburzeń mięśni, bądź po zabiegach w obszarze klatki piersiowej.
Jednak skolioza może również występować bez zmian strukturalnych w kręgosłupie, np. w kontekście zmienionej postawy w wyniku bólu lub z powodu pochylenia miednicy. Mówi się wtedy o skoliozie czynnościowej, która zwykle ustępuje po zmianie postawy (jest odwracalna).
Wiele skolioz wiąże się początkowo z niewielkim dyskomfortem. Czasami pacjenci nie odczuwają żadnego dyskomfortu. Często wykrywa się je przypadkowo. Silne boczne odchylenie kręgosłupa może jednak również prowadzić do problemów, np. bólu i trudności z oddychaniem.
Częstotliwość występowania
Około 3–5 na każde 1000 dzieci lub nastolatków ma skoliozę. W przypadku 3 na 1000 pacjentów należy wprowadzić leczenie. Skolioza idiopatyczna występuje siedem razy częściej u dziewcząt niż u chłopców.
Klasyfikacja
W 80% przypadków jest to skolioza idiopatyczna, tj. o nieznanej przyczynie. Choroba ta jest częściowo genetycznie uwarunkowana i dziedziczna. Podejrzewa się również, że przyczyną mogą być zaburzenia mięśniowe lub hormonalne, choroby nerwów lub zmniejszona gęstość kości. Uważa się, że dochodzi do nierównomiernego wzrostu kręgów, co powoduje ich rotację. Znacząca różnica w długości nóg może być również przyczyną skoliozy. Nie udowodniono, aby nieprawidłowa postawa ciała lub intensywna aktywność sportowa obciążająca jedną stronę ciała sprzyjały rozwojowi skoliozy.
W rzadszych przypadkach przyczyną skoliozy mogą być określone choroby. Mogą one należeć do następujących grup:
- Zaburzenia kości
/i tworzenia kości: skolioza spowodowana jest deformacjami kręgów szyjnych, połączeń kręgowych lub żeber lub chorobami układowymi szkieletu. - Przyczyny neuropatyczne: uszkodzenie nerwów ma negatywny wpływ na mięśnie i
- Zaburzenia układu mięśniowego: choroby mięśni powodują skoliozę
,np. przy postępujących dystrofiach mięśniowych i - W
- Choroby układowe: skolioza występuje przy niektórych chorobach układowych, takich jak neurofibromatoza, zespół Marfana, wrodzona łamliwość kości lub achondroplazja.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
Rozwój skoliozy zwykle trwa przez długi czas i początkowo jest bezbolesny. Niemniej jednak jeśli podejrzewa się skoliozę, należy ją jak najszybciej zdiagnozować. Wczesne wykrycie jest ważne, aby zapobiec rozwojowi skoliozy i możliwym powikłaniom.
Diagnostyka
Rozpoznanie stawia się zwykle na podstawie występujących objawów, badania lekarskiego i zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa. Skoliozę można zauważyć, np. podczas bilansu zdrowia dziecka.
W jaki sposób objawia się skolioza?
Stan ten występuje lub pogarsza się w miarę rośnięcia. Osoby dotknięte tą chorobą szybciej męczą się podczas aktywności fizycznej, zwłaszcza podczas wysiłku obciążającego jedną stronę ciała. Dzieciom ze skoliozą strukturalną zwykle nie doskwierają silniejsze bóle pleców niż ich rówieśnikom.
Co jest przedmiotem badania?
Podczas badania przedmiotowego bada się w całości górną część ciała i nogi. Na przykład zwraca się uwagę na postawę głowy i położenie miednicy. Można zauważyć różnicę w długości nóg. Łopatki mogą się również znajdować na różnych wysokościach. Można na przykład zaobserwować, że w pozycji stojącej kręgosłup swoim kształtem przypomina literę „S” lub „C”. Następnie ocenia się kręgosłup, gdy pacjent pochyla się do przodu. Żebra i odcinek lędźwiowy mogą wyraźnie wystawać („garb żebrowy” lub „wał lędźwiowy”). Ponadto przeprowadza się na ogół badanie przedmiotowe i badanie neurologiczne.
