Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów rąk?
Definicja
Choroba zwyrodnieniowa stawów rąk objawia się twardym zgrubieniem stawu. Zwykle dotyczy kilku stawów i palców.
Jeśli choroba dotyka stawów międzypaliczkowych dalszych (distal interphalangeal – DIP), mówi się o guzkach Heberdena. Są to małe narośle składające się z tkanki chrzęstnej, które opisał angielski lekarz sir William Heberden. Można je dostrzec gołym okiem. Jeśli guzki występują w obrębie stawu międzypaliczkowego bliższego (proximal interphalangeal – PIP), mówi się o guzkach Boucharda.
Objawy
Pogrubienie i kostnienie stawów zwykle następuje powoli i stopniowo, bez bólu. W przebiegu choroby występuje również ból po wysiłku lub gdy jest mokro i zimno. Może wystąpić również choroba zwyrodnieniowa stawów z objawami takimi jak zaczerwienie, obrzęk stawów lub uczucie ciepła. W końcowym stadium występują poważne nieprawidłowości ułożenia wraz z ograniczeniami ruchowymi. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego często występuje jednocześnie z chorobą zwyrodnieniową stawów rąk.
Przyczyny
Nadmierne przeciążenie występujące w życiu codziennym lub zawodowym nie powoduje zazwyczaj choroby zwyrodnieniowej stawów rąk; najczęstszą przyczyną jest predyspozycja dziedziczna. Hormony najprawdopodobniej odgrywają pewną rolę, ponieważ choroba dotyczy znacznie większej liczby kobiet niż mężczyzn.
Ponadto choroba zwyrodnieniowa stawów rąk występuje w wyniku urazów, np. palców i stawów, lub stanów zapalnych, np. przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Hemochromatoza może również prowadzić do choroby zwyrodnieniowej stawów rąk.
Częstotliwość występowania
Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka ponad 20% kobiet i ok. 15% mężczyzn. Spośród nich około jedną na trzy kobiety i jednego na siedmiu mężczyzn dotyka zwyrodnienie jednego stawu palca.
Badania dodatkowe
- Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu chorobowego i typowych zgrubień na stawach palców, które są wrażliwe na dotyk.
- Z reguły dalsze badania nie są konieczne. Aby wykluczyć inne choroby, czasami konieczne może być wykonanie badania krwi lub zdjęcia rentgenowskiego.
Leczenie
- Istnieją trzy metody leczenia, które się wprowadza w zależności od objawów:
- leczenie zachowawcze bez podawania leków
- leczenie farmakologiczne
- zabieg chirurgiczny.
- Leczenie zachowawcze bez podawania leków polega na leczeniu zimnem i ciepłem, by złagodzić ból. Jednocześnie chroni się dłonie przed zimnem i wilgocią za pomocą rękawiczek. Zaleca się, by unikać ciężkiej pracy i noszenia ortez. Oprócz ergoterapii wszystkim pacjentom zaleca się samodzielne wykonywanie ćwiczeń palców:
- gra na pianinie (w powietrzu)
- częściowe i całkowite zaciskanie pięści
- zginanie kciuka, by dotknął pozostałych czterech palców
- naprzemienne rozciąganie i rozsuwanie palców.
- W przypadku leczenia farmakologicznego zaleca się stosowanie żeli lub maści z lekami przeciwbólowymi, takimi jak diklofenak. Jeśli to nie wystarczy, można zastosować środki przeciwbólowe z silniejszymi substancjami czynnymi.
- Jeśli ból nie ustępuje, można rozważyć leczenie chirurgiczne. W zależności od stopnia zniszczenia stawu i niezbędnej funkcjonalności można usztywnić stawy palców. Istnieją również endoprotezy stawów palców, lecz nie osiąga się dzięki nim takich samych rezultatów jak w przypadku endoprotez kolan czy bioder.
Rokowanie
- Leki nie przeciwdziałają postępowi choroby zwyrodnieniowej stawów rąk.
- Regularne wdrażanie metod zachowawczych (zwłaszcza trening palców, bez podawania leków) może zwykle opóźnić pojawienie się bólu, który wymagałby leczenia.
- Jeżeli wypróbowano wszelkie metody leczenia zachowawczego, ulgę w bólu można zwykle osiągnąć za pomocą leczenia chirurgicznego.
Dodatkowe informacje
- Reumatoidalne zapalenie stawów
- Choroba zwyrodnieniowa stawów rąk – informacje dla lekarzy
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń