Document version compare

Czym jest endoproteza stawu kolanowego?

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to termin używany do opisania zabiegu, podczas którego cały staw kolanowy zastępuje się sztucznym. Sztuczny staw kolanowy nazywa się endoprotezą stawu kolanowego. Staw kolanowy zastępuje się endoprotezą, by złagodzić ból, zmniejszyć sztywność i poprawić funkcje stawu.

Zazwyczaj artrozę stawu kolanowego leczy się prostymi metodami. Zabieg chirurgiczny zaleca się tylko w przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawów z poważnymi objawami, jednak jest to jeden z najczęściej wykonywanych zabiegów.

Kiedy staw kolanowy zastępuje się endoprotezą?

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą przyczyną zastosowania endoprotezy stawu kolanowego. Do innych przyczyn mogą należeć reumatoidalne zapalenie stawów lub poważny uraz kolana ze skomplikowanym złamaniem.

Przed zabiegiem chirurgicznym lekarze stosują metody leczenia zachowawczego, takie jak trening siłowy, fizjoterapia, redukcja masy ciała i podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Pacjenci powinni dbać o siłę mięśni poprzez bieganie po miękkich powierzchniach lub jazdę na rowerze, aby złagodzić ból.

Jeśli występuje silny ból, a leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, po co najmniej sześciu miesiącach można rozważyć zabieg.

Czy zabieg chirurgiczny jest niebezpieczny?

Możliwe powikłania po tego typu zabiegach chirurgicznych są zasadniczo takie same jak w przypadku innych poważnych zabiegów:

Tworzenie się zakrzepów krwi w obrębie łydki lub uda
Odrywanie się zakrzepów w żyłach w obszarze łydki lub uda i przemieszczanie się do płuc (zatorowość płucna).
Krwawienia
Infekcja, która powoduje konieczność usunięcia endoprotezy.
Uszkodzenie nerwu prowadzące do odrętwienia w okolicy pod kolanem.
Oderwanie się endoprotezy
W związku z niektórymi zabiegami chirurgicznymi pacjentom można profilaktycznie podawać antybiotyki, aby zapobiec rozwojowi nowej infekcji. Należy zasięgnąć porady lekarza prowadzącego.

Lekarze wcześniej sceptycznie podchodzili do tego zabiegu chirurgicznego u młodych osób, ponieważ z czasem mogą pojawić się problemy z mocowaniem endoprotezy. Jednocześnie jednak lekarze coraz rzadziej odradzają młodym ludziom te zabiegi, ponieważ w ostatnim czasie okazały się one skuteczne. Po 10 latach może zaistnieć konieczność wymiany endoprotezy.

Na czym polega ten zabieg chirurgiczny?

Kość zastępuje się metalem (zwykle kobaltem, chromem lub tytanem) i tworzywem sztucznym (polietylenem). Chirurg zazwyczaj przytwierdza metal do kości za pomocą cementu kostnego. Nieprawidłowe założenie endoprotezy wiąże się z ryzykiem ograniczonej ruchomości, a także przedwczesnego oderwania i zużycia plastiku. Zabieg chirurgiczny można przeprowadzić w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Chirurg wykonuje nacięcie powyżej stawu kolanowego, który ma być operowany. Odsuwa rzepkę na bok, oddziela końce kości udowej i strzałkowej i dopasowuje je do endoprotezy, aby dobrze się trzymała. W ten sam sposób odcina się czasami dolną część rzepki i dopasowuje ją do sztucznego stawu. Dwie części sztucznego stawu kolanowego wszczepia się (mocuje) na końcach kości udowej i strzałkowej oraz dolnej części rzepki za pomocą specjalnego cementu kostnego. Powierzchnia nowego stawu kolanowego jest często wykonana z metalu lub tworzywa sztucznego, a w niektórych nowszych endoprotezach stosuje się również ceramikę.

W niektórych przypadkach zużycie stawu kolanowego jest zauważalnie większe po jednej stronie stawu (przyśrodkowej/zewnętrznej lub środkowej/bocznej). Istnieje również możliwość wstawienia endoprotezy częściowej. Zastosowanie takiej endoprotezy wymaga nieco większych umiejętności chirurgicznych, ale czas rehabilitacji jest krótszy w porównaniu z pełną protezą. Wadą tego rozwiązania jest większa tendencja do obluzowania endoprotezy i złamań w jej okolicy.

Jakie czynności przeprowadza się po zabiegu chirurgicznym?

Po zabiegu na kolano nakłada się duży opatrunek. W niektórych przypadkach chirurdzy wprowadzają niewielki dren wewnątrz stawu kolanowego podczas zabiegu. Odprowadza on treści płynne powstałe po zabiegu. Dren usuwa się po krótkim czasie.

Pacjenci powinni zacząć się ruszać po zabiegu tak szybko jak to możliwe, aby stawy nie zesztywniały. Taka mobilizacja zapewnia szybszy powrót do zdrowia, mniejszy ból po zabiegu oraz mniejsze ryzyko krwawienia i infekcji.

Ból będzie odczuwalny jeszcze przez pewien czas po zabiegu. W ciągu pierwszych kilku dni po zabiegu pacjentom wstrzykuje się środki przeciwbólowe w celu złagodzenia bólu i ułatwienia ruchomości. Zastrzyki można zastąpić tabletkami w miarę postępu leczenia, aż ból stopniowo ustąpi.

Aby zapobiec infekcjom po zabiegu, lekarze przepisują antybiotyki. Zakłada się również pończochy uciskowe, które zapewniają lekką kompresję obszaru wokół łydek. Przeciwdziała to powstawaniu zakrzepów krwi, których można się spodziewać podczas takich interwencji. Z tego samego powodu przepisuje się również leki rozrzedzające krew.

Zaleca się, by pacjenci zaczęli chodzić już następnego dnia po zabiegu. Personel pielęgniarski pomoże pacjentowi wstać z łóżka i posadzi go na krześle. Ponadto należy zginać i rozciągać kostki już w łóżku szpitalnym – zapobiega to również powstawaniu zakrzepów krwi. Jednocześnie należy wykonywać ćwiczenia oddechowe, ponieważ głębokie wdechy i wydechy zapobiegają zapadaniu się tkanki płucnej i zapaleniu płuc.

Podczas zabiegu często wprowadza się cewnik do pęcherza moczowego. Zazwyczaj wyciąga się go krótko po zabiegu. Następnie można udać się do toalety; pacjent może potrzebować przy tym pomocy.

Rekonwalescencja i rehabilitacja

Pacjent przebywa w szpitalu niecały tydzień. Pełny powrót do zdrowia zajmuje jednak od 2–3 miesięcy do roku. Już następnego dnia po zabiegu zachęca się pacjentów, by wstali i przetestowali swoją sprawność ruchową. Niektórzy pacjenci po opuszczeniu szpitala wymagają 3-tygodniowego pobytu w klinice rehabilitacyjnej. Kule i inny sprzęt medyczny będą służyć jako pomoc w chodzeniu przez kilka tygodni lub miesięcy. Dzięki fizjoterapii rozpoczętej w szpitalu pacjent będzie odzyskiwać siły i sprawność ruchową. Należy unikać sportów wyczynowych i treningu siłowego; zamiast tego po zakończeniu rehabilitacji zaleca się mniej forsowne zajęcia, takie jak pływanie lub spacery po lesie.

Rokowanie

Wszczepienie endoprotezy stawu kolanowego przynosi z reguły korzyści. Ból traci na sile nawet u 90% pacjentów, a większość z nich po rehabilitacji nie potrzebuje już pomocy w chodzeniu. Większość endoprotez wytrzymuje 10, a niektóre nawet do 15 lat. Po tym czasie mogą one się powoli obluzowywać i często konieczna jest ponowna operacja. Endoprotezy częściowe zazwyczaj wymagają częstszej wymiany.

Dodatkowe informacje

Autorzy

Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Fryburg

Proteza stawu kolanowego