Badania rentgenowskie i inne
Aby lepiej ocenić stopień skoliozy, za pomocą zdjęć rentgenowskich wyznacza się kąt według metody Cobba. Pozwala to na określenie, w jakim stopniu u pacjenta rozwinięte jest boczne skrzywienie kręgosłupa. Do oceny ryzyka progresji choroby służy tak zwany kąt żebrowo-kręgowy wg Mehty. Zdjęcia rentgenowskie można również wykorzystać do wykrywania wad rozwojowych kręgosłupa. Konieczne mogą być dalsze badania, np. RM lub TK.
Terapia
Ogólne
Leczenie skoliozy zależy m.in. od stopnia skoliozy (określenie kąta według metody Cobba), wieku, a także potencjału wzrostu i wszelkich czynników ryzyka. Zazwyczaj opiekę zapewniają ortopedzi lub pediatrzy.
Celem leczenia jest zapobieganie pogłębianiu się skoliozy oraz jej powikłaniom, utrzymanie ruchomości i łagodzenie bólu. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie.
Leczenie skoliozy za pomocą gorsetu ortopedycznego
Jeśli skrzywienie przekracza 20–25 stopni lub skolioza szybko postępuje, zaleca się leczenie za pomocą gorsetu ortopedycznego. Jeśli to możliwe, gorset powinno się nosić 23 godziny na dobę, a kontrolę/ i dopasowanie należy przeprowadzać co 4–6 miesięcy. W przypadku dzieci do trzeciego roku życia podejmuje się próbę odstawienia gorsetu po roku. W przypadku starszych dzieci leczenie można również kontynuować do okresu dojrzewania, w przypadku dziewcząt na przykład przez dwa lata po pierwszej miesiączce. Gorset nie będzie już przydatny po zakończeniu wzrostu lub gdy kąt przekroczy 45 stopni.
Fizjoterapia
Fizjoterapia jest ważną metodą uzupełniającą, ale nie ma danych na temat jej skuteczności. Celem jest optymalizacja postawy, wzmocnienie mięśni lub nauka prawidłowego korzystania z gorsetu.
Opatrunek gipsowy
W przypadku skoliozy idiopatycznej we wczesnym dzieciństwie do piątego roku życia można zastosować sztywny opatrunek gipsowy (z ang. casting). Zakłada się go w uśpieniu i ma on na celu wyprostowanie kręgosłupa. Gips dopasowuje się trzy razy w miesiącu. Następnie wprowadza się leczenie przy pomocy gorsetu.
Zabieg chirurgiczny
W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy dużym kącie Cobba (od ok. 40–50 stopni) i progresji choroby, zaleca się leczenie chirurgiczne. Istnieje kilka metod chirurgicznych, takich jak stabilizacja kręgosłupa metodą zespolenia kręgów lub wszczepienie pręta stabilizującego wydłużanego w miarę wzrostu. Pręt wydłuża się około dwa razy w ciągu roku – w zależności od wzrostu – w drodze niewielkich zabiegów chirurgicznych. Techniki chirurgiczne są stale rozwijane, aby umożliwić ruchomość, a także prawidłowy wzrost. W razie potrzeby zaleca się stosowanie gorsetu po operacji.
Dalsze działania
Dzieci dotknięte chorobą powinny uczestniczyć w zajęciach fizycznych razem z rówieśnikami;. nieNie zaleca się, by nosiły ciężkie plecaki. Trening fizyczny nie wpływa jednak na spontaniczny przebieg skoliozy idiopatycznej.
Przebieg i rokowanie
W zależności od przyczyny i stopnia skoliozy jej przebieg jest różny i może wahać się od spontanicznego zmniejszenia do poważnego pogorszenia, które wymaga leczenia chirurgicznego. Rozwój skoliozy zwykle spowalnia, gdy pacjent przestaje rosnąć. Skolioza często nie powoduje żadnych istotnych powikłań medycznych, ale może prowadzić do widocznych deformacji i związanych z nimi problemów psychospołecznych. Do rzadkich powikłań należą m.in. trudności z oddychaniem oraz ograniczenia przy siedzeniu, staniu i chodzeniu. Negatywnymi czynnikami ryzyka progresji choroby są: skrzywienie w kształcie litery „S”, kąt Cobba większy niż 30 stopni lub młody wiek (pierwsza manifestacja choroby przed okresem dojrzewania lub w jego trakcie).
Dodatkowe informacje
- Skolioza, leczenie
- Skolioza – informacje dla lekarzy
Autorki
- Kalina van der Bend, lekarz, Balchownia (recenzent)
- Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych
(Cand. med.), Berlin - Marleen Mayer, lekarka, Mannheim